Φουντώνουν οι εκτιμήσεις για κοινωνικό αναβρασμό με ανεξέλεγκτα αποτελέσματα μπροστά στο σοβαρό ενδεχόμενο blackout, δελτίο στο ρεύμα, παγωμένα σπίτια και σκοτεινές πόλεις τον ερχόμενο χειμώνα.
Σπύρος Χριστόπουλος/ActionPress
Αν και τετριμμένη φράση, αποδίδει απόλυτα την πραγματικότητα, καθώς όπως και το να δει κανείς, αυτό που βιώνει η Ευρώπη είναι η «τέλεια καταιγίδα». Είναι τόσο σουρεαλιστικά ακραίος ο συνδυασμός των κρίσεων που έχει συμπέσει, που μοιάζει σαν να κάνει κάποιος πλάκα στους Ευρωπαίους.
Πράγματι, μετά τη διετή και πλέον μάχη με τον κορωνοϊό, ακολούθησαν ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι διαδοχικές κυρώσεις στη Ρωσία. Εξελίξεις που εκτίναξαν στα ύψη τις τιμές των καυσίμων και της ενέργειας που με τη σειρά τους πυροδότησαν ένα άνευ προηγουμένου εδώ και τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες πληθωριστικό ράλι αλλά και μια διαρκώς επιδεινούμενη διατροφική κρίση, η οποία τροφοδοτήθηκε, πέρα από τις προϋπάρχουσες δυσλειτουργίες στις εφοδιαστικές αλυσίδες λόγω της πανδημίας και του αποκλεισμού των ουκρανικών λιμανιών, και από μια παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας που η Ευρώπη είχε να δει εδώ και 500 χρόνια.
Συνέπεια όλου αυτού του «μείγματος» κρίσεων είναι ένα κύμα ακρίβειας και ένα κόστος διαβίωσης που δεν μπορούν να διαχειριστούν ούτε οι πολίτες ούτε οι ηγέτες της Ευρώπης. Και είναι τέτοια η ανησυχία για τον επικείμενο χειμώνα που πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούνται γενικευμένες απεργίες και βίαια ξεσπάσματα κοινωνικών αναταραχών. Μάλιστα, κράτη υπεράνω υποψίας, όπως για παράδειγμα η Ελβετία, ετοιμάζονται για όλα, μελετώντας σενάρια ακόμα και για το πώς να αντιμετωπίσουν φαινόμενα λεηλασίας.
«Τρύπια» μέτρα
Για ακόμα μια φορά οι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων και των Βρετανών, δεν τα πήγαν καλά. Οι κυρώσεις στη Μόσχα είχαν ως αποτέλεσμα όχι μόνο η Ρωσία να κάνει ρεκόρ εισπράξεων όσον αφορά τις ενεργειακές της εξαγωγές, αλλά οι Ευρωπαίοι να πληρώσουν περισσότερα (πάνω από 85 δισ. ευρώ από τις 24 Φεβρουαρίου και μετά, ποσό αυξημένο κατά 6,6 δις ευρώ σε σχέση με το 2021) για λιγότερες ποσότητες αερίου και πετρελαίου (κατά περίπου 15%), τη στιγμή που πλήττονται σφόδρα οι οικονομίες και οι κοινωνίες τους, και κινδυνεύουν να βρεθούν τον ερχόμενο χειμώνα αντιμέτωποι ακόμα και με blackout, με ρεύμα με δελτίο, με παγωμένα σπίτια και σκοτεινές πόλεις.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στα μέσα Αυγούστου οι τιμές του φυσικού αερίου ήταν αυξημένες κατά 610% σε σχέση με πέρσι, ενώ και οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη έσπασαν κάθε ρεκόρ το 2022, καταγράφοντας μια αύξηση της τάξης του 300%. Εκτιμάται πως οι τιμές της ενέργειας είναι 10 φορές υψηλότερες από το μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας, μέγεθος που καθιστά εξαιρετικά ανεπαρκές το ποσό των 279 δισεκατομμυρίων ευρώ που έχει ήδη διαθέσει η Ευρώπη για να απορροφήσει αυτές τις επιβαρύνσεις.
Σε μια προσπάθεια κοινής απάντησης έστω και καθυστερημένα, μια και έως σήμερα οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν λάβει μεμονωμένα μέτρα, η Κομισιόν – μετά και την έκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Ενέργειας – αναμένεται να παρουσιάσει στις 14 Σεπτεμβρίου την πρόταση της, η οποία πιθανότατα θα προβλέπει την επιβολή πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου και την αποσύνδεση της τιμής του από αυτήν του ηλεκτρικού ρεύματος, κινήσεις που εκτιμάται ότι θα ελαφρύνουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.
Λογαριασμοί τρέλας
Ελαφρύνσεις όμως που εκτιμάται πως δεν θα είναι αρκετές για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Πλέον ολοένα και πιο συχνά λέγεται ότι πολλοί Ευρωπαίοι θα καταλήξουν να επιλέξουν μεταξύ φαγητού ή θέρμανσης, καθώς δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στα αυξημένα κόστη διαβίωσης, με την Ευρώπη να προβλέπεται πως θα βιώσει τον χειρότερο χειμώνα της μετά από αυτόν του 1944 -1945.
Στη Μ. Βρετανία, όπου από τον Οκτώβριο αναμένεται να τετραπλασιαστεί η ετήσια επιβάρυνση για τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, έχει αρχίσει να φουντώνει το «Κίνημα Δεν Πληρώνω», τη στιγμή που έρευνες λένε πως τα βρετανικά νοικοκυριά θα βιώσουν τη μεγαλύτερη πίεση ως προς το βιοτικό τους επίπεδο εδώ και έναν αιώνα, μια και θα δουν τη μεγαλύτερη μείωση του πραγματικού τους εισοδήματος από το 1997.
Πολλές παμπ και επιχειρήσεις ανησυχούν για το ενδεχόμενο οικονομικής κατάρρευσης λόγω του τεράστιου ενεργειακού κόστους και της οικονομικής συγκυρίας, καθώς γνωρίζουν ότι μια αύξηση των τιμών των προϊόντων τους θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την τσέπη των καταναλωτών, κάτι που ενέχει τον κίνδυνο να «μείνουν» και από πελάτες.
Αντίστοιχες ανησυχίες διατυπώνονται στις περισσότερες επιχειρήσεις των ευρωπαϊκών κρατών, ενώ έντονος προβληματισμός για το υψηλό ενεργειακό κόστος υπάρχει και στην βιομηχανία με αγαθά, από ψευδάργυρο και αλουμίνιο μέχρι λιπάσματα, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την ευρωπαϊκή οικονομία.
Κοινωνική αναταραχή
Αν και η Ευρώπη εισέρχεται σε αυτήν την κρίση με την οικονομία της ισχυρή και με τα ποσοστά ανεργίας σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα τους επόμενους μήνες, αν δηλαδή όντως επιχειρήσεις θα κλείσουν ή θα προτιμήσουν να μην ανοίξουν, αν εργοστάσια και μεγάλες βιομηχανίες θα αναγκαστούν να σταματήσουν τη λειτουργία τους λόγω έλλειψης ενέργειας και αν όλη αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει σε απώλειες θέσεων εργασίας, σε μείωση της κατανάλωσης και εν τέλει σε μια γενικευμένη οικονομική ύφεση.
Πάντως, ήδη προγραμματίζονται απεργιακές κινητοποιήσεις με κύριο και μοναδικό αίτημα των εργαζομένων, την αύξηση των μισθών προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το δυσθεώρητο κόστος διαβίωσης. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως αν οι εργαζόμενοι δεν καταφέρουν να τα βρουν με τους εργοδότες ή αν οι κυβερνήσεις δεν καταφέρουν να ανταποκριθούν, δημιουργώντας ένα δίχτυ προστασίας για τα πιο ευάλωτα στρώματα της μεσαίας τάξης, έτσι ώστε να ανταπεξέλθουν σε αυτό το κύμα ακρίβειας, τότε υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να εκδηλωθούν γενικευμένες κοινωνικές αντιδράσεις και αναταραχές και να υπάρξει – και πάλι – μια πολιτική μετατόπιση προς ακραίες πολιτικές δυνάμεις.
Πρόσφατη έρευνα της συμβουλευτικής εταιρείας κινδύνου Verisk αναφέρει ότι τα πιο αναπτυγμένα οικονομικά κράτη της Ευρώπης, – όπως Γερμανία, Νορβηγία, Μ. Βρετανία – αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο κοινωνικής αναταραχής τον φετινό χειμώνα, όπως διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις, με τη Βοσνία, την Ελβετία και την Ολλανδία να είναι ανάμεσα στα κράτη που καταγράφουν τη μεγαλύτερη αύξηση κινδύνου για αναταραχές μεταξύ του δεύτερου και τρίτου τριμήνου του 2022.
Μάλιστα η Verilsk υποστηρίζει ότι δεν θα προκαλούσε καμία ιδιαίτερη έκπληξη, εάν κάποια από τα πιο πλούσια κράτη της Ευρώπης άρχιζαν να βλέπουν ακόμα πιο σοβαρές μορφές πολιτικής αναταραχής κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Σχέδια καταστολής
Οι εκτιμήσεις αυτές δεν αποτελούν κρυφό μυστικό. Πράγματι, Γερμανία και Ελβετία φέρονται να είναι μεταξύ των κρατών που έχουν εκπονήσει ακόμα και έκτακτα σενάρια για την καταστολή ακραίων επεισοδίων σε περίπτωση που η ενεργειακή κρίση λάβει διαστάσεις κατά τους χειμερινούς μήνες.
Στην Ελβετία, εκτιμούν πως σε περίπτωση εκτεταμένων διακοπών της ηλεκτροδότησης, κάτι που μεταξύ άλλων θα μπορούσε να προκαλέσει μια σειρά από δυσλειτουργίες, όπως π.χ. αδυναμία ανάληψης χρημάτων από ΑΤΜ, αδυναμία πληρωμών ή ανεφοδιασμού καυσίμων, υπάρχει κίνδυνος ακόμα και για λεηλασίες. Σε αυτό το πλαίσιο τα σχέδια προβλέπουν την καλύτερη οργάνωση και εξοπλισμό των αρμόδιων υπηρεσιών και των κρίσιμων υποδομών της χώρας, έτσι ώστε να μη διαταραχθεί η εσωτερική ασφάλεια.
Μεγάλη ανησυχία υπάρχει και στη Γερμανία, όπου κυριαρχεί ο φόβος οι όποιες κοινωνικές διαμαρτυρίες για την ενεργειακή κρίση να πάρουν διαστάσεις από την εμπλοκή ακροδεξιών στοιχείων και εξτρεμιστών, με τις γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών να εκτιμούν ότι αυτές οι διαδηλώσεις θα μπορούσαν να κάνουν τις συγκρούσεις διαδηλωτών – αστυνομίας για την πανδημία του κορωνοϊού να «μοιάζουν με παιδικό πάρτι γενεθλίων».
