Ο γνωστός σκηνοθέτης και συνθέτης μιλά για το «Solaris», την sitespecific σκηνική σύνθεση-παράσταση που ανεβάζει η ομάδα OΠΕRA στο Ασυλο Ανιάτων στην Κυψέλη αλλά και για τον ρόλο της Τέχνης σε μια περίοδο αλλεπάλληλων κρίσεων.
Συνέντευξη στην Ισμα Τουλάτου για το ActionPress
Ο Solaris, ένας μακρινός πλανήτης αποτελούμενος από έναν διαστημικό ωκεανό τυλιγμένο με σύννεφα, γίνεται στόχος επιστημονικής έρευνας. Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ολόκληρος ο πλανήτης να είναι ένα εξωγήινο νοήμον ον. Οταν αποφασίζουν να τον ενεργοποιήσουν με ακτίνες φωτός υψηλής ενέργειας, προκαλούνται παράξενα φαινόμενα που συνοδεύονται από παραισθήσεις του πληρώματος του διαστημικού σταθμού, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη.
Πρωτόγνωρα συναισθήματα, αλλόκοτες σκέψεις και αναπάντεχες συναντήσεις που γεννιούνται από τις ανομολόγητες επιθυμίες των ηρώων του μυθιστορήματος, διαμορφώνονουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο διατυπώνονται ερωτήματα για τη ζωή, τον θάνατο, τον έρωτα, τον φόβο και την εξιλέωση.
Ολα τα παραπάνω, στο μυθιστόρημα «Solaris» του Στάνισλαβ Λεμ επάνω στο οποίο βασίζεται η ομότιτλη σκηνική σύνθεση-παράσταση που παρουσιάζει η ομάδα ΟΠΕRA σε διασκευή- σκηνοθεσία Θοδωρή Αμπαζή στο Ιδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων «Ασυλο Ανιατων». Το δημοφιλές μυθιστόρημα που μεταφέρθηκε δυο φορές στον κινηματογράφο-με την ταινία-σημείο αναφοράς του Αντρέι Ταρκόφσκι και πιο πρόσφατα αυτή του Στίβεν Σόντενμπεργκ- αποτελεί μια φιλοσοφική κριτική στην ανθρώπινη δυνατότητα να κατανοήσει τον κόσμο.
Καθώς η αντίστροφη μέτρηση για την πρεμιέρα έχει αρχίσει, ο Θοδωρής Αμπαζής μιλά γι΄αυτό το εγχείρημα που σηματοδοτεί την πρώτη site specific παράσταση της ομάδας ΟΠΕRA αλλά και την έναρξη μιας εξαιρετικά πυκνής κι έντονης για τον ίδιο καλλιτεχνικής περιόδου…
Πώς αποφασίσατε ν΄ασχοληθείτε με το μυθιστόρημα του Λεμ; Τί θα είναι, τελικά, το «Solaris» που ετοιμάζετε;
Η ομάδα ΟΠΕRA υπάρχει εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια, ιδρύθηκε το 2001. Εχουμε κάνει παρα πολλά πράγματα μαζί και κάθε φορά αναρωτιόμαστε ποιά θα μπορούσε να είναι η επόμενη δουλειά μας. Για να διατηρήσεις μια ομάδα τόσα χρόνια οφείλεις ν΄ανανεώνεις συνεχώς τους στόχους σου και να βρίσκεις νέα, ενδιαφέροντα πράγματα γιατί αυτό είναι που μας κρατά όλους τόσον καιρό μαζί. Η ιδέα προήλθε από την Τζωρτζίνα Δαλιάνη, γνωρίζαμε όλοι την ταινία του Ταρκόφσκι, διαβάσαμε το μυθιστόρημα του Λεμ κι ανακαλύψαμε μεγάλο πλούτο ιδεών και θεμάτων.
Βεβαίως, είναι ένα παράξενο εγχείρημα γιατί δεν πρόκειται για κλασικό θεατρικό κείμενο. Ωστόσο, αποφασίσαμε να μπούμε στην περιπέτειακαι να δούμε πού θα μας βγάλει, χωρίς μεγάλες προσδοκίες στην αρχή. Επιλέξαμε να το παρουσιάσουμε στο Ιδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων «Ασυλο Ανιάτων», σε μια άδεια πτέρυγα, κι αυτό έχει μεγάλη σημασία γιατί άλλαξε τον ίδιον τον τρόπο που σκεφτόμαστε την παράσταση…
Δηλαδή;
Πρόκειται για μια σκηνική σύνθεση που συνομιλεί με τον χώρο σε πολλά επίπεδα, αξιοποιώντας δημιουργικά μέρος των εγκαταστάσεων με δρώμενα, προβολές και events που επεκτείνουν την εμπειρία της παράστασης. Η σκηνοθεσία περιλαμβάνει πρωτότυπη μουσική του Γιάννη Αναστασάκη την οποία θα παίζει ζωντανά επί σκηνής ο ίδιος- είναι η πρώτη φορά που δε γράφω εγώ τη μουσική. Επίσης για πρώτη φορά συνεργαζόμαστε με μια ταλαντούχα, νέα εικαστικό, τη Ναταλία Μελά η οποία φτιάχνει μια εγκατάσταση στο νοσοκομείο μέσα στην οποία θα συμβαίνουν διάφορα πράγματα που έχουν να κάνουν με το μυθιστόρημα του Λεμ.
Πού επικεντρώνεται η παράσταση;
Θα έλεγα ότι αυτό που κυρίως μας απασχολεί είναι το υπαρξιακό κομμάτι του μυθιστορήματος όπου το υποσυνείδητο των ηρώων έρχετα αντιμέτωπο με την έννοια της πραγματικότητας και με το πόσο προετοιμασμένος είναι ο άνθρωπος για το μεταφυσικό. Προφανώς σε μια εποχή σαν τη σημερινή όπου η υπαρξιακή αγωνία είναι τεράστια σε όλους μας και αναζητούμε μια επανεκκίνηση, είναι σαν να μας δίνει ο Πλανήτης μια δεύτερη ευκαιρία να ξανασκεφτούμε την ύπαρξή μας.
Να σκεφτούμε πώς ζούμε, τί είναι σημαντικό για μας, αν ο τρόπος που έχουμε οργανώσει τη σκέψη μας η οποία διέπει και τον τρόπο που ζούμε είναι σωστός ή αν πρέπει ν΄αφεθούμε σε κάτι άλλο, ν΄ανοίξουμε τις αισθήσεις μας και να βιώσουμε την πραγματικότητα με τρόπο διαφορετικό. Ισως αυτό μας απελευθερώσει από την υπαρξιακή αγωνία που ζούμε και μας οδηγήσει στην πολυπόθητη ελευθερία. Αυτό είναι λίγο πολύ το βασικό νόημα του έργου κι από ‘ κει εμπνευστήκαμε.
Σύμφωνα με όσα περιγράψατε προφανώς δεν θα υπάρχει η κλασική διάταξη σκηνής-πλατείας…Πώς θα παρακολουθεί το κοινό;
Είναι η πρώτη φορά που κάνουμε μια site specific παράσταση με την ομάδα. Προσωπικά έχω ξανακάνει, αλλά με την ΟΠΕRA είναι η πρώτη φορά. Οταν ασχολείσαι μ΄ένα έργο επιστημονικής φαντασίας, προφανώς στο θέατρο δεν έχει κανένα νόημα, θα ήταν αφελές να προσπαθήσει κανείς ν΄αναπαραστήσει έναν διαστημικό σταθμό ή να φτιάξει ένα τύπου διάστημα ή έναν πλανήτη κλπ…Ειδικά στην εποχή μας με τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας αυτό θα φάνταζε στο κοινό πολύ φτωχό και προφανώς δε θα πήγαινε πουθενά.
Ούτως ή άλλως, δεν είναι αυτή η σημασία του θεάτρου. Το «Solaris» θα παίζεται για πολύ μικρό αριθμό θεατών, μόλις 25, που θα βιώσουν μια μοναδική εμπειρία μέσα σ΄έναν ειδικά διαμορφωμένο για την παράσταση διάδρομο. Αποφασίσαμε να κρατήσουμε τα στοιχεία που μας ενδιαφέρουν. Οτι πρόκειται για έναν ανοίκειο χώρο…
Πώς συνδέεται όλο αυτό με την επιλογή του χώρου;
Και το Ασυλο είναι ένας ανοίκειος χώρος. Βγαίνουμε από την οδό Αγίας Ζώνης και μπαίνουμε στο Ασυλο μέσω μιας πύλης η οποία κλείνει πίσω μας κι ένας οδηγός μας πάει στη ράμπα που θα ξεκινήσουμε το ταξίδι μας για να μπούμε στον χώρο της παράστασης. Αυτός ο χώρος της παράστασης είναι σαν ένας άλλος πλανήτης μέσα στην Κυψέλη. Τώρα στην Αγίας Ζώνης γίνεται χαμός από ζωή- εστιατόρια, μπαρ κλπ- και ξαφνικά μπαίνεις σ΄αυτόν τον χώρο που υπάρχει μια άλλη αίσθηση του χρόνου και της σωματικότητας.
Προσεγγίζουμε με μεγάλο σεβασμό τον χώρο και την ενέργεια 130 χρόνων φροντίδας και αγάπης που έχει προσφέρει σε χιλιάδες άπορους ασθενείς, πάσχοντες από χρόνια νοσήματα. Εν προκειμένω, βιώνεις ένα ταξίδι σ΄έναν ανοίκειο χώρο, ενώ ο χώρος του θεάτρου είναι προστατευμένος. Λες: θα καθίσω στη θέση μου, απέναντι είναι η σκηνή, δεν πρόκειται να πάθω και πολλά πράγματα. Εδώ δεν είναι έτσι…
Αυτή η εγγύτητα με το κοινό θεωρείτε ότι έχει διαφορετικό νόημα ύστερα από μια μακρά περίοδο απομόνωσης και μέτρων προστασίας;
Εχω την αίσθηση ότι όλοι μας έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη την εγγύτητα. Είναι βασικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Το άγγιγμα, το να νιώσουμε άλλους ανθρώπους γύρω μας. Ο φόβος, η ανέχεια και στη συνέχεια ο κορονοϊός οδήγήσαν σ΄έναν τρομερό απομονωτισμό που είναι αντίθετος με την ίδια την ανθρώπινη φύση.
Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος να ζει μόνος, έχει ανάγκη την κοινότητα. Ολη αυτή η κατάσταση που ζήσαμε και ζούμε ακόμη δυστυχώς γιατί οι κρίσεις διαδέχονται η μια την άλλη μας έχει στερήσει ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά μας. Το να βιώνουμε από κοινού κάτι μας έχει λείψει και το χρειαζόμαστε. Αυτό φτιάχνει και την κοινωνική συνοχή και τις ιδέες. Αυτό μας δίνει δύναμη και μας κάνει ν΄αντιστεκόμαστε στη λαίλαπα…
Μέσα σ΄αυτό το τοπίο των αλλεπάλληλων κρίσεων που αναφέρατε, μήπως, τελικά η Τέχνη είναι πολυτέλεια;
Το αντίθετο. Αισθάνομαι ότι όσο τα προβλήματα αυξάνονται βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Και το δάσος έχει να κάνει με την ύπαρξή μας, με τον πολιτισμό μας, με το μέλλον μας. Τί σημαίνει το ανθρώπινο είδος, γιατί δημιουργήσαμε την Τέχνη, ποιά ανάγκη μας οδήγησε, ποιά η σημασία της στη ζωή, την καθημερινότητα και τις επιλογές μας. Οταν τα προβλήματα συσσωρεύονται αρχίζουμε και βουλιάζουμε στον μικρόκοσμό μας. Ξεχνάμε ποιά είναι τα πράγματα που μας κρατούν όλους μαζί στη Γη και διαμορφώνουν ουσιαστικά την ύπαρξή μας. Και κάπου εκεί παραμονεύει η καταστροφή…
Ο δικός μας ρόλος είναι να θυμίσουμε αξίες όπως η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη, η δημιουργία, η πνευματικότητα, η ελευθερία του πνεύματος, η δυνατότητά μας ν΄αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο κι όχι μόνο μέσα από αριθμούς. Ο,τιδήποτε υπάρχει αυτή τη στιγμή γύρω μας έχει να κάνει με το ναι και με το όχι. Η Τέχνη σου λέει «δεν είναι μόνο αυτό, κοίταξε γύρω. Δες τις αποχρώσεις γιατί μέσα απ΄αυτές μπορείς να βρεις την ουσία της ζωής»...
Ποια είναι τα σχέδιά σας μετά το «Solaris»;
Θα κάνω το «Μαύρο Νερό» της Ελφρίντε Γέλινεκ τον Νοέμβριο στο θέατρο «Ροές», θα παιχθεί και πάλι από την Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερά μου για παιδιά και νέους «Ο Πρίγκηπας Ιβάν και ατο πουλί της φωτιάς», μετά θα πάω Θεσσαλονίκη για τον «Κατά φαντασίαν ασθενή» του Μολιέρου που θα παρουσιάσουμε με το ΚΘΒΕ στη Μονή Λαζαριστών.
Στο πρόγραμμά μου είναι ακόμη ένα νέο έργο της Ελσας Ανδριανού βασισμένο στον «Πατέρα» του Στρίντμπεργκ που θα παιχθεί στο θέατρο Τέχνης κι ετοιμάζω και κάτι για το Καλοκαίρι. Φέτος είναι μια εξαιρετικά πυκνή χρονιά από απόψεως δουλειάς. Είχαν μείνει και πράγματα πίσω λόγω του κορονοϊού αλλά πραγματικά νομίζω ότι δεν έχω ξαναδουλέψει τόσο έντονα…
Solaris
Το «Solaris» παρουσιάζεται στις 28,29 ,30/9 και από 1-25 Οκτωβρίου στο Ασυλο Ανιάτων-Ιδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων (Αγίας Ζώνης 39, Αθήνα). Μετάφραση: Γ. Τσακνιάς. Με τους: Κωνσταντίνο Αβαρικιώτη, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Νέστορα Κοψιδά και Δανάη Σαριδάκη. Λόγω της μικρής χωρητικότητας θεατών, ενδέχεται να προστεθούν περισσότερες παραστάσεις.
