Ανησυχητικές διαστάσεις έχει πάρει η αυξητική τάση των ψυχικά διαταραγμένων παγκοσμίως. Διάφορα αρνητικά ανθρώπινα συναισθήματα χαρακτηρίζονται ως ψυχικές διαταραχές, ενώ την ίδια ώρα οι φαρμακοβιομηχανίες και οι ψυχαναλυτές τζιράρουν δισεκατομμύρια…
Χριστίνα Πολυγένη/ActionPress
Είναι φυσικό οποιοδήποτε συναίσθημα που παρεκκλίνει της συνηθισμένης μας διάθεσής να μας προβληματίζει. Όμως είναι και τελείως φυσιολογικό να μην αισθανόμαστε πάντα χαρούμενοι, να έχουμε άγχος, ενίοτε θυμό, να αντιδρούμε σε όλα εκείνα τα εξωτερικά ερεθίσματα που μας βγάζουν από τον ομαλή καθημερινότητά μας.
Το πένθος όμως ενός αγαπημένου μας προσώπου κρύβει από πίσω του μια κατάθλιψη; Ένας καυγάς μέσα στο εργασιακό μας περιβάλλον, είναι σημάδι μιας επιθετικής συμπεριφοράς που χρίζει θεραπείας; Η υπερβολική αίσθηση άγχους που ξύπνησε σε πολλούς ο εγκλεισμός λόγω Covid-19 πρέπει να οδηγήσει στο κρεβάτι της ψυχανάλυσης; Όλο και περισσότεροι καταφεύγουν σε ειδικούς ψυχικής υγείας γιατί νοιώθουν ότι δεν απολαμβάνουν την ζωή τους, παρά το γεγονός ότι ζούμε σε μια εποχή αφθονίας, μέσα σε ένα κόσμο άπειρων δυνατοτήτων.
Ανεξαρτήτως της πηγής αρνητικών συναισθημάτων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι πάνω από 280 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 3,8% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει κατάθλιψη, και συνολικά 480 εκ. πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια– νούμερο που δεν δημιουργήθηκε την περίοδο της πανδημίας. Μόνο στις ΗΠΑ το 2019, 2,8% των ενηλίκων είχαν σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης, 4,2% μέτρια και 11,5% ήπια. Το μεγαλύτερο ποσοστό βρέθηκε στις ηλικίες 18-29 (21%), ακολουθούμενο από την ομάδα 45-64 (18,4%), την άνω των 65 (18,4%) και τελευταία την ομάδα 30-44 (16,8%). Το 2020, 41,4 εκ. άνθρωποι στις ΗΠΑ ακολούθησαν κάποια θεραπεία σχετική με την ψυχική τους υγεία, ένας αριθμός συνεχώς αυξανόμενος από το 2002 (27,2 εκ). Οι δύο κυριότεροι λόγοι ήταν το άγχος και η κατάθλιψη και οι θεραπείες περιλάμβαναν τόσο το ποσοστό της συμβουλευτικής όσο και της χρήσης φαρμάκων.
Τζίρος δισ. δολαρίων για τα ψυχοτρόπα φάρμακα
Σύμφωνα με άρθρο των New York Times του 2009, η συνταγογράφηση ψυχοτρόπων φαρμάκων είναι μια πολύ επικερδής δουλειά. Με 300 εκ. συνταγές μόνο στις ΗΠΑ, τα ψυχοτρόπα φάρμακα είχαν ξεπεράσει ακόμη κι αυτά για την χοληστερίνη κι έκαναν τζίρο 14,6 δις δολαρίων. Πρώτο σε χρήση με 44 εκ. συνταγές ήταν το Xanax, με μια αύξηση στις συνταγογραφήσεις της τάξης του 29% από το 2005, ακολουθούμενο από το Cymbalta, με αύξηση 237% από το 2005 και το Seroquel που αντιμετωπίζει την διπολική διαταραχή. Σύμφωνα με το Global Data, οι παγκόσμιες πωλήσεις αντικαταθλιπτικών, φαρμάκων για τις αγχώδεις διαταραχές και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έφτασαν τα 27,4 δισ. δολάρια το 2020, μια αύξηση 717 εκ μέσα σε ένα χρόνο, και αναμένεται να φτάσουν τα 40,9 δις δολάρια το 2025, με ετήσια αύξηση 8,4% για κάθε χρόνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο αντίστοιχα, την περίοδο Ιουλίου -Σεπτεμβρίου 2020 συνταγογραφήθηκαν 19,6 εκ αντικαταθλιπτικά, με αύξηση 4% σε σχέση με το αντίστοιχο τετράμηνο του 2019.
Σε έρευνα του ΠΟΥ το 2016, το 25,9% των ασθενών με ψυχικά νοσήματα έπασχε από κατάθλιψη, το 17,1% από αλκοολισμό και το 14,6% από αγχώδεις διαταραχές. 7 στους 100 σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ολλανδία και η Ιρλανδία έπασχαν από αγχώδεις διαταραχές και στην Ελλάδα επικρατούσε η κατάθλιψη.
Η βοήθεια σε ψυχικά ασθενείς
Αν και στα χαρτιά στην ΕΕ όλα τα συστήματα υγείας πρέπει να παρέχουν ψυχολογική βοήθεια, σύμφωνα με το European Data Journalism Network, αυτό είναι μόνο θεωρία. Έτσι, Βουλγαρία και Λετονία παρέχουν μόνο ψυχιατρική βοήθεια, η Γαλλία δεν περιλαμβάνει ψυχολόγους στο δημόσιο σύστημα υγείας, το Λουξεμβούργο ακόμη προσπαθεί να τους ενσωματώσει στο σύστημά της, η Κροατία έχει τους λιγότερους ψυχολόγους ανά 100 χιλιάδων κατοίκων, μαζί με τις μεσογειακές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Μόνο στην Σουηδία και την Δανία υπάρχουν πάνω από 50 ψυχολόγοι για κάθε 100 χιλιάδες κατοίκων. Κοινώς, οι ψυχικά ασθενείς μέσω των συστημάτων υγείας καταφεύγουν κυρίως στην ψυχιατρική και μαζί της στην φαρμακολογία.
Σχεδόν κάθε αρνητικό συναίσθημα ή συνήθεια μπαίνει στο DSM-5, το εγχειρίδιο διάγνωσης ψυχικών διαταραχών, που περιλαμβάνει στη λίστα του περίπου 300 διαταραχές. Ανάμεσά τους, από το Α έως το Ω, βρίσκονται η αβουλία, δηλαδή η αδυναμία για λήψη αποφάσεων, το τερέτισμα, τα συμπτώματα δυσφορίας πριν την έμμηνο ρήση, το πένθος, ο βρουξισμός, δηλαδή το σφίξιμο και τρίξιμο των δοντιών κατά τον ύπνο κ.α.
Στο «στόχαστρο» και τα παιδιά
Από την δίνη «ποινικοποίησης» κάθε συναισθήματος και συνήθειας δεν γλίτωσαν τα παιδιά και οι έφηβοι. Οι μαθησιακές δυσκολίες, ανάμεσά τους η δυσλεξία, η δυσαναγνωσία, η δυσγραφία, και το ΔΕΠΥ φιγουράρουν στην λίστα των ψυχικών διαταραχών. Είναι αξιοπερίεργο: κάθε παιδί που δεν έχει μάθει να διαβάζει καθαρά, ίσως επειδή δεν το έχει διδαχτεί σωστά, κάθε παιδί που είναι ζωηρό ή υπερκινητικό από την φύση του, ή ίσως επειδή δεν έχει μάθει την πειθαρχία με σωστό τρόπο, έχει ψυχικό νόσημα; Κάθε παιδί που αργεί να μιλήσει, ανήκει υποχρεωτικά στο φάσμα του αυτισμού;
Τα επίσημα στοιχεία το 2004 έδειχναν ότι ένα 4%-6% των παιδιών στην Ελλάδα «έπασχαν» από δυσλεξία στις ηλικίες 5-18. Το 2018, υπολογιζόταν ότι το 30% των παιδιών έπασχε από κάποια μαθησιακή δυσκολία. Τα πράγματα είναι ακόμη πιο ανησυχητικά με το ΔΕΠΥ, το οποίο αντιμετωπίζεται και φαρμακευτικά με κύριο σκεύασμα το Ritalin με την δραστική ουσία μεθυλφαινιδάτη, μια ουσία άκρως εθιστική που παρουσιάζει συνεχή αγοραστική αύξηση. Σε έρευνα του 2017, για τα έτη 2005-2012, η χρήση του στην Δανία αυξήθηκε από το 0,4% στο 1,5%, στην Γερμανία από το 1,3% στο 2,2% και στις ΗΠΑ από το 3,3% στο 3,7%. Με την διάγνωση του ΔΕΠΥ να είναι τελείως υποκειμενική, υπολογίζεται ότι ένα 20% των νέων με ΔΕΠΥ στις ΗΠΑ διαγνώστηκε λανθασμένα, παρόλα αυτά η συνταγογράφηση του Adderall (αμφεταμίνη) για την αντιμετώπισή του αυξάνεται συνεχώς. Με βάση τον ΠΟΥ, το 10% των παιδιών και νέων παγκοσμίως πάσχουν από αναπτυξιακές δυσκολίες, άγχος και κατάθλιψη. Στις ΗΠΑ, την Μέκκα της ψυχιατρικής, όπου 1 στους 50 Αμερικανούς θεωρείται ανίκανος λόγω κάποιας ψυχικής ασθένειας, περίπου 8 εκατομμύρια παιδιά το 2010 έπαιρναν ψυχοτρόπα φάρμακα, εγκεκριμένα κυρίως για ενήλικες όπως λίθιο, τα οποία είναι αποτελεσματικά βραχυπρόθεσμα, αλλά μακροπρόθεσμα κανείς δεν ξέρει τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν στον ακόμα αναπτυσσόμενο εγκέφαλό τους. Ο κάθε άνθρωπος από την γέννησή του είναι μέσα στην μοναδικότητά του ένα ουράνιο τόξο συναισθημάτων, με άλλα χρώματα πιο έντονα, άλλα πιο απαλά, με την έντασή τους να αλλάζει διαρκώς στην πορεία της ζωής του. Τί νόημα έχει άραγε η χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων σε ασθένειες που δεν είναι ακραίες και μπορούν να γιατρευτούν με την ψυχανάλυση; Το μόνο σίγουρο είναι ότι οδηγούν σε μια αποστειρωμένη και άχρωμη κοινωνία, ημιλιπόθυμη υπό την επήρειά τους.
ΑΡΙΘΜΟΙ
Περισσότεροι από
- 280 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κατάθλιψη
- 480 εκατομμύρια πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια
