Την αλόγιστη χρήση «υγιεινών» σκευασμάτων επισημαίνουν έρευνες που συνδέουν ακόμη και με αύξηση των πιθανοτήτων θανάτου την μακροχρόνια λήψη τους και προτρέπουν στη λήψη φυσικών πηγών βιταμινών.
Χριστίνα Πολυγένη/ Action Press
Πολλές είναι οι πρακτικές που εφαρμόζουν πολλοί στην ανάγκη τους να παραμείνουν υγιείς. Και μια από τις βασικές πρακτικές που αναντίρρητα μας κάνει να νιώθουμε ευεξία είναι η λήψη βιταμινών ή συμπληρωμάτων διατροφής. Μέσα στην πανδημία αυτή η ανάγκη έγινε πιο επιτακτική από ποτέ. Ενδεικτικοί της ανοδικής τάσης αγοράς συμπληρωμάτων διατροφής είναι οι τζίροι τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στην εγχώρια αγορά. Συγκεκριμένα, ο ετήσιος τζίρος συμπληρωμάτων διατροφής παγκοσμίως ξεπέρασε τα 151 δισ. δολάρια για το 2021 και αναμένεται ετήσια αύξηση εσόδων της τάξης του 8,9% για κάθε έτος έως το 2030. Στην Ευρώπη, το 2019 η αγορά των συμπληρωμάτων έφτασε τα 14,95 δισ. δολάρια, με την Ιταλία να κρατάει τα σκήπτρα στην κατανάλωση και αναμένεται ότι μέχρι το 2027 ο τζίρος θα φτάσει τα 33,3 δισ. δολάρια. Μόνο τα συμπληρώματα διατροφής βιταμίνης C ξεπέρασαν σε ζήτηση το 237,8% μέσα στην πανδημία. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ανοδική καταγράφηκε και η πορεία της αγοράς συμπληρωμάτων και βιταμινών στην Ελλάδα, με πωλήσεις που έφτασαν τα 155 εκατ. ευρώ.
Πόσο αναγκαία είναι
Η άμεση σκέψη είναι ότι τα προϊόντα αυτά αποκλείεται να μας κάνουν κακό, ακόμη κι αν δεν τα χρειαζόμαστε. Υπάρχει όμως μια μεγάλη διαμάχη ανάμεσα στους ειδικούς για το αν τελικά τα συμπληρώματα βιταμινών μας είναι αναγκαία ή όχι. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα χρειαζόμαστε ακριβώς επειδή η δίαιτά μας είναι χαμηλή σε φρούτα και λαχανικά. Άλλοι πάλι θα ισχυριστούν ότι απλά πετάμε τα λεφτά μας σε κάτι που μας είναι παντελώς άχρηστο και δεν βοηθάνε καθόλου ή βοηθούν όταν έχουμε έλλειψη σε μια συγκεκριμένη ουσία. Τί ισχύει όμως;
Κάποιες έρευνες σχετίζουν τα συμπληρώματα με συγκεκριμένους τύπους καρκίνου. Για παράδειγμα, το 1981 μια ομάδα ερευνητών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η δημιουργία αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων είναι μια καλή ιδέα για να καταπολεμηθούν οι ελεύθερες ρίζες. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά: το πως αλληλοεπιδρούν οι ρίζες με τα αντιοξειδωτικά είναι μια πολύ περίπλοκη βιοχημεία στον τρόπο ανάπτυξης των ζωντανών κυττάρων. Όταν δεν υπάρχει ισορροπία, μπορεί να προκληθεί ζημιά. Έγινε ένα πείραμα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με συμμετοχή 18.000 ατόμων, που θα διαρκούσε μια δεκαετία. Χώρισαν τους συμμετέχοντες σε αυτούς που θα έπαιρναν β-καροτίνη και ρετινόλη- δύο μορφές της βιταμίνης Α- και σε αυτούς που θα έπαιρναν εικονικό χάπι, ελπίζοντας ότι αυτοί που έπαιρναν την δραστική ουσία θα διέτρεχαν χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα. Η έρευνα έδειξε το ακριβώς αντίθετο. Το πείραμα διεκόπη νωρίς αφού η ομάδα που έπαιρνε β-καροτίνη είχε σημαντικά περισσότερες πιθανότητες για καρκίνο του πνεύμονα, ακόμη και για χρόνια μετά την λήψη των αντιοξειδωτικών.
Αλλά και σε ανάλυση ερευνών το 2007 τα αποτελέσματα έδειξαν πως συμπληρώματα αντιοξειδωτικών (συμπεριλαμβανομένης της Α και Ε) αύξαναν κατά 5% τις πιθανότητες θανάτου. Πρόκειται για μια σημαντική αύξηση και οι ερευνητές πλέον προειδοποιούν ότι είναι καλύτερα να τα αποφεύγουμε σε συμπλήρωμα, αλλά να τα λαμβάνουμε σωστά μέσω της διατροφής μας.
Τοξική η χρόνια λήψη πολυβιταμίνων
Η μακροχρόνια λήψη βιταμινών Α, Ε, D και Κ μπορεί να είναι ιδιαίτερα τοξική, όπως και η λήψη σιδήρου, ενός θρεπτικού συστατικού που είναι αρκετά ασταθές, αφού η υπερβολική λήψη σιδήρου έχει βρεθεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για τον οργανισμό. Αυτά όμως είναι και συστατικά που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε σύμπλεγμα πολυβιταμινών. Το θέμα με τις πολυβιταμίνες είναι ότι φαίνονται ως ένα ακίνδυνο προϊόν που απευθύνεται σε όλους. Όμως η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει λόγος για όσους κάνουν μια πλήρη και ισορροπημένη διατροφή να παίρνουν συμπληρώματα. Ούτε όλα τα διατροφικά συστατικά που υπάρχουν στα συμπληρώματα λειτουργούν το ίδιο. Άλλα είναι υδροδιαλυτά, άλλα λιποδιαλυτά, άλλα μεταβολίζονται καλύτερα την μέρα και άλλα την νύχτα. Οπότε η λήψη πολλών ουσιών την ίδια στιγμή, με τον ίδιο τρόπο και χωρίς να τα έχουμε ανάγκη δεν βελτιώνει την υγεία μας, αντίθετα μπορεί να κάνει κακό.
Ενοχη η Βιταμίνη C για πέτρα στα νεφρά
Επίσης, οι μακροχρόνιες έρευνες έχουν δείξει ότι η λήψη συμπληρώματος βιταμίνης C, όχι μόνο δεν προλαμβάνει τα κρυολογήματα ή δεν βοηθάει την ανάρρωσηα από ένα κρυολόγημα, αλλά επιπλέον οι υπερβολικές δόσεις των 2000mg που υπάρχουν σε πολλά συμπληρώματα μπορούν να οδηγήσουν στην δημιουργία πέτρας στα νεφρά.
Βιταμίνη Β3: Η βιταμίνη Β3, που λανσάρεται ως προστάτης της καρδιάς και του εγκεφάλου μας, είναι καλύτερο να αντικαθίσταται με σολομό, τόνο και πατζάρια ή τεύτλα. Έρευνα του 2014 έδειξε ότι περισσότερα από 25.000 άτομα με καρδιακές ασθένειες που λάμβαναν μακροχρόνια βιταμίνη Β3, είχαν και πάλι μεγάλες πιθανότητες για εγκεφαλικά, καρδιακές προσβολές και θάνατο. Επιπλέον, όσοι λάμβαναν κατά την έρευνα Β3, σε σχέση με όσους λάμβαναν εικονικά συμπληρώματα είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες για μολύνσεις, ηπατικά προβλήματα και εσωτερικές αιμορραγίες. Όσον αφορά τα προβιοτικά (έκαναν τζίρο μόνο στις ΗΠΑ το 2012 23,1 δισ. δολάρια) η επιστήμη υποστηρίζει ότι άλλες φορές βοηθούν, άλλες όχι. Αντικαθιστώντας τα με γιαούρτι, μπορούμε να ρυθμίσουμε φυσικά τα βακτήρια του εντέρου μας χωρίς να χρειαστούμε χημικά συμπληρώματα.
Βιταμίνη Ε: Καλό είναι επίσης να αποφεύγεται η βιταμίνη Ε που έχει τόσο πολυδιαφημιστεί ότι βοηθάει εναντίον του καρκίνου. Έρευνα του 2011 σε δείγμα 36.000 αντρών, έδειξε ότι όσοι λάμβαναν βιταμίνη Ε είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες για καρκίνο του προστάτη. Άλλη έρευνα του 2005, έδειξε ότι οι μεγάλες δόσεις βιταμίνης Ε αυξάνουν το ρίσκο για πρόωρο θάνατο. Τρόφιμα όπως το σπανάκι ή γενικά τα σκούρα πράσινα λαχανικά είναι προτιμότερα για την φυσική λήψη βιταμίνης Ε.
Βιταμίνη D: Δύο συμπληρώματα από την άλλη καλό είναι να τα λαμβάνουμε, ιδίως όταν υπάρχει λόγος. Η βιταμίνη D, που κρατάει γερά τα οστά μας, μας βοηθάει να απορροφάμε το ασβέστιο και συνήθως την παράγουμε με την έκθεσή μας στον ήλιο, δεν είναι μια βιταμίνη που λαμβάνουμε εύκολα μέσω των τροφίμων. Η έκθεσή μας στον ήλιο, έστω 10 λεπτών την ημέρα ακόμη και τον χειμώνα και η λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D3 μας βοηθάει να έχουμε γερά οστά και να ζούμε περισσότερο και καλύτερα. Από την άλλη, η λήψη ψευδαργύρου για την πρόληψη κρυολογημάτων φαίνεται να είναι μια πολύ καλύτερη εναλλακτική σε σχέση με την βιταμίνη C.
Ω3 και φολικό οξύ: Τέλος, το 2018 το Cochrane Review εξέδωσε μια επιθεώρηση με όλες τις αποδείξεις που δείχνουν ότι το Ω3 και το φολικό οξύ είναι ευεργετικά για τις εγκύους και μειώνουν σημαντικά τους πρόωρους τοκετούς.
Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει κανένας λόγος για έναν υγιή οργανισμό να λαμβάνει συμπληρώματα διατροφής χωρίς να συντρέχει συγκεκριμένη ανάγκη που την διέγνωσε γιατρός. Την επόμενη φορά επομένως που θα δείτε μια διαφήμιση ή θα επισκεφτείτε το φαρμακείο, καλό είναι να θυμάστε ότι η σωστή, ισορροπημένη διατροφή είναι αρκετή για να σας κάνει να ανεβείτε σε βουνά και να έχετε ενέργεια όλη μέρα.
