Η πρόοδος της τεχνολογίας φέρνει όλο και πιο κοντά την εποχή που τα πάντα στον τομέα της εργασίας θα είναι αυτοματοποιημένα και πρωταγωνιστεί η τεχνητή νοημοσύνη, χωρίς εργατικά χέρια.
Χριστίνα Πολυγένη// Action Press
Από την εποχή του τροχού μέχρι σήμερα, η τεχνολογία ήταν πάντα το απαραίτητο στοιχείο που έδινε λύσεις και οδήγησε την ανθρωπότητα στην πρόοδο. Στις μέρες όμως, η τεχνολογία άλλαξε πλήρως και τον τρόπο που ζούμε ή καταναλώνουμε.
Με το Netflix μπορούμε να δούμε ταινίες χωρίς να χρειάζεται να πάμε στο σινεμά, με την Uber μετακινούμαστε χωρίς να υπάρχει ένας στόλος ταξί, μέσω του Amazon, το μεγαλύτερο κατάστημα λιανικής, αγοράζουμε τα πάντα χωρίς να χρειαστεί να επισκεφτούμε ένα κατάστημα. Αρχής γενομένης από την Amazon, πλέον όλο και περισσότερες εφαρμογές μας προτρέπουν να καταναλώσουμε από τρόφιμα και ρούχα, μέχρι προϊόντα οικιακής χρήσης και φάρμακα μέσω του κινητού μας.
Οι αλγόριθμοι του Facebook εντοπίζουν τις ανάγκες μας και με προθυμία μας παρουσιάζουν ακόμη περισσότερες επιλογές που ταιριάζουν στις διαφημίσεις που έχουμε ήδη δει. Μεγάλες εταιρείες πώλησης επίπλων, αντικαθιστούν τους ταμίες με αυτόματα ηλεκτρονικά ταμεία και οι αλυσίδες σουπερμάρκετ επενδύουν όλο και περισσότερο στα ηλεκτρονικά τους καταστήματα. Η πρακτική του ηλεκτρονικού εμπορίου από τις μεγάλες εταιρείες οδήγησε ακόμη και τις μικρότερες επιχειρήσεις να την ακολουθήσουν, με την διαφορά ότι οι μεγάλες εταιρείες δύνανται να έχουν περισσότερα είδη για αποκλειστική πώληση μέσω της πλατφόρμας τους, διαθέτοντας και μεγαλύτερους αποθηκευτικούς χώρους.
Τζίρος τρισ. δολαρίων από το e-shopping
Τί σημαίνει όμως όλη αυτή η τεχνολογική εξέλιξη για την οικονομία και ειδικότερα για το μέλλον της εργασίας; Το ηλεκτρονικό εμπόριο μεταφράζεται σε 5,2 τρισεκατομμύρια δολάρια εσόδων παγκοσμίως για το 2021, από 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια που ήταν το 2014. Όμως η αύξηση αυτή δεν οφείλεται αποκλειστικά στα λοκντάουν και την πανδημία. Για το 2022, οι πωλήσεις μέσω e-shopping αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5,8 τρισ. και υπολογίζεται ότι μέχρι το 2026 θα έχουν ξεπεράσει τα 8,14 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Στην Ευρώπη, το 2021, το ηλεκτρονικό εμπόριο είχε έσοδα 718 δισ. ευρώ, μια αύξηση 13% από το 2020. Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, με βάση στοιχεία της ΕΕ, το 79% του πληθυσμού είναι χρήστες του ίντερνετ και το 69% το χρησιμοποιούν για τις αγορές τους, εκ των οποίων το 27% μόνο 1 με 2 φορές τον χρόνο, 35% από 3 έως 5 φορές ετησίως και το 38% από 6 φορές και πάνω. Η Ελλάδα είναι 48η δύναμη στο ηλεκτρονικό εμπόριο, με έσοδα 3,6 δισ. δολάρια για το 2021, συνεισφέροντας με 15% στην παγκόσμια αύξησή του και αναμένεται οι πωλήσεις μέσω e-shopping να φτάσουν τα 4,7 δισ. το 2022.
Μειώνονται οι θέσεις εργασίας
Με βάση έρευνα της συμβουλευτικής Kavala Capital, στην Γαλλία μόνο για την περίοδο 2009-2018, χάθηκαν 114.000 θέσεις εργασίας στον χώρο της λιανικής πώλησης, και δημιουργήθηκαν μόλις 33.000 στην χονδρική λόγω του e-shopping, δημιουργώντας ένα αρνητικό ισοζύγιο 81.000 θέσεων εργασίας. Οι οικονομολόγοι ερευνητές υπολόγισαν ότι με μια μέτρια χρήση του e-shopping έως το 2028, 46 χιλιάδες εργαζόμενοι στο χώρο της λιανικής θα μείνουν άνεργοι, με μια όμως δυναμική αύξηση στη χρήση του έως και 87 χιλιάδες επιπλέον θα μείνουν εκτός εργασίας.
Οι περισσότερες θέσεις, συγκεκριμένα 65.000 περίπου, χάθηκαν από τον χώρο της λιανικής πώλησης ενδυμάτων, αλλά ακόμη και 2.800 εργαζόμενοι σε βιβλιοπωλεία είδαν την εργασία τους να χάνεται. Και είναι ευνόητο, ότι μόνες κερδισμένες από την αύξηση των ηλεκτρονικών πωλήσεων βγαίνουν οι μεγάλες εταιρείες. Τα νούμερα αυτά φυσικά διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Έτσι λοιπόν, στην Γερμανία, όπου το e-shopping είναι ανοδικό, χάθηκαν 80 χιλιάδες θέσεις εργασίας, στην Ισπανία 30 χιλιάδες, ενώ στην Ιταλία, όπου μόνο το 38% έκανε μόνο μια αγορά μέσω ίντερνετ, οι προσφερόμενες θέσεις εργασίας στην λιανική αυξήθηκαν.
Δουλειά στις αποθήκες
Με την τεχνολογία να εξελίσσεται ραγδαία, είναι σχεδόν βέβαιο ότι όσοι δεν μπορούν να απορροφηθούν στην αγορά λιανικής, θα πρέπει να εξελίξουν τις ικανότητές τους και να βρουν δουλειά σε άλλους τομείς, όπως στις μεταφορές των προϊόντων, στην διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας, στα τηλεφωνικά κέντρα εξυπηρέτησης και στην τεχνολογία πληροφοριών, αλλά κυρίως στις αποθήκες.
Στις ΗΠΑ, από το 2007 έως το 2017, η αγορά του ηλεκτρονικού εμπορίου δημιούργησε 355 χιλιάδες θέσεις εργασίας, ξεπερνώντας τις 51 χιλιάδες θέσεις που χάθηκαν από την λιανική, θέσεις όμως που έχουν να κάνουν κυρίως με τις αποθήκες. Και μπορεί στις ΗΠΑ αυτό να θεωρείται πρόοδος, μιας και ο μέσος υπάλληλος αποθήκης αμοίβεται με περίπου 4 δολάρια την ώρα επιπλέον, οι συνεχόμενες όμως καταγγελίες για τις εξαθλιωτικές συνθήκες εργασίας στις αποθήκες της Amazon δεν αντισταθμίζονται με 4 δολάρια.
Τα πάντα εξ αποστάσεως
Για τις μεγάλες εταιρείες από την άλλη, το e-shopping θα αλλάξει τελείως μέσα στα επόμενα χρόνια. To Netflix σχεδιάζει να δίνει την δυνατότητα στον χρήστη να μπορεί να παγώσει την εικόνα, και πατώντας πάνω στο κοστούμι του ηθοποιού να μπορεί να μπαίνει κατευθείαν στο κατάστημα και να το παραγγέλνει, η Amazon έχει ήδη σχεδιάσει να κάνει τις παραδόσεις με δικά της drones και ρομπότ, μειώνοντας τα έξοδα μεταφοράς και απολύοντας έτσι χιλιάδες εργαζόμενους στις μεταφορές και άλλοι σχεδιάζουν να προσφέρουν τις αγορές με omnichannels, δηλαδή κανάλια όπου η φυσική μας παρουσία και η ψηφιακή αγορά θα γίνονται ένα, και οι αλγόριθμοι μέχρι το 2030 θα έχουν αποθηκεύσει τις προτιμήσεις μας ώστε οι αγορές μας να γίνονται σχεδόν αυτόματα.
Αντιμέτωποι με μια δυστοπία
Σαφώς το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία. Το να καταδικάσουμε την τεχνολογία για τις απώλειες θέσεων εργασίας, θα ήταν σαν να καταδικάζαμε την ίδια μας την πρόοδο. Το θέμα όμως έχει μια ηθική διάσταση. Καμία τεχνολογία από μόνη της δεν δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα, η κάθε σύγχρονη τεχνολογία όμως στα λάθος χέρια μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικές εκρήξεις στην ήδη υπάρχουσες ανισότητες.
Για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο, κατά τους οικονομολόγους – ερευνητές, η πολιτεία θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην εκπαίδευση και κυρίως στους τομείς της παιδείας που βασίζονται στον αυτοματισμό και τον χειρισμό μηχανημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Όσοι χάνουν την δουλειά τους από την τεχνολογία θα πρέπει να επανεκπαιδεύονται, να αναβαθμίζουν τις ικανότητές τους. Για τους κοινωνιολόγους, όπως τον Erik Olin Wright, η λύση βρίσκεται στο Παγκόσμιο Βασικό Εισόδημα που διαλύει τις κοινωνικές ανισότητες, την φτώχεια και παράλληλα επιτρέπει στους ανθρώπους να ζουν αξιοπρεπώς, μια ιδέα που ακόμη και η ΕΕ υποστηρίζει μέσω του οργανισμού UBIE.
Σε κάθε περίπτωση, με βάση τις αναλύσεις, δίνει την δυνατότητα στους ανθρώπους να συνεχίσουν να παράγουν στους τομείς που πραγματικά θέλουν, χωρίς να στερούνται τα αναγκαία και αποτελεί μια ριζοσπαστική λύση μπροστά σε ένα δυστοπικό μέλλον.
Άνθρωποι vs Αλγόριθμοι
Η εξέλιξη της τεχνολογίας αναπόφευκτα θα δημιουργήσει μια κοινωνία δύο ταχυτήτων με μεγάλες ανισότητες. Οι αλγόριθμοι όμως δεν επηρεάζουν μόνο τα επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με τις πωλήσεις, αλλά κι αυτά που θεωρούνται πιο προνομιούχα.
Η Amelia, πρώην εταιρεία Ipsoft, είναι μια πρωτοποριακή ΑΙ (τεχνητή νοημοσύνη) εφαρμογή. Η Amelia δεν είναι ένας απλός υπολογιστής, είναι μια ψηφιακή διαδραστική εφαρμογή που επικοινωνεί ανθρώπινα με τους πελάτες, καταλαβαίνει τις ανάγκες του και τις αντιμετωπίζει σε σχεδόν μηδενικό χρόνο.
Έτσι η Amelia χρησιμοποιείται ήδη στην ασφαλιστική ΝΝ παίρνοντας την θέση συμβούλου-ασφαλιστή, στην Asics την εξυπηρέτηση πελατών, στην Datacom την γραμματεία και στις οικονομικές υπηρεσίες της Toyota την Virtual Assistant. Η χρήση της φτάνει ακόμη και στην ιατρική και τις τραπεζικές υπηρεσίες. Και με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την αυτοματοποίηση καμία εργασία δεν θα μείνει ανεπηρέαστη.
Μοιάζει με δυσοίωνο σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά στο μέλλον ο κανόνας θα είναι οι εγχειρήσεις να γίνονται ρομποτικά, οι τράπεζες μας να δουλεύουν μόνο ψηφιακά και η αγροτική παραγωγή, από την σπορά μέχρι την συγκομιδή, να γίνεται μέσω αυτοματοποίησης. Υπολογίζεται ότι μέσω της ρομποτικής ή του ΑΙ, μέχρι το 2030 θα έχουν χαθεί 20 εκατομμύρια δουλειές στην παραγωγή ή 30% όλων των εργασιών θα γίνονται ρομποτικά.
