Η 27η Ιουλίου σηματοδοτεί, σε αυτό το πρωτότυπο «ημερολόγιο επετείων» το οποίο έχει εγκαθιδρυθεί πια στη συλλογική μνήμη, την προκήρυξη από τον Αλέξη Τσίπρα του δημοψηφίσματος του 2015. Είναι δεδομένο λοιπόν πως ξυπνά μια σειρά από αρνητικές αναμνήσεις για το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων πολιτών. Για εμάς (τους λιγότερους) που στηρίξαμε τότε το ΝΑΙ σηματοδοτεί την έναρξη μιας «κούρσας θανάτου» προς μια εθνική καταστροφή που ανακόπηκε μόλις την τελευταία στιγμή. Για κάποιους άλλους αποτελεί την υπόμνηση μιας προσδοκίας δήθεν εθνικής απελευθέρωσης από τα δεσμά των Ευρωπαίων που ποτέ δεν ήρθε. Βλέπετε, τα δημοψηφίσματα διχάζουν τον λαό ακόμα και ως αναμνήσεις.
Παναγιώτης Δουδωνής/ ActionPress
Από συνταγματικής άποψης, το δημοψήφισμα του 2015 υπήρξε σε πολύ μεγάλο βαθμό μια παρωδία. Από το ακατανόητο ερώτημα ως τα ψηφοδέλτια όπου το ΟΧΙ τέθηκε πάνω από το ΝΑΙ και τις ελάχιστες ημέρες που δόθηκαν από την προκήρυξη ως τη διεξαγωγή του, το δημοψήφισμα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έπασχε πολλαπλώς. Το ίδιο έπασχε και ο τρόπος με τον οποίο το χειρίστηκε η τότε κυβέρνηση, για να μετακυλήσει τις ευθύνες για την καταστροφή από την ίδια στο λαό που τάχα εκφράστηκε αυθεντικά υπέρ της απομόνωσής μας από την ευρωπαϊκή οικογένεια.
Ποια είναι όμως η χρησιμότητα να τα θυμόμαστε όλα αυτά τώρα; Κατά την εκτίμησή μου για λόγους που έχουν να κάνουν με την ιστορική μας μνήμη, με τη συνειδητοποίηση του βάθους του διχασμού αλλά και την αποτροπή παρομοίων φαινομένων στο μέλλον. Πρέπει ακόμα να λειτουργεί η ανάμνηση του δημοψηφίσματος ως μια αφορμή για την υπόσχεση πως κανείς, όσα λάθη κι αν έχει κάνει στο παρελθόν, δε γίνεται να θέσει ξανά σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ταυτότητα της χώρας μας, ιδίως δε τώρα που ο ταραξίας γείτονας βρίσκεται σε έναν επιθετικό παροξυσμό.
Υπάρχει όμως και μια σειρά λάθος λόγων για να ανατρέχουμε στο δημοψήφισμα, οι οποίοι δεν αναφέρονται μόνο στη σημερινή κυβέρνηση αλλά και στον ΣΥΡΙΖΑ, που συνδέεται στενά με τα τότε γεγονότα. Θα μπορούσαν λοιπόν κάλλιστα να διακριθούν σε κυβερνητικούς και αντιπολιτευτικούς. Εξηγούμαι αμέσως:
Στο επίπεδο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, υπάρχουν δύο εξίσου λάθος λόγοι για τους οποίους θυμούνται τις μέρες αυτές τα γεγονότα του Ιουνίου-Ιουλίου του 2015.
- Ο ένας είναι για να διατυμπανίσουν ότι το δημοψήφισμα και το «ΟΧΙ» σε αυτό, παρότι δε μπόρεσε να εφαρμοστεί, αποτελεί μια «ιστορική παρακαταθήκη» πρωτόγνωρης λαϊκής έκφρασης.
- Ο δεύτερος, εξίσου επικίνδυνος λόγος σχετίζεται με την προσπάθεια να αυτοπαρουσιαστεί ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας ως σωτήρας από ένα πρόβλημα που ο ίδιος δημιούργησε και η διεθνώς πια γνωστή «kolotoumba» να αναβαπτιστεί «ρεαλιστική στροφή».
Όμως το πρόβλημα με την ανάμνηση του δημοψηφίσματος δε σταματάει εδώ. Σε κυβερνητικό επίπεδο, το δημοψήφισμα δε μπορεί και δεν πρέπει να λειτουργεί ως άλλοθι για να μπαίνει χαμηλά ο πήχης. Με άλλα λόγια, μια καταστροφική διαχείριση που έλαβε χώρα πριν επτά έτη δε γίνεται να λειτουργεί ως μέτρο σύγκρισης για τη σημερινή διαχείριση των πολιτικών πραγμάτων. Στην πραγματικότητα, μια κυβέρνηση για να λογίζεται ως καλή κυβέρνηση πρέπει να συγκρίνεται πάντα με τον καλύτερο εαυτό της και όχι με τη χειρότερη στιγμή του αντιπάλου της.
Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε το παρελθόν είναι ο απόλυτος δείκτης της πολιτικής μας ωριμότητας. Και ο οι λόγοι για τους οποίους ανατρέχουμε στο 2015 κάθε τέτοιες μέρες είναι μια καθαρή προειδοποίηση πως έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε σε αυτή τη χώρα μέχρι να φτάσουμε σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο πολιτικής αυτοσυνειδησίας.
* Ο Παναγιώτης Δουδωνής είναι Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Οξφόρδης και Πολιτικός αναλυτής.
