Οι πόλεις-Οχυρά που δημιουργήθηκαν μετά το Μεσαίωνα βρίσκονται διάσπαρτες σε όλη την Ευρώπη, αλλά την τέλεια γεωμετρική ομορφιά τους μπορεί να τη «βιώσει» κανείς μόνο από ψηλά.
Οπως η εικόνα των νιφάδων χιονιού μέσα από ένα μεγεθυντικό φακό, υπάρχει μια εκθαμβωτική – βγαλμένη από τη γεωμετρία των ιδεών – περιπλοκότητα στον τρόπο που έχουν σχεδιαστεί.
Ενας εντελώς νέος, ορθολογικός τρόπος σχεδιασμού οχυρωμένων οικισμών, οι «πόλεις-αστέρια» του 16ου και 17ου αιώνα ήταν ένα στολίδι της πρώτης σύγχρονης εποχής και σχεδιάστηκαν από μερικά από τα πιο λαμπρά μυαλά της περιόδου.
Η επιστήμη της οικοδόμησης οχυρωματικών προμαχώνων σε σχήμα αστεριού δημιουργήθηκε στην Ιταλία κατά την Αναγέννηση, όταν η πυρίτιδα και το κανόνι κατέστησαν τα παλιά μεσαιωνικά τείχη ξεπερασμένα.
Τα ψηλά τείχη έδωσαν έτσι τη θέση τους σε προμαχώνες χαμηλού υψομέτρου, οι οποίοι προσέφεραν καλύτερη στόχευση, ενώ οι μεγάλες τάφροι, τα κεκλιμένα χωματουργικά έργα και τα περίπλοκα δίκτυα θα εξάλειφαν τυχόν τυφλά σημεία και θα απέτρεπαν αντίπαλους στρατούς από το να πλησιάσουν οπουδήποτε κοντά στα τείχη.
Αυτό το στιλ στρατιωτικής αρχιτεκτονικής γνώρισε τη «χρυσή εποχή» του κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1500 και – ιδιαίτερα – του 1600, σε μια περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας πολλές περιοχές της Ευρώπης βρίσκονταν σε αδιάκοπο πόλεμο.
Δεν είναι τυχαίο ότι μερικά από τα καλύτερα και πιο εντυπωσιακά παραδείγματα βρίσκονται σε μέρη όπως η Ολλανδία και κοιλάδα του Ρήνου, οι οποίες αποτελούσαν «τεκτονικά ρήγματα» των πολέμων.
Στρατιωτικοί μηχανικοί όπως ο Γάλλος Σεμπαστιάν Λε Πρεστρ και ο Ολλανδός αντίπαλος του Μένο βαν Κοέχορν ανέλαβαν την οχύρωση των πόλεων, την οποία σχεδόν ανήγαγαν σε τέχνη.
Οι διαδοχικές αλλαγές στη στρατιωτική τεχνολογία κατέστησαν πολλές από αυτές τις πόλεις – «αστέρια» ξεπερασμένες, αλλά επειδή πολλές από αυτές είχαν ήδη γίνει οικισμοί, αυτή η εντυπωσιακή προσέγγιση στον πολεοδομικό τους σχεδιασμό δεν χάθηκε στον χρόνο.
Ακολουθεί μια επιλογή από τις πιο όμορφες πόλεις που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη μετά τον Μεσαίωνα.
Νάαρντεν
Η Ολλανδία είναι ο καλύτερος προορισμός για όσους ενδιαφέρονται να δουν από κοντά την αρχιτεκτονική αυτών των πόλεων. Η Ολλανδική επανάσταση (1566-1648) είναι ο τίτλος που δόθηκε στα χρόνια του πολέμου που ακολούθησαν την ολλανδική εξέγερση ενάντια στην ισπανική κυριαρχία και άφησαν το σημάδι τους στο αστικό τοπίο μιας γης που στερούνταν φυσικών οχυρώσεων.
Ισως η πιο εντυπωσιακή πόλη – «αστέρι» της Ολλανδίας είναι το Νάαρντεν, περίπου 20 χιλιόμετρα ανατολικά του Αμστερνταμ. Περιτριγυρισμένο από δύο γραμμές οχύρωσης, είναι η «τέλεια» πόλη σε σχήμα αστεριού. Είναι επίσης – δικαιωματικά – η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται το Nederlands Vesting Museum.
Μπριέλ
Η πόλη Μπριέλ έχει μια εξέχουσα θέση στην ολλανδική ιστορία από το 1572, όταν η κατάκτηση της από τους «Sea Beggars» – πειρατές οι οποίοι από το 1566 αντιτάχθηκαν στην ισπανική κυριαρχία στην Ολλανδία -, θεωρήθηκε ως μια σημαντική καμπή για τον ολλανδικό πόλεμο για ανεξαρτησία.
Αν και τώρα επισκιάζεται από τις αποβάθρες του γειτονικού λιμανιού του Ρότερνταμ – το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της Ευρώπης -, οι προσεκτικά σχεδιασμένοι προμαχώνες και τάφροι του είναι εύκολο να εντοπιστούν από τον ουρανό.
Χέουσντεν
Εχοντας ολοκληρωθεί το 1957, το Χέουσντεν μπορεί να υπερηφανεύεται σήμερα για τους εντυπωσιακούς, καλοδιατηρημένους προμαχώνες του, χάρη σε ένα βραβευμένο project ανακατασκευής που διήρκεσε 40 χρόνια.
Μέχρι τον 19ο αιώνα, οι αρχικές οχυρώσεις της πόλης στη Βόρεια Βραβάντη είχαν καταρρεύσει. Ωστόσο, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, οι κάτοικοι της περιοχής δημιούργησαν μια επιτυχημένη εκστρατεία για την αποκατάσταση τους.
Ενας χάρτης 300 ετών χρησιμοποιήθηκε ως σχεδιάγραμμα για να μετατρέψει την πόλη σε έναν προορισμό που δέχονταν – πριν από την πανδημία – εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.
Βίλεμσταντ
Επίσης στη Βόρεια Βραβάντη, αυτή η μικρή πόλη είναι ένα από τα παλαιότερα παραδείγματα μιας πόλης σε σχήμα αστεριού.
Λέγεται ότι καθένας από τους επτά προμαχώνες αντιπροσωπεύει μία από τις επτά επαρχίες που ενώθηκαν για να απελευθερώσουν την Ολλανδία από την ισπανική κυριαρχία τον 16ο αιώνα.
Μπουρτζάντζ
Στη βορειοανατολική Ολλανδία, λίγα μέτρα από τα σύνορα με τη Γερμανία, το φρούριο του Μπουρτζάντζ χτίστηκε το 1593 και χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1851.
Εκτοτε μετατράπηκε σε χωριό, διατηρώντας συμμετρικό πενταγωνικό σχήμα του και το γεωμετρικό μοτίβο των δρόμων, αλλά ποτέ δεν άκμασε πραγματικά ως οικισμός. Σήμερα, το αρχιτεκτονικό σύνολο είναι ανοιχτό για τους επισκέπτες ως μουσείο.
Παλμανόβα
Ευρισκόμενη πολύ κοντά στα σημερινά σύνορα μεταξύ Ιταλίας και Σλοβενίας, η Παλμανόβα είναι η πεμπτουσία της γεωμετρικής πόλης, καθώς και μια από τις μεγαλύτερες και καλύτερα διατηρημένες. Οι Ενετοί την έχτισαν στα τέλη του 16ου αιώνα για να υπερασπιστούν τα βορειοανατολικά σύνορα της δημοκρατίας τους.
H ακτινοειδής διάταξη της εκτείνεται από μια κεντρική εξάγωνη πλατεία (Piazza del Duomo) σε ομόκεντρους δακτύλιους οι οποίοι διασχίζονται από ευθείες λεωφόρους που οδηγούν σε κάθε μια από τις γωνιές της.
Η πόλη περιβάλλεται από μια εξωτερική διπλή περίμετρο οχυρώσεων σε σχήμα αστεριού. Οι οχυρώσεις συμπεριλήφθηκαν στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ως μέρος των Βενετσιάνικων Έργων Άμυνας μεταξύ του 15ου και 17ου αιώνα.
Πεσκιέρα ντελ Γκάρντα
Εάν η Παλμανόβα προστάτευε τη Βενετία από επιθέσεις στα ανατολικά, την επίβλεψη στα δυτικά είχε «αναλάβει» η Πεσκιέρα ντελ Γκάρντα.
Οπως «αρμόζει» σε μια πόλη που κυβερνούσαν από καιρό οι Ενετοί, η οχυρωμένη Πεσκιέρα ντελ Γκάρντα δεν βρίσκονταν στις όχθες της λίμνης Γκάρντα, αλλά μέσα της, περιτριγυρισμένη από νερό όλες τις πλευρές της.
Αλμέιντα
Στη βόρεια Πορτογαλία, πολύ κοντά στα ισπανικά σύνορα, αυτή η πόλη ταιριάζει απόλυτα μέσα στα επιβλητικά τείχη που την περιβάλλουν.
Κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ιβηρικής Χερσονήσου, κατακτήθηκε από τις δυνάμεις του Ναπολέοντα υπό τον Γάλλο διοικητή Μισέλ Νέι, μετά από μια καταστροφική έκρηξη Πυριτιδαποθήκης η οποία σκότωσε εκατοντάδες Βρετανούς και Πορτογάλους που μάχονταν για την πόλη.
Ελβας
Περίπου 200 χιλιόμετρα από τη Λισσαβόνα, το Ελβας είναι ένα φρούριο επτά προμαχώνων και δύο οχυρών που για αιώνες «φρουρούσε» τα ανατολικά σύνορα της Πορτογαλίας από τις ισπανικές επιδρομές.
Τα ασβεστωμένα σπίτια και η τοποθεσία της (βρίσκεται πάνω στην κορυφή του λόφου) την καθιστούν ως μια από τις πιο γραφικές πόλεις στον κόσμο.
Νεφ-Μπρισάχ
Πρόκειται για μια ακόμη πόλη που βρίσκεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ως μέρος του δικτύου φρουρίων που δημιούργησε ο Σεμπαστιάν Λε Πρεστρ κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ’.
Το οχυρό χτίστηκε από το μηδέν στη γαλλική πλευρά του Ρήνου, όταν η Γαλλία έχασε την πόλη Μπρέισατς στην απέναντι όχθη του ποταμού, εξ ου και το πρόθεμα «Νεφ» (Νέο).
Σχεδιάστηκε τόσο σαν οχυρό όσο και ως μέρος για να κατοικίσουν πολίτες, ακολουθώντας τις σύγχρονες «επιταγές» για το πώς θα έπρεπε να είναι μια «ιδανική πόλη», με οκταγωνικό σχεδιασμό και δρόμους κατανεμημένους σε ένα κυκλικό δίκτυο.
Τερεζίν
Χτισμένη στα τέλη του 18ου αιώνα ως μια πόλη-φρούριο από τον αυτοκράτορα του Οίκου των Αψβούργων Τζόζεφ Β’ – ο οποίος έσωσε στην πόλη το όνομα της μητέρας του -, το Τερεζίν έχει μια «αιματοβαμμένη» ιστορία.
Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, το φρούριο χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους. Ο Γκαβρίλο Πριντσίπ, ο άνθρωπος που συνέβαλε στο να πυροδοτηθεί ο πόλεμος δολοφονώντας τον Φραγκίσκο Φερδινάνδο της Αυστρίας, πέθανε εκεί από φυματίωση το 1918.
Μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας από τους Ναζί, η Γκεστάπο χρησιμοποίησε μέρος των εγκαταστάσεων της ως φυλακή και ολόκληρη η πόλη μετατράπηκε αργότερα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και γκέτο.
Εβραίοι κρατούμενοι από όλη την Ευρώπη στοιβάχθηκαν ανάμεσα στα τείχη της, ενώ πολλοί μεταφέρθηκαν αργότερα σε στρατόπεδα εξόντωσης. Υπολογίζεται ότι από τους σχεδόν 150.000 ανθρώπους που πέρασαν από την πόλη που οι Ναζί ονόμασαν «Theresienstadt Ghetto» κατά τη διάρκεια του πολέμου, μόνο 23.000 επέζησαν.
Ζαμόσκ
Ενα ακόμη μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, η παλιά πόλη Ζαμόσκ στην Πολωνία έχει διατηρήσει το μεγαλύτερο μέρος της αρχικής της διάταξης από τον 16ο αιώνα.
Ενα μεγάλο μέρος της μοναδικότητάς της έγκειται στο γεγονός ότι συνδυάζει αρχιτεκτονικές επιρροές από διάφορα μέρη της Ευρώπης, καθώς ήταν ένα εμπορικό κέντρο που προσέλκυε εμπόρους από την Ανατολή και τη Δύση.
Επίσης, το πολεοδομικό «μοτίβο» της πόλης σχεδιάστηκε από έναν Ιταλό αρχιτέκτονα από την Πάντοβα, ο οποίος ενσωμάτωσε αρχιτεκτονικά στοιχεία από την περιοχή του.
Καρλόβατς
Αυτή η εξαγωνική πόλη στην Κροατία χτίστηκε από τους Αψβούργους το 1579 ως προμαχώνας που θα προστάτευε τα εδάφη τους από τους Οθωμανούς. Τον αιώνα που ακολούθησε πολιορκήθηκε επτά φορές – καταφέρνοντας και τις επτά να κρατηθεί όρθιος.
Αν και έχουν αναπτυχθεί σύγχρονα προάστια σε όλη την παλιά πόλη του Κάρλοβατς, το αρμονικό αρχιτεκτονικό σύνολο στον πυρήνα του έχει διατηρηθεί.
με πληροφορίες από CNN Travel
