Το Action24Press απέκτησε πρόσβαση σε εκατοντάδες σελίδες δικαστικών εγγράφων για την περίοδο 2016-18 και εντόπισε όλα εκείνα τα σημεία που βάζουν τον Τούρκο πρόεδρο στο επίκεντρο του σκανδάλου των δισεκατομμυρίων που μεταφέρθηκαν στο Ιράν, παρά τις αμερικανικές κυρώσεις, μέσω τουρκικής τράπεζας.
Ειδικός συνεργάτης// ActionPress
Ιανουάριος 2022. Η τουρκική κρατική τράπεζα Halkbank, που διώκεται στις ΗΠΑ για τη βοήθεια που παρείχε στο Ιράν ώστε να μεταφέρει 20 δισεκατομμύρια δολάρια παραβιάζοντας τις αμερικανικές κυρώσεις, προσφεύγει στο ανώτατο δικαστήριο εγείροντας θέματα νομιμότητας όσον αφορά την εκδίκαση της υπόθεσης. Μέχρι να βγει η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου η δίκη της Halkbank «παγώνει», σηματοδοτώντας μία μικρή νίκη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μία υπόθεση που μπορεί να τον πλήξει ανεπανόρθωτα, τόσο εθνικά όσο και προσωπικά και μάλιστα με ποινικές προεκτάσεις.
Οι πιθανότητες δεν φαίνεται να είναι με το μέρος του να γίνει δεκτή η προσφυγή της Halkbank απ’ το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ. Την τελευταία περίοδο, από τις 5.307 εφέσεις που πραγματοποιήθηκαν έγιναν δεκτές μόλις 72. Η μικρή νίκη του Ερντογάν έγκειται στην ολιγόμηνη καθυστέρηση που κέρδισε ώστε να μην προχωρήσει η δίκη της τουρκικής κρατικής τράπεζας.
Οι κίνδυνοι που διατρέχει ο Τούρκος πρόεδρος να εμπλακεί προσωπικά στην μεγαλύτερη δικαστική υπόθεση παραβίασης κυρώσεων στην Ιστορία είναι ιδιαίτερα αυξημένοι. Κατά την περίοδο 2016-18, στα αμερικανικά δικαστήρια εξετάζονταν υποθέσεις που είχαν σχέση με την υπόθεση της Halkbank. Μάρτυρες, αλλά και κατηγορούμενοι, ανέφεραν αρκετά για τον ρόλο του στο σπάσιμο των αμερικανικών κυρώσεων, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα πιθανή την επανεμφάνιση του ονόματός του και στην επερχόμενη -αν δοθεί το «πράσινο φως» απ’ το αμερικανικό ανώτατο δικαστήριο- κεντρική δίκη της Halkbank. Εκτιμάται δε ότι οι μίζες που δόθηκαν προς Τούρκους πολιτικούς και αξιωματούχους για να τεθεί σε κίνηση το κόλπο για το σπάσιμο των αμερικανικών κυρώσεων έφταναν έως και το 4% των ποσών που διακινήθηκαν – δηλαδή έως και 800 εκατομμύρια δολάρια.
Ο μεσάζοντας που «έδωσε» τον Ερντογάν
Πρωταγωνιστικό ρόλο στην υπόθεση Halkbank έπαιξε ο Ρέζα Ζαράμπ, ο λαθρέμπορος χρυσού που είχε διοργανώσει ένα δίκτυο εταιρειών έτσι ώστε μέσω εξαγωγών του πολύτιμου μετάλλου και συναφών συναλλαγών να διοχετεύει με τη βοήθεια της τουρκικής κρατικής τράπεζας ποσά προς το Ιράν, κατά του οποίου είχαν επιβληθεί αμερικανικές κυρώσεις. Ο Ζαράμπ, τον Μάρτιο του 2016 συνελήφθη απ’ το FBI στο Μαϊάμι με την κατηγορία της συνομωσίας για το σπάσιμο των κυρώσεων του Ιράν. Τον Νοέμβριο του 2017 κι ενώ έχει έρθει σε συμφωνία συνεργασίας με τις αμερικανικές αρχές, κατέθεσε σε δίκη στα δικαστήρια της Νέας Υόρκης όπου κατηγορούμενος ήταν ο Χακάν Ατίλα, υψηλόβαθμο στέλεχος της Halkbank, ο οποίος έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στο σπάσιμο των κυρώσεων.
Συγκεκριμένα, σε πρακτικό κατάθεσης του Ζαράμπ, με ημερομηνία 30 Νοεμβρίου 2017, στη δίκη του υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank, Χακάν Ατίλα, αναφέρεται:
Ρέζα Ζαράμπ: Αυτό που λέω λοιπόν είναι ότι ο πρωθυπουργός εκείνης της περιόδου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο υπουργός Οικονομικών, Αλί Μπαμπατζάν είχαν δώσει οδηγίες, είχαν δώσει εντολή γι’ αυτούςνα αρχίσουν να κάνουν αυτές τις συναλλαγές. Και με το «γι’ αυτούς», εννοώ τις τράπεζες.
Ερ. δικηγόρου: Πώς μάθατε γι’ αυτήν την εντολή;
ΡΖ: Από τον κ. Τζαφέρ Τσαγκλαγιάν.
Ο Τζαφέρ Τσαγκλαγιάν ήταν υπουργός Οικονομικών την περίοδο που μπήκε σε λειτουργία το σχέδιο για τη μεταφορά κεφαλαίων στο Ιράν απ’ το 2011 και μετά. Ηδη απ’ τον Σεπτέμβριο του 2018 ο Τσαγκλαγιάν είχε μπει στο στόχαστρο των αμερικανών εισαγγελέων που ασχολούνταν με την υπόθεση του υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank κι οι οποίοι είχαν ασκήσει δίωξη και εναντίον του, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που πρώην κυβερνητικό στέλεχος της Τουρκίας με στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν κατηγορείτο στην έρευνα για το σπάσιμο των αμερικανικών κυρώσεων. Ο Τσαγκλαγιάν κατηγορήθηκε επίσης για δωροδοκία σε μετρητά και κοσμήματα αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων.
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση της Τουρκίας διεμήνυε σε όλους τους τόνους ότι ο Τσαγκλαγιάν είχε ενεργήσει στο πλαίσιο του νόμου και κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι έχουν καταστήσει τον Ζαράμπ «όμηρο» για να βλάψουν τη φήμη της χώρας. Αυτά, λίγο πριν απ’ την καταδικαστική απόφαση κατά του υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank, Χακάν Ατίλα, η οποία εκδόθηκε το 2018.
Ο Ζαράμπ δεν ήταν ο μόνος που κατονόμασε τον Ερντογάν στο σχέδιο για το σπάσιμο των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν. Οπως φαίνεται σε νομικό υπόμνημα που κατατέθηκε τον Νοέμβριο του 2017 στο πλαίσιο της προαναφερθείσας δίκης, οι δικηγόροι που είχαν τεθεί απ’ την πλευρά της αμερικανικής κυβέρνησης σημείωναν:
«Τα αποδεικτικά στοιχεία περιλαμβάνουν επίσης έγγραφα και ανακοινώσεις σχετικά με τις προσπάθειες του Ζαράμπ να αναπτύξει μια σχέση με τον τότε πρωθυπουργό Ερντογάν για να συγκεντρώσει υποστήριξη και προστασία για την επιχείρησή του. Για παράδειγμα, ο Ζαράμπ και ο Ερντογάν παρευρέθηκαν και οι δύο στον γάμο ενός συγγενή του Τσαγκλαγιάν στις 12 Απριλίου 2013, όπου ο Ζαράμπ μίλησε με τον Ερντογάν. Ο Ζαράμπ και ο Ασλάν (σ.σ. τότε διοικητής της Halkbank) αντάλλαξαν ηλεκτρονικές επικοινωνίες συζητώντας αυτή τη συνάντηση. Στη συνέχεια, σε μια ηχογραφημένη κλήση στις 16 Απριλίου 2013, ο Ζαράμπ περιέγραψε περισσότερα για τη συζήτησή του με τον Ερντογάν.
Σε απάντηση στην ερώτηση του Ασλάν σχετικά με την πρόοδο των προσπαθειών του Ζαράμπ να αγοράσει μία τράπεζα (όπως συζητήθηκε με Ιρανούς αξιωματούχους, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας αγωγός συναλλαγών για το Ιράν), ο Ζαράμπ απάντησε: «Το σκέφτηκα μέχρι που παρακάλεσα τους είκοσι τέσσερις προφήτες, αλλά λένε να παρακαλώ μόνο τον Θεό. Πήγα στον πρωθυπουργό… Πήγα κοντά του και μίλησα για το πράγμα που θα κάνω και του εξήγησα εκείνη τη μέρα στον γάμο. Θα πάω πίσω και θα πω, κύριε πρωθυπουργέ, αν εγκρίνετε, δώστε μου άδεια, θα πάω μέσω της BDDK [της τουρκικής ρυθμιστικής αρχής τραπεζών] ακόμα κι αν αγοράσω την τράπεζα ούτως ή άλλως».
(…) Τα στοιχεία περιλαμβάνουν επικοινωνίες μεταξύ του Ζαράμπ, του βοηθού του Τσαγκλαγιάν, Χαπανί κι άλλων που αντικατοπτρίζουν συζητήσεις μεταξύ του Ζαράμπ και του Τσαγκλαγιάν σχετικά με τη διοχέτευση χρημάτων σε ένα τουρκικό ίδρυμα που συνδέεται με τον συγγενή του πρωθυπουργού (…)».
Δωρητής και στο ίδρυμα της Εμινέ
Ανάμεσα στα αποδεικτικά στοιχεία που κατατέθηκαν στη δίκη του Χακάν Ατίλα, του υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank ήταν κι ένα δημοσίευμα, το αποδεικτικό στοιχείο «H», στο οποίο αναφερόταν ότι ο Ζαράμπ έχει δωρίσει και 4,65 εκατομμύρια δολάρια στο φιλανθρωπικό ίδρυμα Togem-Der, το οποίο είχε ιδρύσει η σύζυγος του Τούρκου προέδρου, Εμινέ Ερντογάν.
Οι στενοί δεσμοί μεταξύ του Ζαράμπ και υψηλόβαθμων Τούρκων αξιωματούχων, συμπεριλαμβανομένου του Ερντογάν, υπογραμμίζονται απ’ τη συνεργασία του κατηγορουμένου με την τουρκική φιλανθρωπική οργάνωση Togem-Der, την οποία ο κατηγορούμενος διακηρύσσει στην αίτηση αποφυλάκισής του, όπως επισημαινόταν σε άλλο υπόμνημα δικηγόρων της αμερικανικής κυβέρνησης τον Μάιο του 2016, όταν ακόμα ο Ζαράμπ ήταν κατηγορούμενος για συνομωσία ώστε να παραβιαστούν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν. Τον επόμενο χρόνο, όταν ο λαθρέμπορος χρυσού ήρθε σε συμφωνία συνεργασίας με τις ΗΠΑ και τα στόματα άνοιξαν για τα καλά.
Τον Απρίλιο του 2018, λίγο πριν απ’ την καταδικαστική απόφαση των αμερικανικών δικαστηρίων κατά του υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank, Χακάν Ατίλα, σε άλλο υπόμνημά της η πολιτική παράσταση της αμερικανικής κυβέρνησης ανέφερε τα εξής:
«Η δραματική αύξηση των εξαγωγών χρυσού της Τουρκίας στο Ιράν και στη συνέχεια στο Ντουμπάι, ως αποτέλεσμα του σχεδίου (για τη διοχέτευση κεφαλαίων στο Ιράν) τράβηξε την προσοχή του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, το οποίο δικαίως ανησυχούσε ότι οι εξαγωγές χρησιμοποιούνταν για την αποφυγή ή την παραβίαση των κυρώσεων. Τον Μάιο του 2013, ο Ατίλα ανέφερε ψευδώς σε αξιωματούχους του (αμερικανικού) υπουργείου Οικονομικών ότι η Halkbank θα σταματήσει να διαμεσολαβεί στις συναλλαγές χρυσού από την 1η Ιουνίου 2013, ένα μήνα πριν απ’ την 1η Ιουλίου 2013, ημερομηνία έναρξης ισχύος για τις κυρώσεις κατά της άμεσης ή έμμεσης πώλησης ή προμήθειας χρυσού προς το Ιράν.
Παρά τις ψευδείς δηλώσεις του Ατίλα, η Halkbank συνέχισε να μεσολαβεί στις εξαγωγές χρυσού απ’ τον Ζαράμπ και τις εταιρείες του σε ιρανικές οντότητες στο Ντουμπάι. Η συνέχιση της εμπορίας χρυσού οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην πίεση της κυβέρνησης της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του Τσαγκλαγιάν και του τότε πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν(…)».
Οι καταθέσεις του αστυνομικού
Επειτα είναι και οι καταθέσεις του Χουσεΐν Κορκμάζ, στελέχους της αστυνομίας στην Κωνσταντινούπολη, που είχε ξεκινήσει έρευνες για τις μίζες που διοχετεύονταν σε Τούρκους πολιτικούς την περίοδο 2012-13, οι οποίες φέρεται να σχετίζονται με το σχέδιο παραβίασης των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν. Ο Κορκμάζ όταν έκανε τις έρευνες κι εν όψει της διάσπασης του κοινού μετώπου που είχαν οι Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Φετουλάχ Γκιουλέν έως το φθινόπωρο του 2013, εξαναγκάστηκε σε μετάθεση, έπειτα φυλακίστηκε, μετά αναγκάστηκε να διαφύγει στις ΗΠΑ και τέλος χαρακτηρίστηκε τρομοκράτης Γκιουλενιστής.
Κατά τη διάρκεια της δίκης του Χακάν Ατίλα τον Δεκέμβριο του 2017 ανέφερε τα εξής:
«Ενώ η έρευνα βρισκόταν σε εξέλιξη κι είχα τα στοιχεία εναντίον των υπουργών καθώς και του ίδιου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπήρχε η έκκληση απ’ τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προς τον Γκιουλέν, στην οποία ανέφερε ‘μας έλειψες τόσο πολύ, είσαι στις Ηνωμένες Πολιτείες, έλα πίσω’. Αυτό έκανε ενώ είχα τα στοιχεία στην έρευνα που έδειχναν τι έκαναν(…)
Πριν απ’ τον Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο του 2013, όλοι γνώριζαν ότι το AKP (η παράταξη του Ερντογάν) και το Jamaat (το κίνημα του Γκιουλέν) ήταν σχεδόν μαζί στο κρεβάτι. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, συμμετείχα στην έρευνα και είχα όλα τα ευρήματα της έρευνας που έδειχναν τα χρήματα που πήγαιναν στον Μπιλάλ Ερντογάν και στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν».
Οι έρευνες του Κορκμάζ είχαν ξεκινήσει έπειτα από καταγγελίες ότι ο Ζαράμπ ξέπλενε χρήματα. Ξεκίνησε να ψάχνει την υπόθεση το 2012 και το 2013, όπως ισχυριζόταν, είχε συγκεντρώσει στοιχεία στα οποία φαινόταν ότι ο Ερντογάν και ο τότε υπουργός Οικονομικών Τζαφέρ Τσαγκλαγιάν συνεργάζονταν με τον Ζαράμπ. Ο Κορκμάζ είπε επίσης ότι ο τότε γενικός διευθυντής της Halkbank, Σουλεϊμάν Ασλάν, δωροδοκήθηκε απ’ τον Ζαράμπ.
Ο Κορκμάζ το 2014 συνελήφθη και φυλακίστηκε, το 2016 μετά την απελευθέρωσή του έφυγε απ’ την Τουρκία και το 2017, στη δίκη του Ατίλα, αποκάλυψε ότι το FBI τού είχε δώσει 50.000 δολάρια ως οικονομική βοήθεια μετά την άφιξή του στις ΗΠΑ. Κατά την εξέτασή του από δικηγόρους του υψηλόβαθμου στελέχους της Halkbank αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι σχετίζεται με τον Φετουλάχ Γκιουλέν.
Κατά τη διάρκεια της δίκης του Ατίλα τον Δεκέμβριο του 2017 επιπλέον ανέφερε:
Χουσεΐν Κορκμάζ: Στις 14 Ιουλίου 2013, ο Τζαφέρ Τσαγκλαγιάν κι ο Ρέζα Ζαράμπ πραγματοποίησαν μια συνάντηση σε ένα αεροπλάνο για να συζητήσουν δύο θέματα. Με βάση άλλες τηλεφωνικές συνομιλίες, αυτά τα δύο θέματα ήταν τα χρήματα που έπρεπε να παραδοθούν στον Turgev (σ.σ. ίδρυμα νεολαίας και εκπαίδευσης που σχετίζεται με τον Ερντογάν) για να δοθούν στον Μπιλάλ Ερντογάν, καθώς και η επανεκκίνηση του εμπορίου χρυσού σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, μετά τον Ιούλιο, ενώ ίσχυε η απαγόρευση (λόγω των αμερικανικών κυρώσεων).
Ερ. δικηγόρων: Με βάση την έρευνά σας, είχατε καταλάβει ποιος ήταν ο Νο 1;
ΧΚ: Ναι.
Ερ. δικ.: Ποιος καταλάβατε ότι ήταν;
ΧΚ: Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Μπορείτε να συλλαβίσετε το όνομα;
ΧΚ: (Στα αγγλικά)
R-E-C-E-P
T-A-Y-Y-I-P
E-R-D-O-G-A-N.
Ερ. δικ. Την εποχή της έρευνάς σας, ποιος ήταν ο κ. Ερντογάν;
ΧΚ: Ηταν πρωθυπουργός εκείνη την περίοδο.
Σε σχετική ερώτηση για την έρευνά του που ενέπλεκε τον Ζαράμπ και τον Ερντογάν ο Κορκμάζ αναφέρθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 και στις μίζες που δίνονταν:
Χουσεΐν Κορκμάζ: Δεν είχαμε καμία πληροφορία, ούτε κανένα στοιχείο, που να δείχνει στην αρχή της έρευνας ότι ο Ρέζα Ζαράμπ μπορεί να είχε σχέσεις με πολιτικούς. Για παράδειγμα, η πρώτη δωροδοκία που εστάλη στον Σουλεϊμάν Ασλάν (σ.σ. τότε διοικητή της Halkbank) έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας. Ομοίως, άλλες δωροδοκίες που δόθηκαν σε άλλα άτομα συνέβησαν επίσης κατά τη διάρκεια της έρευνας, όπως η δωροδοκία προς τον Ετζεμάν Μπαγκίς και επίσης…
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Μπορείτε να συλλαβίσετε το τελευταίο όνομα;
ΔΙΕΡΜΗΝΕΑΣ: B-A-G-I-S
XK: Και επίσης η δωροδοκία προς τον Μουαμέρ Γκουλέρ, ο οποίος δεν ήταν υπουργός Εσωτερικών εκείνη την περίοδο αλλά έγινε αργότερα. Τα ίδια και με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν…
