Η Ψηφιακή Διακυβέρνηση στην υπηρεσία του πολίτη: H τεχνολογική πρόοδος του δημοσίου αποτυπώνεται στην καθημερινότητα καθώς έχουν ψηφιοποιηθεί εκατοντάδες υπηρεσίες και έχει απλουστευτεί μεγάλος αριθμός διαδικασιών. Με την πανδημία να λειτουργεί ως επιταχυντής και τα ραντεβού στο emvolio.gov.gr να είναι υποδειγματικά, οι ψηφιακές εφαρμογές πέρασαν από την άυλη συνταγογράφηση σε ΚΕΠ, ΟΑΕΔ, e-ΕΦΚΑ, Κτηματολόγιο και Δήμους ενώ σύντομα οι πολίτες θα έχουν στο κινητό τους ψηφιακά την ταυτότητα και το δίπλωμα οδήγησης.
Action24Press Team
Ήταν 9 Ιουλίου 2019 όταν ο Κυριάκος Πιερρακάκης ξεκινούσε τη θητεία του στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης με τις λέξεις «στόχος μας είναι το κράτος να περάσει εδώ» δείχνοντας το κινητό του τηλέφωνο. Τότε, μπροστά σε τόσες ψηφιακές εκκρεμότητες που έπρεπε να επιλύσει η Ελλάδα, λίγοι ήταν εκείνοι που πίστεψαν ότι η εξαγγελία του νέου υπουργού ήταν εφικτή σε κοντινό ορίζοντα.
Ένας από αυτούς τους λίγους, ωστόσο, ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Γνωρίζοντας ο ίδιος το πεδίο από τη θητεία του ως υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, ο πρωθυπουργός είχε συμμετάσχει ενεργά στον σχεδιασμό της δομής και της στρατηγικής του νέου υπουργείου.
Τις αμέσως επόμενες ημέρες οι πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύουν στο κινητό τους ψηφιακό αντίγραφο της ταυτότητάς τους και του διπλώματος οδήγησης. Γίνεται, έτσι, ένα ακόμα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση που είχε εξαγγείλει ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Η αλλαγή με μια ματιά
Πέρα από την καθημερινή εμπειρία κάθε πολίτη, το πόσο άλλαξε η Ελλάδα μέσα στην τριετία λειτουργίας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης μετριέται και μέσα από ορισμένους δείκτες. Ο πλέον ενδεικτικός είναι οι λεγόμενες «ψηφιακές συναλλαγές», που αποτελούν το άθροισμα δύο επιμέρους στοιχείων: από τη μία των περιπτώσεων που ο πολίτης εξυπηρετήθηκε ψηφιακά χρησιμοποιώντας τους κωδικούς του στο Taxisnet ή του web banking του και από την άλλη των περιπτώσεων που δύο μητρώα του Δημοσίου «συνομίλησαν» μεταξύ τους για να ανταλλάξουν αυτόματα μια πληροφορία, μόνο με τη συναίνεση του πολίτη.
Τι δείχνουν αυτοί οι αριθμοί; Ότι το 2018 καταγράφηκαν συνολικά 8,8 εκατομμύρια ψηφιακές συναλλαγές – με πιο απλά λόγια, κατά μέσο όρο κάθε ενήλικος πολίτης γλίτωσε μόλις μία ουρά χάρη στον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους. Τα 8,8 εκατομμύρια του 2018 έγιναν 34 εκατομμύρια το 2019 (με μεγάλη αύξηση στο δεύτερο εξάμηνο) και το 2020, όταν ξεκίνησε η λειτουργία του gov.gr, ξεπέρασαν τα 94 εκατομμύρια.
Η αύξηση ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακή το 2021, όταν οι ψηφιακές συναλλαγές έφτασαν τα 567 εκατομμύρια. Αυτό μεταφράζεται σε 60 αναμονές στην ουρά που απέφυγε μεσοσταθμικά κάθε ενήλικας. Όσο για τη φετινή χρονιά, το πρώτο εξάμηνο του 2022 η Ελλάδα έχει ξεπεράσει ήδη τα 500 εκατομμύρια – πλησιάζει, δηλαδή, τον συνολικό αριθμό του 2021. Αυτό, λοιπόν, που ο Κυριάκος Πιερρακάκης χαρακτηρίζει ως «κλασικό εκθετικό φαινόμενο» διατηρεί τη δυναμική του.
Ψηφιακός Μετασχηματισμός: Αλλαξε την καθημερινότητα των πολιτών
Πώς έφτασε η Ελλάδα να πετύχει αυτό το μικρό «ψηφιακό θαύμα»; Η βάση γι’ αυτό πρέπει να αναζητηθεί στη δομή και τη φιλοσοφία του νέου υπουργείου. Μέχρι το 2019 κάθε υπουργείο είχε το δικό του σχέδιο και τις δικές του προτεραιότητες αναφορικά με την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του. Αυτό σήμαινε κατακερματισμό του σχεδιασμού, αύξηση χρόνου και κόστους και, κυρίως, μη συμβατότητα μεταξύ των επιμέρους συστημάτων που υλοποιούνταν.
Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης σχεδιάστηκε εξαρχής ως η οριζόντια δομή που θα αναλαμβάνει την υλοποίηση όλων των ψηφιακών έργων σε συνεργασία με τα εκάστοτε συναρμόδια υπουργεία. Προς τον σκοπό αυτό, έφερε σε μία ενιαία «στέγη» τους σημαντικότερους φορείς ψηφιοποίησης του Κράτους: τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ – GRNET), την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης (ΗΔΙΚΑ).
Παράλληλα με τον μετασχηματισμό της δομής, η δημιουργία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης σηματοδότησε μια κομβική αλλαγή φιλοσοφίας. Μια αλλαγή φιλοσοφίας ως προς το επίκεντρο του σχεδιασμού των δημοσίων υπηρεσιών, οι οποίες είχαν δομηθεί για να εξυπηρετούν το ίδιο το κράτος. Από το 2019 το επίκεντρο μετακινήθηκε από το κράτος και τις διαδικασίες του προς τον πολίτη, ώστε οι αλληλεπιδράσεις του με τις δημόσιες υπηρεσίες να είναι ευκολότερες, ταχύτερες και απλούστερες για εκείνον.
Το gov.gr
Το gov.gr αποτέλεσε την κεντρική εξαγγελία του Κυριάκου Πιερρακάκη. Όπως το περιέγραψε λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του κατά τις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης στη Βουλή, το gov.gr εξαρχής προοριζόταν να λειτουργήσει ως «το κεντρικό σημείο εισόδου και ψηφιακής εξυπηρέτησης, όπου θα είναι συγκεντρωμένες όλες οι ψηφιακές λύσεις και όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι πολίτες και λοιποί συναλλασσόμενοι με το Δημόσιο».
Έτσι και έγινε: την 21η Μαρτίου 2020, το gov.gr έκανε πρεμιέρα. Στην αρχική του εκδοχή ενσωμάτωσε 501 υπηρεσίες που βρίσκονταν διάσπαρτες σε ιστοσελίδες Υπουργείων και φορέων – και που τις περισσότερες φορές οι ενδιαφερόμενοι αγνοούσαν την ύπαρξή τους. Μαζί με αυτές τις 501 υπηρεσίες υπήρχαν και δύο νέες: η ψηφιακή συμπλήρωση υπεύθυνης δήλωσης και εξουσιοδότησης. Σήμερα οι ψηφιακές υπηρεσίες του gov.gr ξεπερνούν τις 1.400και περισσότερα από 200 εκατομμύριαέγγραφα έχουν εκδοθεί ψηφιακά.
Ο κανόνας του Pareto
Συγκεκριμένος προγραμματισμός υπήρχε και ως προς την προτεραιότητα που έδωσε το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης στην ψηφιοποίηση των υπηρεσιών. Ειδικότερα, ο Κυριάκος Πιερρακάκης έχει αναλύσει αρκετές φορές πώς στο gov.gr εφαρμόστηκε ο κανόνας του Pareto: «συχνά στη ζωή το 20% ενός πράγματος είναι το 80% ενός άλλου πράγματος. Αν βρούμε το 20% των συχνών γραφειοκρατικών διαδικασιών, λύνουμε το 80% του προβλήματος».
Έτσι, οι δύο πρώτες υπηρεσίες που ψηφιοποιήθηκαν ήταν και εκείνες για τις οποίες ο πολίτης επισκεπτόταν συχνότερα τα γκισέ μιας δημόσιας υπηρεσίας. Στην ίδια λογική ακολούθησαν και οι επόμενες ψηφιοποιήσεις: δημοτολογικά πιστοποιητικά, ληξιαρχικές πράξεις, ποινικά μητρώα. Με τον τρόπο αυτό, μέσα σε λιγότερα από δυόμισι χρόνια λειτουργίας, το gov.gr ψηφιοποίησε τις συνηθέστερες αλληλεπιδράσεις του πολίτη με το κράτος.
Η πανδημία ως επιταχυντής
Παράλληλα με τον κανόνα του Pareto, κριτήριο για τη σειρά των ψηφιοποιήσεων αποτέλεσε και ο παράγοντας «πανδημία». Ο υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης πολλές φορές έχει αναφερθεί στον ρόλο της, τονίζοντας ότι δεν ανέτρεψε, αλλά επιτάχυνε την υλοποίηση του σχεδιασμού. Το καλύτερο παράδειγμα είναι το ίδιο το gov.gr, που μπήκε στη ζωή μας περίπου τρεις μήνες νωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό.
Λειτουργώντας εξαρχής με την πεποίθηση ότι τα εργαλεία που υλοποιούνταν μέσα στην πανδημία για την προστασία από τον COVID-19 θα παρέμεναν και μετά τον κορονοϊό ως εργαλεία διευκόλυνσης, το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έδωσε έγκαιρα βάση σε εφαρμογές όπως τα ψηφιακά ραντεβού. Ξεκινώντας από τα ΚΕΠ και την ΑΑΔΕ στην αρχή της πανδημίας, η εξυπηρέτηση του πολίτη με βιντεοκλήση εξελίχθηκε σε ένα εργαλείο με ολοένα και μεγαλύτερη δυναμική. Το παραπάνω γεγονός αποδεικνύεται τόσο από την επέκταση σε προξενεία, ΟΑΕΔ, e-ΕΦΚΑ, Κτηματολόγιο, Δήμους και Συνήγορο του Πολίτη, όσο και από τα σχεδόν 220 χιλιάδες ψηφιακά ραντεβού που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Παράλληλα, η ανάπτυξη υπηρεσιών γύρω από την πανδημία υπήρξε καθοριστική. Εδώ περίοπτη θέση κατέχει η υπηρεσία για τη δήλωση των self-test στα σχολεία, όπου χρησιμοποιήθηκε περισσότερες από 90 εκατομμύρια φορές, εκδίδοντας αντίστοιχο αριθμό ψηφιακών εγγράφων.
Η επιχείρηση «Ελευθερία»
Αναμφίβολα, κορωνίδα του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας αποτέλεσε η οργάνωση της επιχείρησης «Ελευθερία». Μπροστά σε μια εξαιρετικά περίπλοκη άσκηση, με πλήθος μεταβλητών, η Ελλάδα υλοποίησε και σχεδίασε ένα αμιγώς ψηφιακό σύστημα από το κλείσιμο του ραντεβού μέχρι και την έκδοση των πιστοποιητικών. Το emvolio.gov.gr ήταν πλήρως λειτουργικό από την πρώτη ημέρα λειτουργίας του, επιτρέποντας σε όσους το επιθυμούσαν να εμβολιαστούν εύκολα και γρήγορα, κοντά στο σημείο που τους εξυπηρετούσε.
Το emvolio.gov.gr προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον ως ένα από τα καλύτερα συστήματα οργάνωσης εμβολιασμού, καθώς ήταν πλήρως λειτουργικό από την πρώτη ημέρα, επιτρέποντας στους πολίτες να εμβολιαστούν εύκολα και γρήγορα και με επιλογή στα πιο κοντινά ή βολικά κέντρα εμβολιασμού
Το emvolio.gov.gr προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον ως ένα από τα καλύτερα συστήματα οργάνωσης εμβολιασμού. Είναι χαρακτηριστική μια πρόσφατη αποστροφή του Κυριάκου Πιερρακάκη: «Εάν κάναμε το 2018 την ερώτηση: “εάν συμβεί μία παγκόσμια πανδημία και φτιάξει ένα σύστημα η Βαυαρία, η Μασαχουσέτη και η Ελλάδα ποιο θα αποτύχει” πόσοι δεν θα ψήφιζαν την Ελλάδα; Απέτυχαν τα άλλα δύο και όχι το ελληνικό – και αυτό συνέβη βασικά λόγω του ταλέντου των ελλήνων μηχανικών, λόγω των παιδιών μας, λόγω των φίλων μας, λόγω των ανθρώπων με τους οποίους σπουδάσαμε, δουλέψαμε, ζούμε μαζί».
Aϋλη συνταγογράφηση
«Το σύστημα του εμβολιασμού παράγει το μήνυμα ότι δεν αφορά μόνο το εμβόλιο. Το μήνυμα το οποίο δίνει στους πολίτες είναι ότι αυτό που βλέπετε στο εμβόλιο, εν τέλει, θα το δείτε για τα πάντα, βήμα-βήμα». Με τα λόγια αυτά ο υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης είχε περιγράψει στα μέσα της πανδημίας μια σειρά από υπηρεσίες που ανακοινώνονται το τελευταίο διάστημα: διαγνωστικές εξετάσεις προληπτικής ιατρικής, πλατφόρμα για Προσωπικό Γιατρό, Ψηφιακό Βιβλιάριο Υγείας Παιδιού, Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων.
Κλειδί για όλα αυτά αποτελεί η άυλη συνταγογράφηση ξεκίνησε λίγες ημέρες μετά την ενεργοποίηση του gov.gr, ως μια επέκταση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Με σχεδόν 3,5 εκατομμύρια πολίτες εγγεγραμμένους σε αυτήν, έχει εξελιχθεί στον απόλυτο game changer αναφορικά με τις ψηφιακές υπηρεσίες Υγείας. Αρχικά, λειτούργησε μέσα στην πανδημία για την απομακρυσμένη έκδοση ιατρικών συνταγών και, σταδιακά, παραπεμπτικών και ιατρικών βεβαιώσεων. Παράλληλα, όμως, έδωσε τη δυνατότητα στον εμβολιασμό να δημιουργηθούν προ-κρατήσεις ραντεβού, που έκαναν ακόμα πιο εύκολο τον προγραμματισμό του εμβολιασμού.
Από τη δήλωση γέννησης στον «Μίτο»
Πώς, όμως, δεν θα οδηγηθούμε στο φαινόμενο της «ψηφιοποίησης της γραφειοκρατίας; Προς την κατεύθυνση αυτή εργάζονται εντατικά δύο Γενικές Γραμματείες του υπουργείου, η Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών και η Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης.
Η Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών «τρέχει» από την πρώτη ημέρα λειτουργίας της το Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών, το οποίο επικεντρώνεται στα λεγόμενα «γεγονότα ζωής», εκείνα, δηλαδή τα περιστατικά στη ζωή κάθε προσώπου που η μεταβολή τους πρέπει να δηλώνεται σε κάποιο μητρώο. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ είναι η δήλωση γέννησης, όπου οι πέντε διαδικασίες έγιναν μία, εντός του μαιευτηρίου.
Από πλευράς της η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης φροντίζει για τη διασύνδεση των μητρώων μέσω του Κέντρου Διαλειτουργικότητας, υποστηρίζοντας τις ψηφιακές πλατφόρμες, αλλά και μειώνοντας τα βήματα για τον πολίτη, καθώς τα περισσότερα στοιχεία αντλούνται αυτόματα.
Τελευταίο project που τέθηκε σε εφαρμογή από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την απλούστευση των διαδικασιών δεν είναι άλλο από τον «Μίτο». Στο Εθνικό Μητρώο Διαδικασιών καταγράφονται βήμα – βήμα όλες οι διαδικασίες του Δημοσίου – ψηφιακές και με φυσική παρουσία. Το όφελος διπλό: αφενός ο πολίτης γνωρίζει εκ των προτέρων πού πρέπει να απευθυνθεί και τι θα χρειαστεί και αφετέρου το Δημόσιο αποκτά πλήρη εικόνα κάθε διαδικασίας, ώστε να μπορεί να την απλουστεύσει πολύ αποτελεσματικότερα.
Οι υποδομές και το νέο «Σχέδιο Μάρσαλ», με ψηφιακό ορίζοντα το 2025
H οργάνωση του εμβολιασμού αποτέλεσε την πρώτη μεγάλης κλίμακας αμιγώς ψηφιακή διαδικασία. Δεν είναι, όμως, η μόνη, καθώς στο gov.gr διαμορφώνονται οι πρώτες «ομάδες» υπηρεσιών που καλύπτουν το σύνολο των σχετικών αναγκών του πολίτη. Μια τέτοια περίπτωση είναι η ψηφιακή βεβαίωση γνησίου υπογραφής, η οποία ξεκίνησε με την εξουσιοδότηση και την υπεύθυνη δήλωση, αλλά σταδιακά επεκτάθηκε στο σύνολο των ιδιωτικών εγγράφων – από ένα έγγραφο με μία υπογραφή μέχρι ιδιωτικά συμφωνητικά με πολλαπλούς υπογράφοντες.
Μια άλλη μεγάλου εύρους παρέμβαση αφορά στα έγγραφα και τις διαδικασίες για ιδιοκτήτες και οδηγούς οχημάτων, εκεί όπου έχουν ψηφιοποιηθεί οι περισσότερες διαδικασίες. Μετά την αποθήκευση του διπλώματος οδήγησης στο wallet, θα εκκρεμεί μόνο η ψηφιακή έκδοσή του.
Τέλος, αναγκαία συνθήκη για την ολοκλήρωση της ψηφιακής μετάβασης είναι και η αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών. Το σύνολο των έργων καταγράφηκε με λεπτομέρεια στη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού. Εξάλλου, και στην αρμοδιότητα του υφυπουργού Θοδωρή Λιβάνιου είναι και τα ψηφιακά έργα, καθώς έχει έντονη δράση μεταξύ πολλών άλλων τόσο στις «Έξυπνες Πόλεις», όσο και στα προγράμματα μετάβασης νοικοκυριών και επιχειρήσεων μαζί με τη Γενική Γραμματεία Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων.
Αναφορικά με τις υποδομές, μια μεγάλη «νίκη» για τη χώρα ήταν η άμεση ολοκλήρωση της δημοπρασίας για το 5G. Η Ελλάδα ήταν μια από τις τρεις πρώτες χώρες στην ΕΕ που ξεκίνησαν τη μετάβαση στα δίκτυα πέμπτης γενιάς και, ακόμα και τώρα, βρίσκεται πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ σε ζητήματα κάλυψης. Έχοντας την αναβάθμιση των υποδομών ως βασική προτεραιότητα, το Ταμείο Ανάκαμψης αποτέλεσε όντως ένα νέο «Σχέδιο Μάρσαλ» όπως το χαρακτηρίζει ο υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, καθώς εξασφαλίζει άμεσα όλους τους απαραίτητους χρηματοδοτικούς πόρους.
Ο απόλυτος μοχλός της μεγάλης αλλαγής
Ο Κυριάκος Πιερρακάκης έχει τοποθετήσει τον ψηφιακό ορίζοντα της χώρας στο 2025, όταν «η συνεχιζόμενη εκθετική αύξηση των ψηφιακών συναλλαγών να συναντήσει την υλοποίηση των μεγάλων έργων πληροφορικής και τεχνολογίας του Ταμείου Ανάκαμψης». Με τον τρόπο αυτό, ο ψηφιακός μετασχηματισμός εξελίσσεται σε μοχλό της μεγάλης αλλαγής που καθημερινά υλοποιεί στον παραγωγικό ιστό και την οικονομία της Ελλάδας ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μέσα στην προηγούμενη τριετία η Ελλάδα έχει υπερβεί τις προσδοκίες και των πιο αισιόδοξων σε μια σειρά από ψηφιακές προκλήσεις. Ασφαλώς, υπάρχουν ακόμα κρίσιμα βήματα που πρέπει να ολοκληρωθούν – και είναι κάτι που το αναγνωρίζουν πρώτοι στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Πλέον, όμως, η χώρα διαθέτει όραμα, σχέδιο, ανθρώπινο δυναμικό και πόρους για να πετύχει τους στόχους της.
