Στο προεκλογικό τερέν δίνεται η μάχη για το στοίχημα της «στήριξης της οικογένειας» ενόσω τα ρίχτερ της ακρίβειας χτυπούν τους προϋπολογισμούς των πολιτών. Όσο το ζήτημα της στέγης και του αυξανόμενου κόστους διαβίωσης αναγνωρίζεται ως μείζον κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα, το διακύβευμα των επόμενων εκλογών μεταφέρεται στην οικονομία και συγκεκριμένα το βάρος των κομμάτων πέφτει σε θέματα όπως η ενίσχυση της στέγασης, της οικογένειας και η φροντίδα της νέας γενιάς μετά από τρεις διαδοχικές κρίσεις (χρέους, υγειονομική και ενεργειακή).
Αction24Press Team
Η βόμβα του δημογραφικού από ωρολογιακή βόμβα ανάγεται σε «πυρηνικό όλεθρο» εξαιτίας της περαιτέρω πίεσης στα εισοδήματα κυρίως λόγω του πληθωρισμού. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: το 1962 το 8% του πληθυσμού ήταν άνω των 65 ετών και το 26% ήταν κάτω των 14. Σήμερα, το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών και το 14% είναι κάτω των 14. Το 1980 η μέση ηλικία κατά την οποία μια γυναίκα έκανε το πρώτο της παιδί ήταν 24 και σήμερα είναι τα 31 έτη. Μάλιστα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 2011-2021, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 450.000 άτομα και οι ειδικοί υποδεικνύουν ότι για να κρατηθεί σταθερός ο πληθυσμός μιας χώρας ο μέσος αριθμός γεννήσεων πρέπει να είναι περίπου στο 2,1% και στην Ελλάδα είναι λίγο κάτω από το 1,4%. Έρευνα του ΙΟΒΕ δείχνει τη δυναμική της μείωσης του πληθυσμού η οποία ξεκίνησε από το 1980 και δεν αναμένεται να αναστραφεί γρήγορα και στο χειρότερο σενάριο, το 2050 ο πληθυσμός θα είναι κάτω από 9 εκατομμύρια. Αν δεν υπάρξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική, όπως τονίζεται από τον ΙΟΒΕ, για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας θα μειώνεται κάθε χρόνο μέχρι το τέλος του αιώνα.
Έρευνα του ινστιτούτου διαΝΕΟσις που παρουσιάστηκε τον Απρίλιο με τίτλο «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» δείχνει ότι η μεγαλύτερη απειλή που αναγνωρίζουν οι Έλληνες για τη χώρα μας είναι το «δημογραφικό», με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την οικονομική κατάσταση να ακολουθούν.
Η οικογένεια στο επίκεντρο
Με το βλέμμα στις κάλπες η κυβέρνηση ήδη έχει αναγνωρίζει το ζήτημα της οικογένειας ως μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις της, εντάσσοντας δεσμεύσεις στην προεκλογική ατζέντα και προαναγγέλλοντας δράσεις στο πλαίσιο της αναχαίτισης του δημογραφικού προβλήματος. Στο ίδιο μήκος κύματος και τα κόμματα της αντιπολίτευσης τα οποία ανάγουν σε μητέρα των μαχών την αντιμετώπιση της πίεσης που υφίστανται τα νέα ζευγάρια και οι γονείς. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ελληνική κοινωνία είναι πως όταν και οι νέοι γονείς εργάζονται, δεν έχουν τρόπους φύλαξης των παιδιών, εκτός εάν πληρώνουν σταθμούς ή νταντάδες. Αποτελεί αντικίνητρο για την απόφαση ενός νέου παιδιού όπως επίσης το υψηλό κόστος στέγασης αποτρέπει τα νέα ζευγάρια για τη δημιουργία οικογένειας.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε προσφάτως την επέκταση του ωραρίου των παιδικών σταθμών και των δημοτικών σχολείων έως τις 5.30 το απόγευμα, τα οποία θα περιλαμβάνουν πλέον και την ενότητα μελέτης των παιδιών, ώστε να βοηθηθούν οι οικογένειες τόσο από απόψεως χρόνου όσο και οικονομικά. Στην κυβέρνηση διαπιστώνουν ότι η επιδοματική πολιτική είναι σημαντική μεν αλλά δεν είναι αρκετό για να λυθούν πρακτικά προβλήματα στην καθημερινότητα των γονέων. Το δεύτερο μέτρο είναι οι «νταντάδες της γειτονιάς» όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, όπου σε μία πλατφόρμα θα μπορεί όποιος και όποια ενδιαφέρεται να εγγραφεί για να απασχοληθεί ως επιμελητής και επιμελήτρια, με αντίτιμο 250 ευρώ για το κάθε παιδί. Ένα τρίτο μέτρο προς υλοποίηση είναι η χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης 120 επιχειρήσεων συνολικά για τη δημιουργία χώρων φύλαξης μικρών παιδιών (ηλικίας από έξι μηνών έως 2,5 ετών) εντός των εγκαταστάσεων όπου ασκούν τη δραστηριότητά τους. Αφορά επίσης τη στελέχωση του χώρου με έως δύο βρεφονηπιοκόμους /βοηθούς βρεφονηπιοκόμων ή επαγγελματίες συναφών ειδικοτήτων, για χρονικό διάστημα 24 μηνών. Από την κυβέρνηση εκτιμούν ότι το όφελος για τους γονείς θα είναι μεγάλο καθώς θα προσφέρεται καθημερινή φύλαξη, φροντίδα, διατροφή και απασχόληση των βρεφών και μικρών παιδιών κατά τον χρόνο εργασίας του γονέα.
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας τα οποία ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης έχει παρουσιάσει στο υπουργικό συμβούλιο έχει αυξηθεί κατά 26% η χρηματοδότηση για τους παιδικούς σταθμούς και ο αριθμός των ωφελούμενων παιδιών από 120.286 το 2018-2019 σε 150.787 το 2021-2022. Περί τα 26.939 παιδιά το 2020-2022 έλαβαν voucher μέσω του παράλληλου προγράμματος του υπουργείου. Στο πλαίσιο της στήριξης της οικογένειας με 2.000 ανά παιδί, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας υπήρξαν 131.449 ωφελούμενες το 2020-2021. Υπήρξε επίσης χρηματοδότηση της δημιουργίας 50.000 νέων θέσεων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς.
Λιγότερες γεννήσεις, συρρίκνωση του ΑΕΠ
Ο πληθυσμός της Ελλάδας έχει αρχίσει να συρρικνώνεται από το 2011, παρουσιάζοντας την περίοδο 2011 – 2021 μείωση κατά 4%, δηλαδή 441.000 άτομα λιγότερα. Σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ, η γονιμότητα έχει υποχωρήσει σημαντικά ήδη από τη δεκαετία του 1980, με τον ετήσιο συντελεστή γονιμότητας να μειώνεται από 2,23 μονάδες το 1980, σε 1,39 μονάδα το 1990. Έκτοτε διακυμαίνεται στο εύρος της 1,2 – 1,5 μονάδας. Η μελέτη επισημαίνει ακόμη ότι ιδιαιτέρως ανησυχητική είναι η πορεία των γεννήσεων από το 2008 και μετά, καθώς υποχώρησαν σε λιγότερες από 85.000 το 2020, από 118.000 το 2008.
Το Ίδρυμα Βιομηχανικών και Οικονομικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) προειδοποιεί ότι αν δεν υπάρξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας θα μειώνεται κάθε χρόνο μέχρι το τέλος του αιώνα. Γεγονός που πρόκειται να οδηγήσει σε πτώση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 95 δισ. ευρώ μέχρι το 2100, ή κατά 52% σε σύγκριση με το 2019. Η υψηλότερη γονιμότητα μπορεί να περιορίσει τις απώλειες στο ΑΕΠ έως το 2100 κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.) σε σύγκριση με ένα σενάριο χαμηλής γονιμότητας, ενώ η αντίστοιχη θετική επίδραση της υψηλότερης μετανάστευσης υπολογίζεται σε 7 π.μ. του ΑΕΠ στο τέλος της περιόδου
Σύμφωνα με τη Eurostat, το περιθώριο διαφοροποίησης της πτωτικής πορείας του πληθυσμού τα επόμενα 30 χρόνια είναι μάλλον περιορισμένο και συνδέεται με τη μετανάστευση: Στο πιο αισιόδοξο σενάριο (υψηλής μετανάστευσης), ο πληθυσμός της χώρας προβλέπεται να υποχωρήσει σε 9,6 εκατ. το 2050. Μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις μεταξύ των σεναρίων παρατηρούνται μετά το 2050 και βασίζονται κυρίως σε διαφορές στο μεταναστευτικό ισοζύγιο, δευτερευόντως σε διαφορές στη γονιμότητα και σε αρκετά μικρότερο βαθμό σε διαφορές στην εξέλιξη των πιθανοτήτων θανάτου στις μεγάλες ηλικίες.
Αυτό που συμβουλεύουν οι ειδικοί είναι πως η αναχαίτιση ή αντιστροφή του δημογραφικού προβλήματος μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός μακροχρόνιου και συντονισμένου σχεδιασμού πολιτικών σε κρίσιμους τομείς που, ενδεικτικά, περιλαμβάνουν την αγορά εργασίας, τη μεταναστευτική πολιτική, το σύστημα κοινωνικής προστασίας, τις συντάξεις, την υγεία, την ισότητα των φύλων, την εκπαίδευση και το φορολογικό σύστημα.
Τι γίνεται στις Περιφέρειες
Η πτωτική πορεία του πληθυσμού της Ελλάδας τη δεκαετία 2011-2020 καταγράφεται στις περισσότερες περιοχές της χώρας και φτάνει σε περιφερειακές ενότητες το 7,5%-10%. Εξαίρεση αποτελούν περιοχές της Αττικής, της Θεσσαλονίκης, των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων και της Κρήτης, όπου το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων είναι θετικό. Αυτά τα ενδιαφέροντα στοιχεία παρουσίασαν προ μηνών οι Βασίλης Κοτζαμάνης και Βασίλης Παππάς, με τίτλο «Τα φυσικά ισοζύγια σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο τη δεκαετία 2011-20 και η συμβολή τους στη μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας».
Όπως σημειώνουν οι ερευνητές τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, που επεξεργάστηκαν, σε εθνικό επίπεδο τα αρνητικά φυσικά και μεταναστευτικά ισοζύγια της δεκαετίας 2011-2020 αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση κατά 450.000 περίπου του πληθυσμού μας, που θα οφείλεται κατά 60% στο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων και κατά 40% στο επίσης αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο. Ο δείκτης που δείχνει τη διαφορά των γεννήσεων από τους θανάτους ως ποσοστό του πληθυσμού το 2011 διαμορφώνεται περίπου στο -2,5%. Δηλαδή, εάν το μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν μηδενικό, ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωνόταν “μόνο” κατά 2,5%» μεταξύ 2011-2020. Σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων μόλις 12 από τις 74 έχουν περισσότερες γεννήσεις από θανάτους. Πρόκειται για τις Π.Ε. Δυτικής και Ανατολικής Αττικής, Ρεθύμνου, Ηρακλείου, Χανίων, Ρόδου, Κω, Θήρας, Μυκόνου, Πάρου, Νάξου και Ξάνθης.
Νταντάδες της νέας γειτονιάς
- Αφορά κατ’ οίκον φροντίδα βρεφών και νηπίων ηλικίας από 2 μηνών
έως 2,5 ετών
- Προβλέπει την οικονομική ενίσχυση των εργαζομένων γονέων για τη χρήση πιστοποιημένων υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών τους
- Ξεκινά η εφαρμογή μέχρι 31/12 σε 32 δήμους, όπου δεν υπάρχει πυκνότητα βρεφονηπιακών σταθμών
Δημιουργία 120 χώρων παιδικής φροντίδας εντός μεγάλων επιχειρήσεων
- Αφορά στη φύλαξη βρεφών – νηπίων ηλικίας από 6 μηνών έως 2,5 ετών
- Θα επιδοτείται η πρόσληψη έως δύο ατόμων για δύο χρόνια ανά επιχείρηση
- Θα χρηματοδοτείται ο απαραίτητος εξοπλισμός
Σε αριθμούς
- 1962 το 8% του πληθυσμού άνω των 65 ετών
- 2021 το 23% του πληθυσμού άνω των 65 ετών
- 2011-2021 ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 450.000 άτομα
- το 2050 ο πληθυσμός θα είναι κάτω από 9 εκατομμύρια (χειρότερο σενάριο)
- Κόστος στην οικονομία ακόμα και 95 δισ. ευρώ μέχρι το 2100
