Μέσω της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank φέρεται να μεταφέρθηκαν στο Ιράν πάνω από 20 δισεκατομμύρια δολάρια, παρά τις αμερικανικές κυρώσεις. Την ίδια ώρα, η Τουρκία φέρεται να χρηματοδοτεί και να υποθάλπει χιλιάδες μέλη του Ισλαμικού Κράτους που κυκλοφορούν ελεύθεροι, μετά από συλλήψεις-«μαϊμού», υπό το δόγμα της «μη δίωξης» από την Αγκυρα.
Ρεπορτάζ ειδικού συνεργάτη του ActionPress
Στις 10 Μαΐου, ενώ οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία μαίνονταν και οι ευρωπαϊκές χώρες διαφωνούσαν μεταξύ τους για το αν πρέπει ή όχι να επιβάλουν εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ προχώρησε σε μία σημαντική κίνηση η οποία πέρασε μάλλον απαρατήρητη: ανακοίνωσε κυρώσεις κατά προσώπων που χρηματοδοτούν το ISIS, δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι μέρος του δικτύου χρηματοδότησης λειτουργούσε σε τουρκικό έδαφος. Μία κίνηση που, εμμέσως πλην σαφώς, υπογράμμιζε την αντίληψη των ΗΠΑ ότι η Τουρκία λειτουργεί ως κόμβος για την οικονομική σωτηρία της τρομοκρατικής οργάνωσης και κατ’ επέκταση την αποτυχία της κυβέρνησης Ερντογάν να καταστείλει τις εντός των τουρκικών τειχών προσπάθειες αναβίωσης του Ισλαμικού Κράτους. Επιπλέον, ότι επιβεβαιώνεται ένα μοτίβο σύμφωνα με το οποίο το ISIS αξιοποιεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα στην Τουρκία για να χρηματοδοτήσει το δίκτυό του, καθώς και ότι είναι σε θέση να τροφοδοτεί με κεφάλαια τους μαχητές και τις επιχειρήσεις του στη βόρεια Συρία, ειδικά σε περιοχές όπου ο τουρκικός στρατός ασκεί έλεγχο.
Συγκεκριμένα, στο στόχαστρο του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ έμπαινε το στρατόπεδο εκτοπισμού al-Hawl στο βόρειο τμήμα της Συρίας, όπου τα μέλη του ISIS λάμβαναν έως και 20.000 δολάρια το μήνα, με την πλειοψηφία της χρηματοδότησης να προέρχεται από την Τουρκία. «Το ISIS επικεντρώνεται ιδιαίτερα στη λαθραία μεταφορά παιδιών από στρατόπεδα εκτοπισμένων για στρατολόγηση ως μαχητές», αναφερόταν στην ανακοίνωση για τις κυρώσεις. Παρόμοια ευρήματα είχαν σημειωθεί παλαιότερα στις εκθέσεις της επιτροπής κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, οι οποίες ανέφεραν ότι τόσο το Ισλαμικό Κράτος/ISIS όσο και η Αλ Κάιντα κατάφερναν να συγκεντρώσουν κεφάλαια σε περιοχές υπό τη δικαιοδοσία της Τουρκίας.
Γιαλατζί καταστολή
Η «απάντηση» της Τουρκίας σε αυτή την κίνηση των ΗΠΑ δόθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, την Παρασκευή 28 Μαΐου, με τυμπανοκρουσίες των τουρκικών μέσων Ενημέρωσης. Οπως δημοσιεύθηκε, μετά από μεγάλη επιχείρηση στην Κωνσταντινούπολη συνελήφθη ο Αμπού αλ-Χασάν αλ-Κιουραϊσί, ο νέος αρχηγός του ISIS, τρεις μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
Ωστόσο, ειδικοί και αναλυτές που παρακολουθούν στενά τις σχέσεις της Τουρκίας με τις τρομοκρατικές οργανώσεις που βάλουν κατά της Δύσης είναι επιφυλακτικοί δεδομένου του κακού ιστορικού της κυβέρνησης Ερντογάν όσον αφορά ύποπτους για τρομοκρατία συλληφθέντες. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει συγκεντρώσει το Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών (Foundation for the Defense of Democracies – FDD), το think tank της Ουάσινγκτον που ειδικεύεται σε αναλύσεις για την Τουρκία και το Ιράν, πολλοί που κρατήθηκαν ως ύποπτοι σε έρευνες κατά του ISIS ή της Αλ Κάιντα αφέθηκαν ελεύθεροι, αφήνοντας μόνο λίγους να συλληφθούν επίσημα και ακόμη λιγότερους να κατηγορηθούν και να καταδικαστούν.
Το μεγαλύτερο μέρος των επιτυχημένων καταδικών μελών του ISIS, που είναι ήδη σπάνιες στα κατώτερα δικαστήρια της Τουρκίας, έχουν απορριφθεί από ανώτερους δικαστές που φαίνεται να ακολουθούν τις επιεικείς οδηγίες της κυβέρνησης Ερντογάν όσον αφορά την καταστολή των τζιχαντιστικών ομάδων.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του φθινοπώρου του 2014, οι τουρκικές εφημερίδες σε δημοσιεύματά τους αναφέρονταν συχνά σε δραστηριότητες του Ισλαμικού Κράτους σε μεγάλες πόλεις, όπως η Γκαζιαντέπ και η Σανλιούρφα, καθώς και σε πιο απομακρυσμένες επαρχίες της Τουρκίας, όπως το Ικόνιο.
Σύμφωνα με μια έκθεση των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών που αποκαλύφθηκε από το Jane’s Intelligence Weekly τον Ιανουάριο του 2015, έως και 3000 πυρήνες του ISIS ενδέχεται να βρίσκονταν στην Τουρκία. Αλλά ο αριθμός των συλλήψεων που σχετίζονταν με το Ισλαμικό Κράτος εκείνη την εποχή ήταν τρομακτικά χαμηλός. Σύμφωνα με έναν απολογισμό του Ιδρύματος για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών, μόνο 127 ύποπτοι συνελήφθησαν μεταξύ του 2014 και του καλοκαιριού του 2015. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σημαντικά μετά την επίθεση αυτοκτονίας του Ιουλίου 2015 στο Σούρουτς, φτάνοντας σχεδόν τους 400 τον επόμενο Ιούλιο και περισσότερους από 1300 μέχρι το τέλος του 2016.
Ο αυξανόμενος αριθμός κρατήσεων, ωστόσο, ήταν παραπλανητικός: όπως προκύπτει από έκθεση του Ιδρύματος για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών, πολλοί ύποπτοι για συνεργασία με το Ισλαμικό Κράτος αφέθηκαν ελεύθεροι εντός λίγων ημερών ή εβδομάδων. Για παράδειγμα, μετά από μαζική επιχείρηση κατά του ISIS στο Ικόνιο τον Δεκέμβριο του 2016, και οι 43 προσαχθέντες βγήκαν από τα κρατητήρια μέσα σε μια εβδομάδα. Επισημαίνεται δε ότι ενώ η Τουρκία καυχιόταν ότι το 2016 είχε συλλάβει 1338 υπόπτους που σχετίζονται με το Ισλαμικό Κράτος, ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων ήταν μόλις επτά.
Αντιφάσεις και τεχνάσματα
Τα επόμενα χρόνια ακολουθήθηκε η εξής τακτική: οι Τούρκοι αξιωματούχοι δεν αποκάλυπταν τον αριθμό των επιτυχών καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις του ISIS και αρνούνταν πεισματικά να απαντήσουν σε κοινοβουλευτικές ερωτήσεις που αφορούσαν τέτοιου είδους πληροφορίες. Αντίθετα, άφηναν να έρχονται στην επιφάνεια μόνο στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των κρατήσεων και συλλήψεων, οι οποίες όμως σε πολλές περιπτώσεις κατέληγαν σε απελευθέρωση και αθώωση.
Στις 10 Οκτωβρίου 2019 ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι υπήρχαν περίπου 5.500 τρομοκράτες του ISIS στις τουρκικές φυλακές, εκ των οποίων οι μισοί ήταν ξένοι υπήκοοι. Ωστόσο, στις 25 Οκτωβρίου 2019, μόλις δύο εβδομάδες αργότερα, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Αμπντουλχαμίτ Γκιουλ δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ότι υπήρχαν 1.163 συλληφθέντες και κατάδικοι του ISIS στη φυλακή.
Μερικούς μήνες μετά, τον Ιούλιο του 2020, απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση ο Γκιουλ είπε ότι 1.195 μέλη του ISIS ήταν στη φυλακή είτε ως κατάδικοι είτε ως ύποπτοι σε προσωρινή κράτηση. Από αυτούς, οι 791 ήταν αλλοδαποί, πρόσθεσε, αλλά αρνήθηκε να διευκρινίσει πόσοι πραγματικά είχαν καταδικαστεί.
Ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού είπε στο κοινοβούλιο τον Νοέμβριο του 2021 ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου διεξήγαγαν 1.173 επιχειρήσεις κατά του ISIS εντός του έτος, συλλαμβάνοντας 2.438 υπόπτους. Σημειώνεται ότι μόλις 487 από αυτούς δικάστηκαν. Και αυτός δεν απάντησε για τον αριθμό των καταδικαστικών αποφάσεων.
Η αρχή του κουβαριού…
Στα τέλη του 2013 στην Τουρκία ξέσπασε ένα απ’ τα μεγαλύτερα σκάνδαλα χρηματισμού Τούρκων πολιτικών και αξιωματούχων που έφτανε μέχρι και το πολύ στενό περιβάλλον του Τούρκου προέδρου – έως τότε η συμμαχία Ταγίπ Ερντογάν και Φετουλάχ Γκιουλέν θεωρείτο ότι ήλεγχε πλήρως το σύστημα Δικαιοσύνης και επιβολής του νόμου. Ωστόσο, οι έρευνες κατά αξιωματούχων-κλειδιά της κυβέρνησης Ερντογάν, οι οποίες θεωρήθηκαν υποκινούμενες από τον Γκιουλέν, προκάλεσαν ανεπανόρθωτο ρήγμα στη συμμαχία. Η υπόθεση χρηματισμού στελεχών της κυβέρνησης Ερντογάν ήταν η αρχή του κουβαριού για να αποκαλυφθεί η μεγαλύτερη στη ιστορία υπόθεση παραβίασης διεθνών κυρώσεων: αυτών των ΗΠΑ κατά του Ιράν, μέσω του τουρκικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πρόκειται για τη γνωστή υπόθεση της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank κατά την οποία φέρεται να μεταφέρθηκαν στο Ιράν πάνω από 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα μάλιστα με όσα κατατέθηκαν σε αμερικανικό δικαστήριο το 2018, στην υπόθεση Halkbank φέρεται να εμπλεκόταν ο γαμπρός του Ερντογάν και πρώην υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ αλλά και ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος. Η προμήθεια δε για αυτή την «εξυπηρέτηση» μεταφοράς χρημάτων φέρεται ότι ήταν 4%, με τις μίζες προς Τούρκους πολιτικούς να εκτιμώνται στα 800 εκατομμύρια δολάρια.
Αποτέλεσμα της σύγκρουσης Γκιουλέν-Ερντογάν στα τέλη του 2013 ήταν να «ξηλωθούν» εντός του 2014 τα φίλα προσκείμενα στον πρώτο στελέχη της Δικαιοσύνης και της Αστυνομίας, ενώ πλέον ο Γκιουλέν και οι υποστηρικτές του κατηγορούν ανοικτά το καθεστώς Ερντογάν για διαφθορά και υποβοήθηση τρομοκρατών.
Η δίκη της Halkbank, το Ιράν και οι Τρομοκράτες
Στα τέλη Οκτωβρίου 2021, αμερικανικό δικαστήριο έδωσε το πράσινο φως για να αρχίσει η δίκη της Halkbank, ως κατηγορούμενη για σπάσιμο των κυρώσεων των Ηνωμένων Πολιτειών κατά του Ιράν. Επιπλέον, έχουν υποβληθεί αγωγές από οικογένειες Αμερικανών θυμάτων τρομοκρατίας, ότι κεφάλαια που πέρασαν στο Ιράν μέσω της Halkbank χρησιμοποιήθηκαν για χρηματοδότηση τρομοκρατικών επιθέσεων. Οπως φαίνεται δε και από τις πρόσφατες κυρώσεις κατά των προσώπων-χρηματοδοτών του ISIS που χρησιμοποιούν το τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι ΗΠΑ δεν φαίνονται διατεθειμένες να κάνουν τα στραβά μάτια σε ό,τι αφορά την κυβέρνηση της Τουρκίας και τις σχέσεις της με τρομοκρατικές ομάδες και κράτη-χορηγούς τρομοκρατικών επιθέσεων. Και ας εκβιάζει ο Ερντογάν για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ ισχυριζόμενος ότι «υποστηρίζουν την τρομοκρατία»…
Εχουν «ελευθέρας» στην Τουρκία οι τζιχαντιστές
Ενα τέχνασμα της Αγκυρας για να προσάγει υπόπτους ώστε να παρουσιάζει υψηλό αριθμό συλληφθέντων αλλά μετά να τους αφήνει ελεύθερους είναι τα νομικά «στάνταρ» που ακολουθούνται όσον αφορά τις καταδίκες των τζιχαντιστών. Τούρκοι μαχητές που επέστρεφαν από τα πεδία μάχης του ISIS στο Ιράκ ή τη Συρία δεν καταδικάζονταν εκτός και εάν αποδεικνυόταν ότι επιτέθηκαν άμεσα στην «τουρκική πατρίδα» ή στους πολίτες της. Ενας δήμιος του Ισλαμικού Κράτους, σύμφωνα με συνέντευξή του τον Ιούλιο του 2015 στην τουρκική εφημερίδα BirGun, ζούσε ελεύθερα στην Αγκυρα και εργαζόταν ως υπάλληλος στάθμευσης. Ενας άλλος δολοφόνος του Ισλαμικού Κράτους, που απαθανατίστηκε σε κάμερα να πυροβολεί έναν άνδρα στη Λατάκεια της Συρίας, έλαβε μειωμένη ποινή φυλάκισης λόγω «καλής συμπεριφοράς» τον Ιούλιο του 2016.
Επιπλέον, οι ίδιοι ύποπτοι συχνά κρατούνται και αφήνονται ελεύθεροι πολλές φορές. Ο κατάλογος περιλαμβάνει τον Ιλιας Μαμασάριποφ, ένα μέλος του παρακλαδιού του Ισλαμικού Κράτους στο Τατζικιστάν που έδωσε την εντολή για την τρομοκρατική επίθεση στο νυχτερινό κέντρο Reina στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη σύλληψή του στις 31 Ιανουαρίου 2017 κατέθεσε ότι παλαιότερα είχε τεθεί υπό κράτηση, ότι είχε σταλεί σε κέντρο απέλασης στην Τουρκία, και ότι από εκεί τελικά αφέθηκε ελεύθερος.
Στην έκθεση του Ιδρύματος για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών τονίζεται ότι η παραπάνω χαλαρότητα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη μεταχείριση των Κούρδων και άλλων στελεχών της αντιπολίτευσης στην Τουρκία. «Κούρδοι πολιτικοί και πολίτες συχνά κρατούνται και καταδικάζονται με αμφίβολες κατηγορίες για τρομοκρατία», αναφέρεται. Το 2014 θεωρείται κομβικό έτος για την εξέλιξη του φαινομένου της «μη δίωξης» των τρομοκρατών στην Τουρκία. Ηταν τότε που ξεκίνησαν οι πολιτικές πιέσεις να πάνε «μαλακά» τους τζιχαντιστές στους δικαστές και τους εισαγγελείς που είχαν απομείνει ενεργοί, έπειτα από τις μαζικές απομακρύνσεις στελεχών του δικαστικού σώματος υπό την κατηγορία για διασυνδέσεις με το κίνημα Γκιουλέν.
