Με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Πεντέλη, το Action24Press μιλά με ειδικούς για τους λόγους που οι πυρκαγιές «χτυπούν» κάθε χρόνο στις ίδιες περιοχές- Πόσο ευθύνεται η κλιματική αλλαγή και πόσο η αλόγιστη εξάπλωση του οικιστικού ιστού – Τι πρέπει να γίνει το επόμενο διάστημα
Νίκος Μαλλιαράκης/ ActionPress
Το βράδυ της Τρίτης( 19/07) και τα ξημερώματα της επόμενης ημέρας χιλιάδες άνθρωποι είδαν τον πύρινο εφιάλτη να πλησιάζει στα σπίτια τους. Στην ελληνική κοινωνία ξύπνησαν μνήμες από το πρόσφατο παρελθόν (σήμερα συμπληρώνονται 4 χρόνια από την εθνική τραγωδία στο Μάτι) και οι αρμόδιες Αρχές οργάνωσαν μια γιγαντιαία επιχείρηση με πρώτο στόχο να μην υπάρξει απώλεια ανθρώπινων ζωών.
H πυρκαγιά που ξεκίνησε από το Νταού Πεντέλης και το Ντράφι, και πριν ξημερώσει είχε επεκταθεί σε Ανθούσα και Γέρακα, πήρε τεράστιες διαστάσεις στη Παλλήνη και στη Διώνη. Επειδή οι ριπές των ανέμων ξεπερνούσαν κατά διαστήματα τα 11 μποφόρ η φωτιά απειλούσε και κατέστρεφε ανεξέλεγκτη.
Δεν φταίει η κλιματική αλλαγή
Όμως, για τις καταστροφικές πυρκαγιές που έχουν καταγραφεί στον ελλαδικό χώρο και συγκεκριμένα στην Αττική τις τελευταίες δεκαετίες, ευθύνονται οι θυελλώδεις άνεμοι;
Είναι η κλιματική αλλαγή ο βασικός λόγος για την επανάληψη του θλιβερού φαινομένου των πυρκαγιών;
Το γεγονός, όπου και αν οφείλεται είναι ένα και είναι αντικειμενικό: ότι οι πυρκαγιές επιστρέφουν για 40 χρόνια στις ορεινές περιοχές της Αττικής ξανά και ξανά.
Στην Πεντέλη, σύμφωνα με όσα υποστηρίζουν οι επιστήμονες, δεν φαίνεται να ευθύνονται για την καταστροφή αποκλειστικά και κύρια οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Ο ορεινός όγκος της Ανατολικής Αττικής έχει καεί από το 1981 έως σήμερα 13 φορές – με σοβαρότερες τις πυρκαγιές τα έτη 1995, 1998, 2007 και 2018.
Το εντυπωσιακό είναι ότι οι περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή δεν προκαλεί (τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις) τις δασικές πυρκαγιές. Στην Ελλάδα επικρατούν κάθε χρόνο συνθήκες παρόμοιες με αυτές που επικρατούσαν στην Πεντέλη, με έντονα μελτέμια.
Αν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα προκαλούν σε πολλές περιπτώσεις ευνοϊκές συνθήκες για την εξάπλωση των πυρκαγιών, αυτό που προκύπτει από το ρεπορτάζ είναι ότι η φωτιά ξέφυγε επειδή βρήκε «πρόσφορο» έδαφος σε οικιστικούς ιστούς. Μέσα στους πολλούς οικισμούς που «κυκλώνουν» τον ορεινό όγκο της Αττικής υπήρχε άφθονη καύσιμη ύλη και εκατοντάδες ακαθάριστα σημεία.
Παρ΄όλα αυτά, απ’ όποια αιτία και αν προκλήθηκε η φωτιά, η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι υπάρχει η επιβεβλημένη ανάγκη να ληφθούν μέτρα προκειμένου να υπάρχει άμεση παρέμβαση σε περιπτώσεις πυρκαγιών, αλλά κυρίως πρόληψη. Φυσικά οι πρώτοι που θα έπρεπε να μεριμνούν για τα προληπτικά μέτρα είναι οι ίδιοι οι πολίτες που θέλουν να σώσουν τις περιουσίες τους. Οι νέες πυρομετεωρολογικές συνθήκες είναι στη ζωή μας και κάνουν απελπιστική την κατάσταση όταν πολίτες και πολιτεία τους το επιτρέπουν.
Η προϊσταμένη της Εισαγγελίας Εφετών, Μαρία Γκανέ, με εντολή της προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών, ζήτησε την Πέμπτη, τη διενέργεια επείγουσας προκαταρκτικής εξέτασης με στόχο την αναζήτηση ποινικών ευθυνών για τα αίτια των πυρκαγιών.
Τι λένε οι ειδικοί για τον λόγο που καίγονται κάθε χρόνο οι ίδιες περιοχές:
Μελτέμια-καύσωνας καίνε τη χώρα
«Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχουν ιδιαίτερες μετεωρολογικές συνθήκες στην περιοχή. Το βορειοανατολικό μέρος της Αττικής επηρεάζεται πολύ το καλοκαίρι από τα μελτέμια. Τα μελτέμια, τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ο ισχυρότερος άνεμος στη μεσόγειο. Οι περιοχές οι οποίες βρίσκονται σε μέρη που επηρεάζονται από τα Μελτέμια, όπως μεγάλο κομμάτι της Εύβοιας, η βορειοανατολική Αττική, η ανατολική Πελοπόννησος, η Νότια Κρήτη έχουν συχνά φωτιές για αυτόν τον λόγο. Φέτος έχουμε μεγάλο αριθμό μελτεμιών, κάτι που αυξάνει τις πιθανότητες να ξεφύγει μια πυρκαγιά.
Πρέπει να ξεπεράσουμε τους κλασικούς χάρτες επικινδυνότητας ανά δασαρχείο, που ανακοινώνονται κάθε μέρα από την Πολιτική Προστασία και να πάμε σε χάρτες υψηλότερη ανάλυσης, οι οποίοι βασίζονται σε συγκεκριμένους πυρεμετεωρολογικούς δείκτες με τα τελευταία προγνωστικά στοιχεία και παρέχουν καλύτερη ανάλυση σε σχέση με τις συνθήκες που περιμένουμε τις επόμενες δύο μέρες σε σχέση με τις πυρκαγιές.
Να αξιοποιηθούν καλύτερα τα μετεωρολογικά συστήματα. Είδατε πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε τις ταχύτητες με τις οποίες κινείται ο άνεμος. Σε κάποιες περιοχές που είναι πιο ευαίσθητες, όπως η Αττική, θα πρέπει να πυκνώσει το επίπεδο μετεωρολογικών σταθμών. Πρέπει να βοηθήσει σε αυτό η αυτοδιοίκηση και το κράτος για να έχουμε καλύτερη μετεωρολογική εικόνα. Είναι κάτι που μπορούμε να κάνουμε και δεν στοιχίζει πολύ. Εχουμε και άλλα εργαλεία. Για παράδειγμα, το σύστημα IRIS που έχουμε αναπτύξει ως αστεροσκοπείο δεν αξιοποιείται όπως πρέπει από την Πυροσβεστική.
Εργαλεία τα οποία αναπτύσσει η επιστημονική κοινότητα που θα μπορούσαν να παρέχουν καλύτερη πρόσβαση σε καιρικά δεδομένα που συνδέονται με τις φωτιές – και όχι μόνο – δεν αξιοποιούνται όπως πρέπει. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
Η κατάσταση από εδώ και πέρα θα είναι δύσκολη. Θα έχουμε συχνότερα περιόδους υψηλών θερμοκρασιών. Αυτό το βλέπουμε ήδη, οι μέσοι όροι της θερμοκρασίας ανεβαίνουν, τα έντονα καιρικά φαινόμενα γίνονται πιο συχνά. Οι δασικές πυρκαγιές εξαρτώνται και από τη θερμοκρασία και από την ξηρασία και αυτό θα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στο μέλλον. Ενας λόγο παραπάνω να δουλέψουμε για να θωρακίσουμε ακόμη περισσότερο με επιστημονικά εργαλεία την πολιτεία».
Ο κόσμος δεν εκπαιδεύεται
«Η χώρα μας βρίσκεται στη λεκάνη της μεσογείου, η οποία έχει ξηρό καλοκαίρι. Το κλίμα διαμορφώνει τη βλάστηση, η οποία είναι ξυροθερμική, με πεύκα, πουρνάρια, θάμνους, τα δάση είναι αρκετά ξηρά. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι περίπου το 75% των δραστηριοτήτων των ανθρώπων γίνεται στη μεσογειακή ζώνη, αυτός ο συνδυασμός είναι καταστροφικός. Το 97% πυρκαγιών οφείλεται σε ανθρώπινη δραστηριότητα, είτε από αμέλεια, είτε από εμπρησμό. Αυτός ο συνδυασμός δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία.
Ο ορεινός όγκος της Αττικής είναι περικυκλωμένος από οικισμούς και ανθρώπους που δραστηριοποιούνται. Προφανώς, όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες, δηλαδή έχουμε καύσωνα και στη συνέχεια ισχυρούς ανέμους, είναι πιο πιθανό να έχουμε πυρκαγιές. Αυτός είναι ο λόγος που δεν έχουμε ακούσει, για παράδειγμα, για πυρκαγιές στην Τήνο. Εκεί, και το κλίμα είναι πιο υγρό και δεν έχουμε κόσμο, τα χωριά πάνω είναι ερημωμένα.
Είναι ξεκάθαρο: λόγω της κλιματικής αλλαγής θα έχουμε μεγαλύτερο αριθμό πυρκαγιών. Το θέμα είναι ότι αυτές οι πυρκαγιές μας ξεφεύγουν. Αν προλαβαίναμε αυτές τις φωτιές στο πρώτο 20λεπτο δεν θα βλέπαμε αυτό που βλέπουμε. Θέλουμε καλύτερη προστασία και ετοιμότητα του πυροσβεστικού μηχανισμού, καλύτερα περίπολα, κατανομή δυνάμεων και μέσα ανίχνευσης. Το κλειδί είναι να φτάσουμε στο πρώτο μισάωρο, αν δεν φτάσουμε και γίνει μεγάλη η πυρκαγιά όλος ο στόλος της Ευρώπης να έρθει δεν θα σβήσουμε τη φωτιά.
Πρέπει και οι πολίτες που μένουν κοντά στις περιοχές να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Δεν μπορούμε να τα περιμένουμε όλα από το κράτος. Να καθαρίζουμε τις αυλές μας και να είμαστε ενημερωμένοι, να ξέρουμε τι θα κάνουμε. Στο σχολείο κάναμε ασκήσεις για το σεισμό, αυτό για τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες δεν έχει γίνει ποτέ. Ο κόσμος δεν ξέρει, στο Μάτι, αν ήξεραν τι να κάνουν οι μισοί δεν θα πέθαιναν.
Το κράτος πρέπει να κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά κατά τη διάρκεια του χειμώνα και να προετοιμάζεται για την αντιπυρική περίοδο. Το θέμα της διαχείρισης πυρκαγιών δεν είναι η αντιπυρική περίοδος, με το που τελειώνει αυτή πρέπει αμέσως να ξεκινάει η προετοιμασία για την επόμενη. Δυστυχώς αυτό δεν γίνεται, ή δεν γίνεται σωστά – εκ του αποτελέσματος.
Το να μας ξεφύγει η πυρκαγιά και να γίνει μεγάλη δεν έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή. Αν πηγαίναμε στο πρώτο τέταρτο ή εικοσάλεπτο δεν θα τις βλέπαμε στα δελτία. Πρέπει να υπάρχει ένα συνεκτικό εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης, καθώς εμπλέκονται πάρα πολλοί φορείς και πρέπει να υπάρχει καλύτερη συνεργασία για να μη βλέπουμε τις εικόνες που είδαμε πέρυσι, το 18 στο Μάτι και το 7 στην Ηλεία».
«Εμπρηστές» οι αστικοί ιστοί
«Η πίεση που έχουν δεχθεί τα προηγούμενα χρόνια Πεντέλη και Πάρνηθα – και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της Αττικής – από την επέκταση των αστικών ιστών έχει δημιουργήσει μια δύσκολη κατάσταση καθώς η έναρξη πυρκαγιών γίνεται όλο και πιο εύκολη. Επαληθεύτηκε η πρόγνωση που κάναμε όσον αφορά τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες, οι οποίες (σ.σ. στην Πεντέλη) ήταν πάρα πολύ δυσμενείς, λόγω της επικράτησης ισχυρών ανέμων οι οποίοι ενισχύθηκαν τις πρώτες βραδινές και πρωινές κυρίως ώρες. Αυτές οι συνθήκες οδήγησαν στη γρήγορη εξάπλωση. Δεν είχαμε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, αλλά υπήρξε ταχεία εξάπλωση λόγω καυτρών.
Ωστόσο, το να συνδέσουμε ένα μεμονωμένο γεγονός με ένα φαινόμενο παγκόσμιο που λαμβάνει χώρα σε βάθος χρόνου όπως είναι η κλιματική αλλαγή είναι δύσκολο και απαιτεί χρόνιες συνθήκες. Η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για τη γρήγορη επέκταση των δασικών πυρκαγιών – δεν τις προκαλεί μόνη της. Για το συγκεκριμένο περιστατικό, δεν μπορούμε να πούμε σε καμία περίπτωση ότι ευθύνεται η κλιματική αλλαγή.
Οι δασικές πυρκαγιές υπήρχαν και θα υπάρχουν για πάντα στο δικό μας οικοσύστημα. Ηταν ένα φαινόμενο που συνέβαινε ανέκαθεν λόγω φυσικών αιτιών, αυτό που δεν προϋπήρχε ήταν ο ανθρώπινος παράγοντας και εγκαταστάσεις. Αυτό που αναμένεται να δημιουργήσει η κλιματική αλλαγή είναι ένα περιβάλλον πολύ πιο ευνοϊκό λόγω των υψηλότερων θερμοκρασιών.
Για το συγκεκριμένο περιστατικό, επειδή πολλές φορές χρησιμοποιείται (η κλιματική αλλαγή) για τη συγκάλυψη αβλεψιών, σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει σύνδεση. Το μελτέμι είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει 40 με 50 ημέρες το καλοκαίρι, φέτος είναι ένα καλοκαίρι που έχουμε ανέμους, αυτή ήταν μια ημέρα με πολύ ενισχυμένο μελτέμι, κάτι το οποίο συμβαίνει πολλές ημέρες το χρόνο. Δεν μπορούμε να πούμε σε καμία περίπτωση να πούμε ότι για το περιστατικό ότι οφείλεται στην κλιματική αλλαγή».
