Το Action24Press εξασφάλισε αποκλειστικά για την Ελλάδα τα δικαιώματα δημοσίευσης της συνέντευξης του ανώνυμου πληροφοριοδότη των Panama Papers
Ειδικός συνεργάτης/ ActionPress
Με τις αποκαλύψεις τους τα Panama Papers προκάλεσαν παγκόσμιο σεισμό ρίχνοντας φως σε σκάνδαλα που οδήγησαν έως και σε παραιτήσεις πρωθυπουργών. Διέρρευσαν ανώνυμα στον διεθνή τύπο εκατομμύρια αρχεία, αποκαλύπτοντας τις μεθόδους μέσω των οποίων οι ισχυροί του κόσμου τούτου χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες τους γνωστούς υπεράκτιους «φορολογικούς παραδείσους» για τη μυστική διαχείριση αλλά και την απόκρυψη των περιουσιακών τους στοιχείων.
Ετσι, η συνέντευξη του ανώνυμου πληροφοριοδότη που παραχωρήθηκε στους δημοσιογράφους Frederik Obermaier και Bastian Obermayer, στους οποίους ο «Joe Doe» διέρρευσε εκατομμύρια εμπιστευτικά έγγραφα για offshore εταιρείες αποτελεί από μόνη της είδηση…
Πέρα από το Action24Press, η συνέντευξη του «John Doe» δμοσιεύθηκε στο Der Spiegel, για το οποίο σήμερα εργάζονται οι δύο δημοσιογράφοι που έλαβαν τη διαρροή, αλλά και σε πλήθος διεθνών μέσων ενημέρωσης που συμμετείχαν στην διεθνή δημοσιογραφική έρευνα των Panama Papers το 2016, όπως ο Guardian, η Süddeutsche Zeitung, τo L’Espresso και πολλά άλλα.
Συνέντευξη στους Frederik Obermaier και Bastian Obermayer
-Πώς είσαστε; Είσαστε ασφαλής;
Είμαι ασφαλής, εξ όσων γνωρίζω. Ζούμε σε έναν επικίνδυνο κόσμο και αυτό βαραίνει εμένα μερικές φορές. Αλλά γενικά, τα πάω πολύ καλά και θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό.
-Παραμείνατε σιωπηλός για έξι χρόνια. Δεν μπήκατε στον πειρασμό να αποκαλύψετε ότι ήσασταν εσείς που δημοσιοποιήσατε τις μυστικές υπεράκτιες συναλλαγές αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, καρτέλ ναρκωτικών και εγκληματιών;
Συχνά έχω παλέψει, όπως πιστεύω ότι κάνουν πολλοί άνθρωποι, με ζητήματα αναγνώρισης της δουλειάς μου. Η φήμη δεν ήταν ποτέ μέρος της εξίσωσης. Σε εκείνο το στάδιο, η μόνη ανησυχία ήταν να μείνω ζωντανός αρκετό καιρό για να πει κάποιος την ιστορία. Για να πάρω την απόφαση να συγκεντρώσω τα δεδομένα που είχα στη διάθεσή μου στο Mossack Fonseca χρειάστηκαν μέρες και ένιωθα σαν να κοιτάω μέσα στην κάννη ενός γεμάτου όπλου, αλλά τελικά, έπρεπε να το κάνω.
-Απευθυνθήκατε στη γερμανική καθημερινή εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, η οποία ξεκίνησε μια συνεργασία περισσότερων από 400 δημοσιογράφων, υπό τον συντονισμό της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ). Όταν επικοινωνήσατε μαζί μας, τι είχατε στο μυαλό σας;
Όταν επικοινώνησα μαζί σας, δεν είχα ιδέα τι θα γινόταν ή αν θα απαντούσατε. Αλληλογραφούσα με πολλούς δημοσιογράφους που δεν έδειξαν ενδιαφέρον, κάποιοι δούλευαν στους New York Times, τη Wall Street Journal ή το Wikileaks. Δεν μπήκαν καν στον κόπο να απαντήσουν, ακόμα κι όταν επικοινώνησα μαζί τους αργότερα.
-Η διεθνής ομάδα δημοσιογράφων άρχισε να δημοσιεύει τα Panama Papers στις 3 Απριλίου 2016. Πώς ήταν εκείνη η μέρα για εσάς;
Θυμάμαι ότι ήταν όπως οι περισσότερες Κυριακές. Συνάντησα μερικούς φίλους για ένα γεύμα και έμεινα έκπληκτος όταν έμαθα ότι ο Έντουαρντ Σνόουντεν (σ.σ. ο πληροφοριοδότης που διέρρευσε τα απόρρητα έγγραφα της NSA) είχε πυροδοτήσει το ενδιαφέρον του κόσμου συζητώντας το project των Panama Papers στο Twitter.
-Παραμείνατε σιωπηλός εδώ και έξι χρόνια. Γιατί θέλετε να μιλήσετε τώρα;
Υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις τα τελευταία έξι χρόνια κατά τις οποίες μπήκα στον πειρασμό να μιλήσω. Σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις, φαινόταν ότι ο κόσμος πλησίαζε όλο και πιο κοντά στην καταστροφή, και έτσι η ανάγκη να προσπαθήσουμε να παρέμβουμε φαινόταν πιο επιτακτική. Ταυτόχρονα, όμως, χρειάστηκε να σταθμίσω ορισμένους παράγοντες.
-Σε τι ακριβώς αναφέρεστε;
Πρώτα, φυσικά, στη δική μου σωματική ασφάλεια και της οικογένειάς μου. Έπειτα στο γεγονός ότι ο κόσμος είναι γεμάτος κακοφωνίες απόψεων που προσπαθούν να επιβληθούν. Ήθελα τα λόγια μου να έχουν νόημα, να μην χαθούν πριν από το επόμενο tweet του Ντόναλντ Τραμπ. Το 2016, έγραψα (σε ένα μανιφέστο) τον φόβο μου με βάση αυτό που έβλεπα, ότι «αυτή η σοβαρή αστάθεια θα μπορούσε να είναι προ των πυλών». Φοβάμαι ότι αυτή η αστάθεια τελικά έφτασε.
-Τι είδους αστάθεια εννοείτε;
Η άνοδος του φασισμού και του αυταρχισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, από την Κίνα στη Ρωσία, στη Βραζιλία στις Φιλιππίνες, αλλά ειδικά τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Αμερική έχει κάνει μερικές τρομερές γκάφες στην ιστορία της, αλλά έχει χρησιμεύσει ως εξισορροπητική δύναμη απέναντι στα απολύτως χειρότερα καθεστώτα όταν χρειάζεται. Αυτή η ισορροπία έχει παύσει λειτουργικά να υφίσταται.
-Οι φορολογικοί παράδεισοι φαίνεται να είναι ζωτικής σημασίας για τους ισχυρούς των αυταρχικών καθεστώτων.
Ο Πούτιν αποτελεί απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες περισσότερο από όσο ποτέ ο Χίτλερ, και οι offshore εταιρείες είναι ο καλύτερος φίλος του. Οι offshore εταιρείες που χρηματοδοτούν τον ρωσικό στρατό είναι αυτές που σκοτώνουν αθώους πολίτες στην Ουκρανία ενώ οι πύραυλοι του Πούτιν στοχεύουν εμπορικά κέντρα. Οι offshore εταιρείες που συγκαλύπτουν κινεζικούς ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων είναι αυτές που σκοτώνουν ανήλικους ανθρακωρύχους κοβαλτίου στο Κονγκό. Οι offshore εταιρείες κάνουν αυτές τις φρικαλεότητες όλο και περισσότερο πιθανές αφαιρώντας την ευθύνη από την κοινωνία. Αλλά χωρίς λογοδοσία, η κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει.
-Τα Panama Papers φαίνεται να είναι πιο επίκαιρα από ποτέ – λόγω της ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία. Για παράδειγμα, ένας από τους παλαιότερους και πιο στενούς φίλους του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο τσελίστας Σεργκέι Ρολντούγκιν, τελεί υπό κυρώσεις από τα τέλη Φεβρουαρίου. Ο κύριος λόγος για την επιβολή των κυρώσεων ήταν τα Panama Papers, τα οποία έδειξαν ότι ο Ρολντούγκιν φαίνεται να ενήργησε ως «αχυράνθρωπος» για λογαριασμό του ισχυρού φίλου του και κατέχει δισεκατομμύρια – τουλάχιστον στα χαρτιά. Είστε ευχαριστημένος με αυτή την πορεία των γεγονότων;
Χάρηκα που είδα τον Ρολντούγκιν να τελεί υπό κυρώσεις. Νομίζω ότι είναι έξοχο. Ζητώ δικαιοσύνη δικαιοσύνη για τη Daphne και τον Ján
-Φοβάστε ότι η Ρωσία μπορεί να επιδιώξει εκδίκηση;
Είναι ένας κίνδυνος με τον οποίο ζω, δεδομένου ότι η ρωσική κυβέρνηση έχει εκφράσει την επιθυμία της ότι με θέλει νεκρό. Πριν περιοριστεί η παρουσία του Russia Today λόγω της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, μετέδωσε ένα ντοκιμαντέρ σε δύο μέρη των Panama Papers με έναν χαρακτήρα «John Doe» ο οποίος υπέστη τραυματισμό στο κεφάλι από βασανιστήρια και ένα σκάφος cartoon διέσχισε τη λίμνη του αίματος του, σαν να ήταν το κανάλι του Παναμά. Δεν ήταν κομψό. Έχουμε δει άλλους με διασυνδέσεις με υπεράκτιους λογαριασμούς και τη φορολογική δικαιοσύνη να καταφεύγουν σε φόνους, όπως συνέβη με τη Daphne Caruana Galizia και τον Ján Kuciak. Ο θάνατός τους με επηρέασε βαθιά και καλώ την Ευρωπαϊκή Ένωση να αποδώσει δικαιοσύνη για τη Daphne και τον Ján και τις οικογένειές τους. Και να επιβάλει κράτος δικαίου στη Μάλτα, μια από τις δικαιοδοσίες όπου δραστηριοποιούνταν η Mossack Fonseca.
-Η ρωσική ελίτ κρύβει συνήθως την ιδιοκτησία πολυτελών κατοικιών, σκαφών αναψυχής, τζετ και άλλων περιουσιακών στοιχείων μέσω πολύπλοκων υπεράκτιων συμφωνιών. Πώς μπορεί να σταματήσει αυτό;
Νομίζω ότι ο δυτικός κόσμος έβλεπε τον Βλαντιμίρ Πούτιν ως μπελά για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά που μπορούσε να ελέγξει με οικονομικά κίνητρα. Προφανώς, αυτό δεν λειτούργησε. Θα χρειαζόταν μια πραγματικά εξαιρετική προσπάθεια, ένα είδος σύγχρονου Manhattan Project, όπου στόχος θα ήταν η λύση των αινιγμάτων του κόσμου των offshore εταιρειών. Σίγουρα, η υπολογιστική ισχύς για να γίνει αυτό υπάρχει. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει και η πολιτική βούληση. Μέχρι στιγμής, δεν έχω δει πολλά στοιχεία που να συνηγορούν σε αυτό.
Πόσοι έχασαν τον ύπνο τους από τις αποκαλύψεις
Το 2015, ένας ανώνυμος πληροφοριοδότης που αποκαλούσε τον εαυτό του «John Doe» επικοινώνησε με τη Süddeutsche Zeitung (SZ) και διέρρευσε περισσότερα από 2,6 terabytes εμπιστευτικών δεδομένων και εκατομμυρίων εσωτερικών email σε δύο δημοσιογράφους. Τα δεδομένα αυτά προέρχονταν από τη δικηγορική εταιρεία Mossack Fonseca με έδρα τον Παναμά, έναν από τους σημαντικότερους παρόχους υπηρεσιών για offshore εταιρείες στην παγκόσμια αγορά. Μετά τις αποκαλύψεις, που έγιναν γνωστές ως Panama Papers και δημοσιεύθηκαν υπό την αιγίδα της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας Sigmundur Davíð Gunnlaugsson και ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Nawaz Sharif αναγκάστηκαν να παραιτηθούν από τις θέσεις τους, όπως και άλλοι. Η διαρροή πυροδότησε μαζικές διαμαρτυρίες στο Λονδίνο, το Ρέικιαβικ και αλλού και προκάλεσε την έναρξη χιλιάδων ερευνών σε όλο τον κόσμο. Έκτοτε, οι κανονισμοί για τις offshore εταιρείες έγιναν αυστηρότεροι. Οι κυβερνήσεις κατάφεραν να ανακτήσουν περισσότερα από 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια από «χαμένα» φορολογικά έσοδα.
Μέχρι στιγμής, ο «John Doe» έχει μιλήσει δημόσια μόνο σε μία περίπτωση, με τη μορφή ενός μανιφέστου τέσσερις εβδομάδες μετά τα πρώτα δημοσιεύματα των Panama Papers. Σε αυτό το μανιφέστο, κάλεσε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αναλάβουν δράση για την καταπολέμηση της παγκόσμιας ανισότητας. Από τότε, έχουν κυκλοφορήσει βιβλία, podcast και ντοκιμαντέρ για τη διαρροή, ακόμη και μια ταινία του Χόλιγουντ με πρωταγωνίστρια τη Μέριλ Στριπ. Όμως ο πληροφοριοδότης παρέμεινε σιωπηλός.
Ο «John Doe» επικοινώνησε πρόσφατα με τους δύο πρώην δημοσιογράφους της SZ, που τώρα εργάζονται για το Der Spiegel. Για να διασφαλιστεί η ανωνυμία, η συνέντευξη με πληροφοριοδότη πραγματοποιήθηκε μέσω κρυπτογραφημένης σύνδεσης στο διαδίκτυο και χρησιμοποιήθηκε λογισμικό που εκφωνούσε τις απαντήσεις του πληροφοριοδότη.
