«Μεσαζόντες», «αχυράνθρωποι» και πάροχοι offshore υπηρεσιών υποστηρίζουν τη ρωσική ελίτ που συνεχίζει να κατέχει πλούτο στην ευρωπαϊκή αγορά, παρά τις κυρώσεις κατά των ολιγαρχών- φίλων του Πούτιν.
Ειδικός συνεργάτης // Action Press
Ο πλήρης αντίκτυπος των κυρώσεων του 2022 εναντίον των ρώσων ολιγαρχών δεν θα είναι γνωστός για αρκετό καιρό. Οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν πρόσφατα από την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες απαγορεύουν στις τράπεζες εντός των συνόρων τους να συναλλάσσονται με τις ρωσικές εταιρείες και τα πρόσωπα στις μαύρες λίστες. Hδη διαφαίνεται ότι τα μέτρα που έχουν παρθεί από τη Δύση καθιστούν αδύνατο για τις ρωσικές εταιρείες να λειτουργούν ως συνήθως.
Τα άτομα που υπόκεινται σε κυρώσεις απαγορεύεται να ταξιδέψουν στις χώρες που έλαβαν τις κυρώσεις και τα περιουσιακά τους στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων τραπεζικών λογαριασμών εντός αυτών των χωρών, δεσμεύονται.
Ωστόσο, ειδικοί στην καταπολέμηση της διαφθοράς λένε ότι η απλή συμπερίληψη τραπεζιτών, δισεκατομμυριούχων και άλλων προσκείμενων στον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν σε λίστες κυρώσεων δεν αρκεί για να βεβαιωθεί κανείς ότι τα περιουσιακά τους στοιχεία είναι «παγωμένα».
Οι πάροχοι offshore υπηρεσιών «ανωνυμίας» έχουν μεγάλη πείρα στο να βοηθούν τους πλούσιους πελάτες τους να προστατεύουν τα συμφέροντά τους που κρύβονται πίσω από εταιρείες-βιτρίνες και πληρεξούσιους, οι οποίοι μπορεί να είναι φίλοι, συγγενείς ή, απλά, πληρωμένοι «αχυράνθρωποι».
Μέτρα-κλειδί για τις κυρώσεις
Δεδομένου ότι δεν είναι η πρώτη φορά που λαμβάνονται κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας (βλ. απόσχιση της Κριμαίας το 2014) οι ρώσοι τραπεζίτες, ολιγάρχες και άλλοι εφαπτόμενοι στο Κρεμλίνο ενδεχομένως να έχουν λάβει μέτρα ώστε να διασφαλίσουν ότι είναι όσο το δυνατόν πιο δύσκολος ο εντοπισμός και η ταυτοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων.
Με αυτό ακριβώς το σκεπτικό, εάν οι κυβερνήσεις δεν λάβουν μέτρα κατά των συστημάτων «μεσαζόντων», «αχυρανθρώπων» και τους παρόχους offshore υπηρεσιών που υποστηρίζουν τη ρωσική ελίτ, οι κυρώσεις εναντίον των ολιγαρχών πιθανότατα να μην είναι αποτελεσματικές.
Τον Μάιο του 2022, οι ΗΠΑ έκαναν ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση: για πρώτη φορά τραστ και πάροχοι εταιρικών υπηρεσιών συνδέθηκαν με πακέτο κυρώσεων, αποκλείοντας τους από μελλοντική συνεργασία με οποιονδήποτε εντός της Ρωσίας.
Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ανακοίνωσε την απαγόρευσή του ως μέρος μιας συντονισμένης απάντησης στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το συγκεκριμένο μέτρο θα «κόψει την πρόσβαση σε υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται από τη Ρωσική Ομοσπονδία και τις ρωσικές ελίτ για να αποφύγουν τις κυρώσεις», ανέφερε το αμερικανικό υπουργείο. «Από όσο γνωρίζω, αυτή είναι η πρώτη φορά που ξεχωρίζουμε τραστ και παρόχους υπεράκτιων εταιρικών υπηρεσιών με τέτοιο τρόπο», δήλωσε ο Μόργκαν Φίνκελσταϊν, εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ για την τρομοκρατία και τις οικονομικές πληροφορίες.
«Ψηφίζουν» Κύπρο
Αντίθετα, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στην Ευρώπη, δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση. Και αυτό ενώ η προτίμηση της «ρωσικής ελίτ» σε ευρωπαϊκές χώρες και τις υπηρεσίες που προσφέρουν γραφεία σύστασης εταιρειών, είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες.
Η Κύπρος είναι εδώ και καιρό δημοφιλής προορισμός για ρώσους ολιγάρχες και πολιτικούς που θέλουν να συστήσουν εταιρείες για να κατέχουν πλούτο. Ισχύει ότι η Κύπρος και η Ρωσία υπέγραψαν μια συνθήκη το 1998 που απαγόρευε τη διπλή φορολόγηση στο εισόδημα των πολιτών των δύο χωρών.
Οι αποκαλύψεις που έχουν γίνει για ολιγάρχες μέσω διαρροών πληροφοριών για offshore εταιρείες, που εμπλέκουν την Κύπρο, δεν είναι λίγες. Η πλέον πρόσφατη ήταν τα Pandora Papers, στην οποία περιλαμβάνονταν και στοιχεία από κύπριο πάροχο υπηρεσιών, όπου εντοπίστηκαν τουλάχιστον 40 εταιρείες που είχαν ρώσους πολιτικούς ως πραγματικούς ιδιοκτήτες, μετόχους ή διευθυντές.
Ακόμα, ολιγάρχες που έχουν δεχθεί πρόσφατα κυρώσεις, όπως ο Μιχαήλ Φρίντμαν και οι συνεταίροι του στην Alfa Bank, τη μεγαλύτερη τράπεζα στη Ρωσία που δεν ελέγχεται απευθείας από την ρωσική κυβέρνηση, έχει αποκαλυφθεί ότι τρέφουν «αδυναμία» στην Κύπρο. Χαρακτηριστικό είναι ότι αμέσως μετά την απόσχιση της Κριμαίας το 2014, ο Φρίντμαν και η παρέα του από τον Όμιλο Alfa, προχώρησαν σε αναδιάρθρωση μίας offshore εταιρείας τους, μεταφέροντας μετοχές σε «αχυράνθρωπο» στην Κύπρο. H συγκεκριμένη offshore, η οποία υποτίθεται ότι είχε ως αντικείμενο την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, κατείχε περιουσιακά στοιχεία ύψους 1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Επιπλέον ο Αντρέι Ακίμοφ, ο άνθρωπος που βρίσκεται επί δύο δεκαετίες στο τιμόνι του διοικητικού συμβουλίου της Gazprombank, της ειδικής τράπεζας του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού, και συμπεριελήφθη στον κατάλογο προσώπων των διεθνών κυρώσεων, επίσης «ψηφίζει» Κύπρο.
Ο Ακίμοφ θεωρείται ότι προέρχεται από τους κύκλους των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών -συγκεκριμένα ότι ήταν αξιωματούχος της πάλαι ποτέ KGB- και ενώ βρισκόταν στο τιμόνι της Gazprombank το 2017 μία από τις εταιρίες του έλαβε δάνεια 360 εκατομμυρίων δολαρίων για να επενδύσει σε ένα πρότζεκτ εμπορικών ακινήτων στη Μόσχα. Με αυτό φέρεται να συνδέεται άλλη εταιρεία του, με περιουσιακά στοιχεία ύψους 94,4 εκατομμυρίων δολαρίων το 2018, η οποία δημιουργήθηκε για να προσφέρει υπηρεσίες παροχής δανείων και επενδύσεις σε άυλους τίτλους στην Κύπρο.
Η αλυσίδα δεν σταματά εδώ: Μια ζωγράφος με το όνομα Μαριάνα Τσαϊκίνα, που έχει περιγραφεί σε ρωσικά μέσα ενημέρωσης ως σύντροφος του, αναφέρεται ως συνιδιοκτήτρια ορισμένων από τις εταιρείες του. Η Τσαϊκίνα, η οποία έχει κυπριακό διαβατήριο, χρησιμοποίησε επίσης μια offshore εταιρεία για να αποκτήσει ένα διαμέρισμα 15,6 εκατομμυρίων δολαρίων κοντά στα Harrods του Λονδίνου, σύμφωνα με στοιχεία της διαρροής των Pandora Papers.
Το 2018, οι ΗΠΑ πρόσθεσαν τον Ακίμοφ στη λίστα με τα άτομα που υπόκεινται σε κυρώσεις «καθώς ήταν αξιωματούχος της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Λίγους μήνες πριν ανακοινωθούν οι κυρώσεις, δείχνουν τα αρχεία που διέρρευσαν, οι σύμβουλοι του Ακίμοφ μεταβίβασαν την κυριότητα τουλάχιστον δύο από τις offshore του σε μια εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών – πού αλλού- στην Κύπρο.
Από την ρωσική «ντριμ τιμ» ολιγαρχών που έχουν αφήσει αποτύπωμα στην ευρωπαϊκή χώρα δεν θα μπορούσε να λείπει ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, ο Αλεξέι Μορντάσοφ, ο οποίος επίσης συμπεριλαμβάνεται στις λίστες των διεθνών κυρώσεων. Συγκεκριμένα, μέσω κυπριακής εταιρείας συμμετοχών και περισσότερων από 60 offshore με έδρα στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, ο Μορντάσοφ προχώρησε σε επενδύσεις εντός Ευρώπης και Ρωσίας στους τομείς της ενέργειας, της υλοτομίας και των μέσων ενημέρωσης.
Οι δομές των offshore εταιρειών του ρώσου δισεκατομμυριούχου στήθηκαν με τη βοήθεια του κυπριακού τμήματος μίας από τις «τέσσερις μεγάλες» λογιστικές – ελεγκτικές εταιρείες.
