Η θρυλική ιστορία του και το τέχνασμα του Δημάρχου Κοτζιά το 1951, για να αποτραπούν οι μπουλντόζες και η ανέγερση πολυκατοικίας!
Πάνος Ν. Αβραμόπουλος/ ActionPress
Αναπόσπαστα συνδεδεμένο με σπουδαίες ιστορικές και πολιτισμικές μνήμες, δεσπόζει το Μέγαρο Μαξίμου – σήμερα πρωθυπουργική κατοικία – στην Ηρώδου Αττικού, υπομνίζοντας την τρικυμιώδη του πορεία, αφού πολλές φορές το μέγαρο φλέρταρε με τον «θάνατο» – κατεδάφιση και γλύτωσε ως εκ θαύματος την τελευταία στιγμή.
Αλλά ας πάρουμε την ιστορία του από την αρχή. Το μέγαρο ανήκε ιδιοκτησιακά στον τ. πρωθυπουργό και διοικητή της Εθνικής Τραπέζης Δημήτριο Μάξιμο, επακριβώς στην γυναίκα του και από αυτήν το αγόρασε το ελληνικό δημόσιο το 1952, προκειμένου να το χρησιμοποιήσει ως ξενώνα, για υψηλούς προσκεκλημένους της χώρας, πρωθυπουργούς, βασιλείς, αυτοκράτορες κ.α. Μάλιστα τον πρώτο καιρό που περιήλθε στο δημόσιο, δεν υπέστη σοβαρές αλλαγές στην αισθητική του. Στο απέραντο χoλ του, με τις χαρακτηριστικές ασπρόμαυρες πλάκες, υπήρχαν ορισμένα στασίδια, που παρέπεμπαν σε μοναστηριακό περιβάλλον. Υπήρχαν αρκετά κηροπήγια κρεμασμένα στους τοίχους και τα έπιπλα ήταν κατασκευασμένα από μαύρο ξύλο. Από απόψεως αισθητικής τεχνοτροπίας, δέσποζαν στο μέγαρο, ο απλός δωρικός ρυθμός, με την αναγεννησιακή ατμόσφαιρα, της πρώτης περιόδου.
Ωστόσο γλύτωσε την κατεδάφιση παρά τρίχα. Ήδη το Νοέμβριο του 1951, ένα δημοσίευμα στα «Νέα», που το υπέγραφε ο διακεκριμένος δημοσιογράφος και λόγιος Βασίλης Ηλιάδης, πάγωσε την καρδιά των Αθηναίων. Προμετωπίδα του κειμένου «Γκρεμίζεται το ωραιότερο σπίτι της Αθήνας για να γίνει πολυκατοικία»!
Σβάστικα και αστερόεσσα
Συνάμα στην αποτύπωση της ιστορίας του κτιρίου, αναφέρονταν ότι διασταυρώθηκε με όλη την αθηναϊκή αριστοκρατία και ότι διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην γερμανική κατοχή, αφού εγκατεστάθη σε αυτό, το ναυτικό γερμανικό επιτελείο. Και συνεχίζει ο δημοσιογράφος: «Η βαρβαρότης του ξένου κατακτητού εσεβάσθη, την αρχιτεκτονική λεπτότητα και το αριστοκρατικό περιεχόμενό του. Εβεβηλώθη όμως με την εγκατάσταση του ναυτικού γερμανικού επιτελείου. Η σημαία με το μαύρο αγκυλωτό σταυρό, ανυψώθη εις το κοντό, όπου εκυμάτιζε συνήθως η γαλανόλευκος. Επί δυο ολόκληρα χρόνια η γερμανική μπότα βροντούσε επάνω στα λεπτά μάρμαρα και ορμούσαν απ΄ το γκαράζ του τα γερμανικά αυτοκίνητα. …».
Την 11 Οκτωβρίου όμως με την αποχώρηση των γερμανών το μέγαρο Μαξίμου ήταν και πάλι «ελεύθερο», «ελληνικό».
Ωστόσο η μοίρα τώρα του περικαλλούς κτιρίου, ήταν να φιλοξενήσει τον αμερικανό πρέσβη. Γεγονός για το οποίο ο Ηλιάδης σημειώνει «η γαλανόλευκος ανυψώθη και πάλιν εις τον κοντόν του σπιτιού δια να την διαδεχθή η φιλική αστεροέσσα». Πάραυτα δυο χρόνια μετά την φιλοξενία των αμερικανών πρεσβευτών Γκραίηντυ και του διαδόχου του Πιουριφόυ – που θα εγκαθίστατο στο μόνιμο μέγαρο του αμερικανού πρεσβευτού – το μέγαρο παραμένει κλειστό, φλερτάροντας με την κατεδάφισή του, κατ΄ επιλογήν του ιδιοκτήτου του Δημητρίου Μαξίμου, για να χτιστεί όπως διαιφαίνετο η προσοδοφόρος πολυκατοικία! Κανείς από τους τακτικούς διαβάτες υπομνίζει ο Ηλιάδης, δεν υποπτεύεται το ανοσιούργημα που πάει να συντελεσθεί με την ανέγερση πολυκατοικίας, αντί το κτίριο να χρησιμοποιηθεί, για την στέγαση της αναζητούσας τότε στέγη Εθνικής Πινακοθήκης, ή ως Μουσείο».
Στην μάχη όμως της αποτροπής της κατεδάφισης του Μεγάρου Μαξίμου, μπαίνει και η δυναμική τότε Ελένη Βλάχου που καταγγέλλει την αδιαφορία όλων των θεσμικών και μεγαλοπαραγόντων της αθηναϊκής κοινωνίας.
Το σωτήριο τέχνασμα
Όμως στο αλγεινό σκηνικό που έχει δημιουργηθεί για το μέγαρο Μαξίμου, μπαίνει για να το προστατεύσει δυναμικά και ο Δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς. Συναντάται με τον Μάξιμο και προσπαθεί να τον μεταπείσει. Συμφωνούν τελικά να ξανασυναντηθούν μετά από δέκα ημέρες, ώστε να μπορέσει ο Δήμος Αθηναίων, να εξεύρει τα χρήματα εξαγοράς του μεγάρου. Σε δήλωσή του στην «Ακρόπολη» της 15-ης Νοεμβρίου του 1951, ο Δήμαρχος δηλώνει, ότι έχουν αλλάξει θεαματικά τα δεδομένα ως προς τις αξιώσεις του Μαξίμου, αφού δεν θα μπορούσαν ποτέ ούτε το κράτος, ούτε και ο Δήμος, να συζητήσουν επάνω «εις τα Ιμαλάια των 110.000 χρυσών λιρών, που είχαν άλλοτε προσφερθή από την οικογένειαν Βενιζέλου».
Ο Δήμαρχος Κώστας Κοτζιάς κατάφερε να περιέλθει στο Δημόσιο το Μέγαρο Μαξίμου από τον Δημήτρη Μάξιμο (δεξιά)
Και μηχανεύτηκε εν τέλει το εξής τέχνασμα. Κατά την διάρκεια του Δημοτικού Συμβουλίου της 21ης Νοεμβρίου 1951, παρακάλεσε να εγκριθούν τα παρακάτω: «Η εκ δημοτικών συμβούλων επιτροπή του Σχεδίου Πόλεως να συνέλθει εκτάκτως και σε ειδική συνεδρίαση ν΄ αποφασίσει την μετατροπή του Σχεδίου Πόλεως με χαρακτηρισμό ως κοινοχρήστου χώρου, ολοκλήρου της ιδιοκτησίας Μαξίμου. Επίσης το Συμβούλιο εγκρίνοντας αμέσως την πράξη της Επιτροπής του Σχεδίου Πόλεως αποφασίσει την απαλλοτρίωση της εν λόγω ιδιοκτησίας, η τιμή της οποίας θα καθορίζετο από τον Πρόεδρο Πρωτοδικών». Μ αυτή την μεθόδευση-απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, θα ικανοποιείτο και ο Μάξιμος, που θα ελάμβανε μια δίκαια αποζημίωση, αλλά και θα εδίδετο ο απαραίτητος χρόνος, για να εξευρεθεί το ποσό της εξαγοράς του μεγάρου. Τελικά γνωστοποιήθηκε ότι ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας, είχε δώσει οδηγία στον τότε υφυπουργό Παιδείας Ευάγγελο Αβέρωφ, να χαρακτηριστεί από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου το Μέγαρο Μαξίμου, ως «κειμήλιον νεοελληνικής τέχνης» και συνεπώς να παρεμποδιστεί νομοθετικά, η πώληση και κατεδάφισή του.
Αλλά και ο ίδιος ιδιοκτήτης Δημήτριος Μάξιμος, ακούγοντας την κλαγγή των καιρών και την μήνη της κοινωνίας εναντίον του, είχε υποχωρήσει θεαματικά από τις αρχές αξιώσεις του, το ποσό δηλαδή των 110.000 χρυσών λιρών, που είχε προσφέρει η οικογένεια Βενιζέλου. Τώρα πλέον με 35.000 χρυσές λίρες θα πωλούσε το ιστορικό μέγαρο Μαξίμου. Εν τέλει το 1952 το ελληνικό κράτος αγόρασε το μέγαρο, προκειμένου να το χρησιμοποιεί ως επίσημο ξενώνα. Το μέγαρο μετά την αρχική του λειτουργία από το δημόσιο ως ξενώνας, θα μείνει για αρκετό διάστημα κλειστό και θα ξανανοίξει τις φιλόξενες πόρτες του το 1954, για να υποδεχθεί τώρα τον ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας στρατάρχη Τίτο και κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, που το είχαν καταστήσει φρούριο.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων
www.panosavramopoulos.blogspot.gr
