Ο άνθρωπος που διόρισε η Πολιτεία να διαδεχθεί την Ελένη Αρβελέρ στην άμισθη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, μιλά για το όραμα του: Τέσσερις ομόκεντροι κύκλοι με πρωτοβουλίες και συνεργασίες τοπικές, πανελλαδικές, ευρωπαϊκές κα διεθνείς.
Συνέντευξη στον Μάκη Προβατά για το ActionPress
Ελένη Αρβελέρ: Μια από τις εμβληματικότερες μορφές της νεότερης Ελλάδας. Εκτός των άλλων ήταν για είκοσι εννέα χρόνια πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών. Τις τελευταίες ημέρες του Ιουλίου παραιτήθηκε και υποστήριξε θερμότατα την ανάληψη της θέσης από τον Παναγιώτη Ροϊλό, κάτι που έγινε.
Παναγιώτης Ροϊλός: Καθηγητής Συγκριτικής Κριτικής Θεωρίας και Γραμματολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών, κάτοχος της Έδρας «Γ. Σεφέρης» στο Χάρβαρντ, της παλαιότερης επώνυμης πανεπιστημιακής Έδρας νεοελληνικών σπουδών στον κόσμο. Με διεθνούς βεληνεκούς διεπιστημονικό έργο σε συναφείς χώρους των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών και μεγάλη εμπειρία στον χώρο της πολιτιστικής πολιτικής, εφόσον εδώ και δεκαπέντε χρόνια έχει συνιδρύσει και συνδιευθύνει το πρόγραμμα πολιτιστικής πολιτικής σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα διεθνών σχέσεων στις ΗΠΑ, το Κέντρο Διεθνών Σχέσεων Weatherhead του Χάρβαρντ. Στο ίδιο Πανεπιστήμιο είναι πανεπιστημιακός εταίρος στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών Minda de Gunzburg.
Ανέφερα τους βασικούς τίτλους του γιατί είναι από τις περιπτώσεις που έχει τεράστια σημασία να γνωρίζουμε ποιος είναι ο άνθρωπος που διόρισε η Πολιτεία να διαδεχθεί την Ελένη Αρβελέρ σε αυτή την άμισθη θέση.
–Πώς νιώθει ο ίδιος για αυτή την εξέλιξη;
Το γεγονός ότι με διόρισε η ελληνική Πολιτεία σε αυτή την τιμητική θέση, συνιστά για μένα μια μοναδική παρότρυνση, καθώς η κυρία Αρβελέρ όλα αυτά τα χρόνια της 29ετούς θητείας της, έθεσε τον πήχη πάρα πολύ ψηλά. Το κάνω γιατί όντως αγαπώ και πιστεύω στις δυνατότητες αυτού του Κέντρου.
-Προφανώς πάντα υπάρχουν περιθώρια να κάνει κάποιος σημαντικά πράγματα κοιτώντας το μέλλον.
-Βεβαίως υπάρχουν περιθώρια να κάνει κανείς σημαντικά πράγματα, παραλαμβάνοντας ήδη μία βαρύτιμη κληρονομιά σαν της κυρίας Αρβελέρ. Στόχος μου είναι να καταστεί το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών (ΕΠΚΔ) ένας πραγματικός πολιτιστικός ομφαλός στην Ευρώπη.
-Αυτό είναι τόσο μεγαλεπήβολο που σημαίνει ότι ήδη στο μυαλό σας έχετε τις δραστηριότητες και τις προτεραιότητες ως καινούργιος πρόεδρος του ΕΠΚΔ;
-Έτσι ακριβώς είναι. Τις οραματίζομαι υπό το σχήμα, θα έλεγα, τεσσάρων ομοκέντρων κύκλων. Ο πρώτος αφορά στις συνεργασίες του Κέντρου με την τοπική κοινωνία, τους Δελφούς, την Φωκίδα, την ευρύτερη Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας. Ο δεύτερος κύκλος θα αφορά σε δραστηριότητες-πρωτοβουλίες που θα έχουν να κάνουν με ολόκληρη την Ελλάδα, ο τρίτος με πρωτοβουλίες που θα αφορούν στην Ευρώπη και ο τέταρτος στην διεθνή παραγωγή και διακίνηση πολιτισμού.
Πολύ άμεσες προτεραιότητές μου είναι η δημιουργία αυτού που θα ονόμαζα «Δελφικό πολιτιστικό δίκτυο/forum. Αυτό θα αφορά στην δημιουργία πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ διαφόρων χωρών της Ευρώπης αλλά και πέρα από την Ευρώπη, που κάθε χρόνο, με επίκεντρο τους Δελφούς, θα προάγουν και θα προβάλλουν πτυχές της πολιτιστικής παραγωγής μίας συγκεκριμένης ευρωπαϊκής χώρας, αλλά και μιας μη ευρωπαϊκής.
-Αυτό είναι πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα και όραμα…
-Είναι, διότι προϋποθέτει επίσης τη συνεργασία αρκετών φορέων. Θα είναι καλό να υπάρχει συνεργασία, και θα το επιδιώξω, με διεθνείς φορείς, όπως η UNESCO, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, υπό την αιγίδα του οποίου λειτουργεί το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
«Δελφικοί Διάλογοι» και υποτροφίες
Το άλλο πρόγραμμα που θέλω να γίνει σύντομα πραγματικότητα και όντως θα συντελέσει στο να καταστεί το ΕΠΚΔ ένας διεθνής άξονας στον χώρο του Πολιτισμού, είναι αυτό που θα ονομαστεί «Δελφικοί Διάλογοι». Κάθε χρόνο θα προσκαλούνται διεθνείς προσωπικότητες, εξαιρετικά επιδραστικές, της παγκόσμιας σκέψης, οι οποίες θα διερευνούν θέματα που άπτονται σημαντικών τρεχόντων ζητημάτων –προβλημάτων: οικολογική κρίση, η ανθρωπιστική κρίση του προσφυγικού, συνολικά η εποχή που διανύουμε, την οποία σε διάφορα γραπτά αλλά και σε ένα βιβλίο που γράφω ορίζω ως «νεομεσαιωνικό μετακαπιταλισμό», βασική παράμετρος της οποίας είναι η μετάβαση προς το μετα-ανθρώπινο. Οργανώνοντας τέτοιου είδους διαλόγους, οι Δελφοί, και πιο συγκεκριμένα το ΕΠΚΔ θα βρίσκονται στην καρδιά των εξελίξεων στον χώρο του πνεύματος, της σκέψης, του στοχασμού, για σύγχρονα, πολύ σημαντικά θέματα. Τις συζητήσεις αυτές, μέσω του live streaming, θα μπορούν να τις παρακολουθούν άνθρωποι από όλο τον κόσμο, αλλά επίσης θα δημοσιεύονται και ως βιβλία.
Κάτι άλλο που θέλω να δημιουργήσω είναι ένα πρόγραμμα υποτροφιών σε πολύ σημαντικούς, διεθνώς καταξιωμένους ή πολλά υποσχόμενους καλλιτέχνες, εικαστικούς, μουσικούς, αλλά και στοχαστές ή συγγραφείς. Θα έρχονται στο Κέντρο Δελφών με την υποχρέωση να παράγουν έργο, μέρος του οποίου θα μένει στο Κέντρο Δελφών. Αν είναι ζωγράφος θα μένει ένας πίνακας, αν είναι γλύπτες κάτι αντίστοιχο, αν είναι μουσικός μία μουσική σύνθεση. Βέβαια την όλη αυτή διαδικασία θα την επιβλέπει μία διευθύνουσα διεθνής επιτροπή.
Για όλα αυτά βέβαια χρειάζεται εξεύρεση χρημάτων. Είναι σημαντικό ότι υπάρχει μεγάλη υποστήριξη από την ελληνική πολιτεία και το υπουργείο Πολιτισμού, και προσωπικά η υπουργός, κυρία Μενδώνη, ενδιαφέρεται να γίνουν όλα αυτά τα διεθνή ανοίγματα του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου.
-Αναφέρατε τον όρο «μετά-ανθρώπινο». Πώς το εννοείτε αυτό;
-Το μετα-ανθρώπινο πηγαίνει πέρα από τους κυρίαρχους τρόπους με τους οποίους, μέχρι πολύ πρόσφατα, παραδοσιακά εκλαμβάναμε και αξιολογούσαμε την κατάσταση του ανθρώπου επάνω στη γη. Η παλαιότερη αυτή θεώρηση του ανθρώπου και της καταστασιακότητάς του ήταν παράγωγο, σε μεγάλο βαθμό του Διαφωτισμού, αλλά και της ουμανιστικής παράδοσης, ενώ το μετα-ανθρώπινο προσδιορίζει εξελίξεις της ανθρώπινης υπόστασης στις οποίες κυρίαρχο ρόλο παίζει η τεχνολογία. Δεν μπορούμε να μιλάμε τώρα πια για τον άνθρωπο υπό το πρίσμα του ουμανιστικού ανθρωπισμού, όπως κάναμε μέχρι κάποιες δεκαετίες πριν. Όλα αυτά δεν είναι θεωρίες, υπάρχουν πειράματα για το πώς, για παράδειγμα, τεχνολογικά εξαρτήματα μπορούν να παρατείνουν τη λειτουργία του εγκεφάλου ή να επεκτείνουν την ανθρώπινη ζωή. Η ίδια η έννοια της ζωής και του θανάτου σε κάποιες δεκαετίες από τώρα θα έχει πιθανότατα επαναπροσδιορισθεί. Αυτά συντελούν στη δημιουργία μίας καινούργιας κατάστασης του ή, μάλλον, καταστασιακότητας του ανθρώπου.
«Γνώθι σαυτόν»
-Η κεντρική φράση που κυριαρχεί από πάντα στους Δελφούς είναι το «γνώθι σαυτόν». Πόσο εύκολο θα είναι αυτό πλέον για τον καινούργιο άνθρωπο;
-Η δελφική αυτή επιταγή θα συνεχίζει να έχει ισχύ, παρά το γεγονός ότι βιώνουμε μία άκρως μεταβατική περίοδο, όπου πολλά πράγματα είναι ανοιχτά. Έτσι κι αλλιώς δεν είναι πάντοτε τα πράγματα προβλέψιμα. Η έμφαση στην έννοια του στοχασμού είναι απαραίτητη, και ίσως η πιο σημαντική παράμετρος στη διαδικασία του γνώθι σαυτόν.
-Σωστά. Η σκέψη δεν είναι κάτι κενό περιεχομένου…
-Κενό περιεχομένου είναι όταν οι πολιτικοί εφαρμόζουν πολιτικές οι οποίες στηρίζονται μόνο σε μία τεχνοκρατική αντιμετώπιση των πραγμάτων, χωρίς μία ευρύτερη προσέγγιση, έναν ευρύτερο στοχασμό, για διάφορες συνιστώσες των επιλογών τους. Όχι μόνο οικονομικές, αλλά και κοινωνικές, πολιτισμικές, ηθικές και πνευματικές.
-Είστε καθηγητής στο Χάρβαρντ, με τόσες πολλές δραστηριότητες σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η καινούργια εποχή που είναι εδώ, σας προκαλεί αγωνία και άγχος όπως σε όλους;
-Είναι καιροί άκρως ενδιαφέροντες. Μία κινέζικη ρήση λέει «να μην σου δώσει ο Θεός να ζεις σε ενδιαφέροντες καιρούς»: οποιαδήποτε μετάβαση ενέχει και ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αγωνίας και άγχους. Επίσης, ζούμε σε μία περίοδο κατά την οποία η έννοια του ατόμου, και του πολίτη αν θέλουμε να μιλήσουμε πολιτικά, μεταλλάσσεται και προσδιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από δομές που τον υπερβαίνουν κατά τρόπο εντελώς πρωτόγνωρο. Οι εκπρόσωποι της πολιτισμικής δημιουργίας και της σκέψης σήμερα καλούνται να διερευνήσουν συστηματικά τις σύνθετες προκλήσεις της μεταιχμιακής αυτής εποχής. Και όπως έλεγε ο Χάιντεγκερ, «η σκέψη δεν είναι απραξία· η σκέψη είναι μία πράξη η οποία αφορά στον διάλογό μας με την μοίρα του κόσμου». Στον αναστοχασμό της μοίρας αυτής, οι Δελφοί πρέπει να παίξουν κατά το δυνατόν ενεργό ρόλο.
MΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΠΟ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
-Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες σκέφτεστε την συμμετοχή και σχολείων. Οι σημερινοί μαθητές θα είναι οι πολίτες αυτού του μέλλοντος που ήδη συμβαίνει.
-Η συμμετοχή σχολείων θα μπορούσε να είναι σε ένα τοπικό επίπεδο και αυτό έχει να κάνει με τον πρώτο ομόκεντρο κύκλο των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών που ανέφερα. Είναι πολύ σημαντικό παιδιά από σχολεία της περιοχής, των τοπικών κοινωνιών, να συμμετέχουν σε δραστηριότητες οι οποίες θα οργανώνονται στο Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών και θα συμβάλλουν στην αυτογνωσία του τοπικού συλλογικού εαυτού. Δηλαδή, να μάθουν τι σημαίνει να ζουν στη συγκεκριμένη κοινότητα, ποιες είναι οι δυνατότητες της, ποιες δεν είναι, ποιες οι ανάγκες, ποιες οι προτεραιότητές της. Επίσης ποιό είναι το ιστορικό πολιτιστικό παρελθόν της κοινότητάς τους, τι μπορούν να μάθουν από αυτό και ποιές είναι οι προοπτικές για την ζωή τους εκεί στο μέλλον.
