Ανάμεσα στη ρίψη μιας σούπας σε έναν πίνακα του Βαν Γκογκ και την απαίτηση για κοινωνική και περιβαλλοντική δικαιοσύνη, πολλοί δεν βλέπουν τη σύνδεση λόγων και πράξεων… Η Just Stop Oil έχει ήδη ταράξει τα νερά.
Χριστίνα Πολυγένη/Action Press
Πάνω από 100 ηγέτες των χωρών συγκεντρώνονται στην σύνοδο κορυφής COP27 στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου για να πάρουν αποφάσεις για το πιο κρίσιμο ζήτημα των τελευταίων δεκαετιών: την κλιματική κρίση. Το πιθανότερο είναι ότι ούτε αυτή τη φορά θα καταφέρουν να αποφασίσουν μέτρα για να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 ℃. Εν μέσω ενός πολέμου που ακόμη μαίνεται και εν όψει ενός σκοτεινού χειμώνα που αναμένεται στην Ευρώπη, θα είναι σχεδόν αδύνατη μια συμφωνία. Και παράλληλα, ενώ η οικονομική κρίση μαστίζει τον κόσμο, είναι αδύνατον να μην παρατηρήσει κανείς τις κλιματικές αλλαγές: ξηρασία στον Ρήνο, πλημμύρες στο Πακιστάν, καλοκαιρινές θερμοκρασίες στην Ευρώπη τον μήνα Οκτώβριο. Για τους επιστήμονες ο πλανήτης είναι επικίνδυνα κοντά σε μια μη αναστρέψιμη καταστροφή.
Ακραίες διαμαρτυρίες
Επομένως, είναι ο ακτιβισμός για το κλίμα πιο επιβεβλημένος απ’ ότι ποτέ άλλοτε και τί αποτελέσματα έχει; Κι έτσι ερχόμαστε στα πιο πρόσφατα γεγονότα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στην αρχή έκλεισαν μια γέφυρα, δημιουργώντας κυκλοφοριακό χάος για ώρες. Ένας από τους οδηγούς κατέβηκε από το αμάξι του και τους απείλησε. Άλλοι, τους τράβηξαν έξω από τον δρόμο βίαια. Και μάλλον αυτοί οι οδηγοί δεν έδειξαν να ευαισθητοποιούνται από την ακραία διαδήλωση των Just Stop Oil. Αμέσως μετά έγιναν πρωτοσέλιδα με το να πετάξουν μια κονσερβοποιημένη σούπα στον πίνακα του Βαν Γκογκ. Ο πίνακας ήταν βέβαια προστατευμένος πίσω από γυαλί, όμως η ομάδα πέτυχε τον σκοπό της, να στρέψει τα μάτια όλων πάνω της. Λίγες μέρες αργότερα, ακτιβιστές της ομάδας κόλλησαν το κεφάλι τους στον διάσημο πίνακα του Βερμέερ, «Το κορίτσι με το σκουλαρίκι» και πριν από μερικές μέρες έβαψαν με πορτοκαλί σπρέι κτίρια στο κεντρικό Λονδίνο, ανάμεσά τους το υπουργείο Εσωτερικών και το κτίριο της MI5. Μέσα σε δύο εβδομάδες διαδηλώσεων είχαν πάνω από 450 συλλήψεις.
Ποιοι είναι οι Just Stop Oil
Ποιοι είναι οι Just Stop Oil και τί σκοπό έχουν; Παρά το γεγονός ότι η ιστοσελίδα της ομάδας ζητάει δωρεές πολιτών και φαίνεται συνδεδεμένη με πολλές ακτιβιστικές ομάδες στον κόσμο, ως ένα προϊόν δημιουργίας των νέων που σκοπό έχουν να σταματήσουν την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, έχει πολύ στέρεες βάσεις. Για την ακρίβεια, είναι διάδοχος της ομάδας Extinction Rebellion (XR) και έχει βασική χρηματοδότρια την κληρονόμο του μεγιστάνα πετρελαίου Aϊλίν Γκέτι. Η Γκέτι, ο παππούς της οποίας είχε ιδρύσει και το μουσείο Getty στο Λος Άντζελες, συνίδρυσε την μη-κερδοσκοπική εταιρεία Climate Emergency Fund το 2019 και έχει δωρίσει 1 εκατ. δολάρια από την προσωπική της περιουσία σε περιβαλλοντικά ακτιβιστικά γκρουπ, μεταξύ τους την Just Stop Oil και Extinction rebellion. Αυτή η πληροφορία από μόνη της αρκεί για να ασκηθεί σκληρή κριτική ενάντια στους σκοπούς της ομάδας. Βασικό στέλεχος της ομάδας είναι ο Roger Hallam, ο υπεύθυνος στρατηγικής της Extinction Rebellion και της Insulate Britain, ο οποίος έχει αναφερθεί ότι πηγαίνει συχνά σε πανεπιστήμια για να στρατολογεί νέους για τους σκοπούς της ομάδας. Το πλάνο τους είναι σαφές: θέλουν να μπλοκάρουν την διανομή των ορυκτών καυσίμων στην νότια Αγγλία και μαζί με αυτό η κυβέρνηση να εκδώσει μια απόφαση αναστολής όλων των νέων αδειών για εξόρυξη καυσίμων. Ένα όραμα που μοιάζει λογικό, αν θέλουν οι κυβερνήσεις να κρατήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας κάτω του 1,5 βαθμού Κελσίου. Οι κινήσεις τους ήταν συγχρονισμένες όσον αφορά το μπλοκάρισμα της διανομής και των υποδομών του πετρελαίου, σε αντίθεση με την τέχνη που, για πολλούς, δεν θα έπρεπε να βανδαλίζεται.
Ο Άλεξ ντε Κόνινγκ, εκπρόσωπος Τύπου των ακτιβιστών έχει άλλη άποψη. Σε συνέντευξή του στο Euronews, δήλωσε ότι αν και πολλοί θεωρούν ότι αποξενώνονται από τις πρακτικές τους, ταυτόχρονα ο ιδιοκτήτης της ΒΡ έχει πολλά περισσότερα απ’ ότι χρειάζεται για να ανταπεξέλθει στην οικονομική κρίση, ενώ πολλοί απλοί πολίτες δεν αντέχουν τα έξοδα ούτε για να ζεστάνουν μια έτοιμη σούπα. Επομένως, δεν είναι η Just Stop Oil που αποξενώνει τον κόσμο, αλλά η ίδια η κυβέρνηση που με τις αποφάσεις αποτυγχάνει να τον βοηθήσει σε μια περίοδο γενικευμένης κρίσης.
Ριζοσπαστικός ακτιβισμός με αποτέλεσμα
Όταν η Just Stop Oil μπλόκαρε 10 σταθμούς διανομής σε μια μέρα, πέτυχε τους στόχους της με τον ανεφοδιασμό να πέφτει κατά 40%-50% στις περιοχές που διαδήλωσαν, μαζί όμως με τις υποδομές επηρεάστηκε και ο γύρω πληθυσμός των περιοχών. Όμως αυτή η μορφή ριζοσπαστικού ακτιβισμού μάλλον δεν βρήκε την ανταπόκριση που θα ήθελε από το κοινό και γι’ αυτό οι ακτιβιστές αποφάσισαν να περάσουν από την ανυπακοή στην αντίσταση. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ακτιβιστές αποφάσισαν να διευρύνουν τις απαιτήσεις τους. Εκτός από την απόφαση αναστολής, πλέον απαιτούν και κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη, ώστε να προσελκύσουν περισσότερους υποστηρικτές.
Σίγουρα οι πρακτικές τους τραβούν την προσοχή, όμως η ρητορική τους είναι θολή. Ανάμεσα στην ρίψη μιας σούπας σε έναν πίνακα και την απαίτηση για κοινωνική δικαιοσύνη, πολλοί δεν βλέπουν την συνοχή μεταξύ λόγων και πράξεων. Το μόνο βέβαιο είναι ότι αν δεν παρθούν πολιτικές αποφάσεις για το μέλλον του πλανήτη, ίσως και να έρθει η στιγμή που τα ηλιοτρόπια θα τα βλέπουμε μόνο στον πίνακα του Βαν Γκονγκ.
Γκρέτα, το άλλοθι του πράσινου καπιταλισμού
Αν και -όπως ανακοίνωσε- δεν θα παρευρεθεί στη διεθνή Σύνοδο της Αιγύπτου για το κλίμα, η Γκρέτα Τουνμπέργκ είναι αναμφίβολα μια εμβληματική μορφή του πράσινου ακτιβισμού. Με την σκληρή ρητορική της κατάφερε να βγάλει χιλιάδες ανθρώπους σε διαδηλώσεις για το κλίμα σε όλο τον κόσμο και άγγιξε τις καρδιές πολλών. Από την άλλη, η οικογενειακή της σύνδεση με τον Ίνγκμαρ Ρέτζχογκ, συνιδρυτή της startup «We don’t have time» (μαζί με την οικογένεια δισεκατομμυριούχων Πέρσον που δημιούργησε την περιουσία της από τις πωλήσεις αυτοκινήτων) και προέδρου του think tank «Glogal Change» που συνεργάστηκε με τον βλαστό του World Economic Forum, την κοινότητα Global Shapers, την θέτει εν αμφιβόλω.
Αφενός γιατί δημιουργεί την βεβαιότητα ότι μια 15χρονη έφηβη δεν θα μπορούσε να αποκτήσει αλλιώς αυτή τη ρητορική αν δεν υπήρχαν μέντορες από πίσω της, αφετέρου γιατί την κάνει άμεσα συνεργό αυτών που κατηγορεί συνεχώς: των οικονομολόγων και «ειδικών» του greenwashing ή του πράσινου καπιταλισμού. Όπως και να έχει, ο τελικός απολογισμός δείχνει ότι όσο και να επηρέασε πολλούς με τους δογματικούς και απλοποιημένους λόγους της που έσπερναν πανικό, η Γκρέτα Τούνμπεργκ δεν κατάφερε να φέρει μέχρι στιγμής καμία δραστική αλλαγή.
