Οι περισσότεροι καλλιτέχνες αποφεύγουν να εκφράζουν δημόσια τις πολιτικές τους απόψεις υπό τον φόβο να μην «απογοητεύσουν» το κοινό τους. Πριν από τρεις δεκαετίες όμως, σε μία συναυλία στο Ντένβερ των ΗΠΑ ο Μπόνο αποφάσισε ότι είχε έρθει η στιγμή να μιλήσει.
Το 1987 οι U2 βρίσκονταν στην κορυφή. Το «Joshua Tree» είχε γνωρίσει τρομερή εμπορική επιτυχία -κυρίως λόγω της αγάπης που είχαν δείξει στον δίσκο οι Ιρλανδοί μετανάστες στις ΗΠΑ- ο Μπόνο όμως δεν ήταν χαρούμενος. Αντιθέτως, «έβραζε» με θυμό.
Στις 8 Νοεμβρίου του 1987, λίγες ώρες πριν οι U2 ανέβουν στη σκηνή, μία βόμβα που είχε τοποθετήσει ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός (Irish Republic Army – IRA) στο χωριό Enniskillen στη Βόρεια Ιρλανδία είχε εκραγεί σκοτώνοντας 11 ανθρώπους και τραυματίζοντας δεκάδες ακόμη. Δεκατρία χρόνια μετά την έκρηξη ένας ακόμη άνθρωπος έχασε τη ζωή του μετά από 13 χρόνια που βρισκόταν σε κώμα.
Ο IRA μέσα από έναν αιματηρό ανταρτοπόλεμο προσπαθούσε για χρόνια να αποτινάξει τον «βρετανικό ζυγό» από τη Βόρεια Ιρλανδία. Οι Ενωτιστές (Unionists), πιστοί στη βρετανική κυβέρνηση, διατηρούσαν και εκείνοι ένοπλες ομάδες και οι επιθέσεις μεταξύ των δύο στρατοπέδων ήταν πολύ συχνές. Η συγκεκριμένη επίθεση ωστόσο ήταν ιδιαίτερα απεχθής: δεν είχε δοθεί καμία προειδοποίηση και η βόμβα εξερράγη σε μία περιοχή γεμάτη με αμάχους. Η τότε Βρετανίδα πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ είχε αποκαλέσει την επίθεση ως μία «μαύρη κηλίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας».
Μερικές μέρες μετά την έκρηξη, το Σιν Φέιν, ο πολιτικός βραχίονας του IRA, εξέδωσε μία ασυνήθιστη ανακοίνωση που καταδίκαζε το γεγονός, εκφράζοντας «μεταμέλεια».
«Ο Μπόνο ήταν δικαίως οργισμένος και στεναχωρημένος» λέει ο Φιλ Τζοάνου, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ «Rattle and Hum», το οποίο «ακολουθούσε» το τουρ της μπάντας για την προώθηση του «Joshua Tree». «Η μπάντα έμαθε για την έκρηξη και παρακολουθούσε τις ειδήσεις όλη την ημέρα. Η ατμόσφαιρα πριν τη συναυλία ήταν ιδιαίτερα βαριά».
Μόλις έφτασε η στιγμή του «Sunday Bloody Sunday» ο Μπόνο δεν κατάφερε να «ελέγξει» τον θυμό του και έβγαλε έναν αυθόρμητο λόγο στον οποίο δεν καταδίκαζε απλώς την επίθεση, αλλά και τους Ιρλανδό-Αμερικανούς που ο ίδιος ένιωθε ότι «ρομαντικοποιούσαν» τη βία από ασφαλή απόσταση.
«Εχω κουραστεί με τους Ιρλανδο-Αμερικανούς που δεν έχουν επισκεφθεί τη χώρα τους για 20 ή 30 χρόνια και μου μιλάνε για την αντίσταση και την επανάσταση. Τη δόξα της επανάστασης. Και τη δόξα του να πεθαίνεις για την επανάσταση. Γαμώ την επανάσταση!». Ο Μπόνο αναφέρθηκε και στα θύματα της επίθεσης στο Enniskillen. «Που είναι η δόξα στο να βάζεις βόμβες σε μία παρέλαση ηλικιωμένων συνταξιούχων στην Ημέρα Μνήμης (σ.σ.: η Remembrance Day είναι η επέτειος των θυμάτων της Βρετανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο), μία ημέρα που βγάζουν τα μετάλλιά τους από τις θήκες και τα γυαλίζουν;».
Πέραν από τη χλεύη του ίδιου του κοινού του, ο Μπόνο «ρίσκαρε» και τη ζωή του με αυτήν τη δήλωση.
«Πρέπει να θυμηθείτε ότι ο Μπόνο ζει στο Δουβλίνο και πηγαίνει στα ίδια εστιατόρια και στις ίδιες παμπ με όλους» λέει ο Τζοάνου. «Γνωρίζετε πολύ καλά ότι θα πήγαινε σε μέρη που θα υπήρχαν άνθρωποι που δεν συμφωνούσαν με αυτόν. Ηταν εύκολο για κάποιον να του φυτέψει μία σφαίρα στο κεφάλι».
Η μπάντα γνώριζε ότι «ακροβατούσε» σε ένα λεπτό σκοινί όταν έγραφε το «Sunday Bloody Sunday». Οι αρχικοί στίχοι του κιθαρίστα της μπάντας The Edge ασκούσαν έντονη κριτική στις ένοπλες ομάδες των Ρεπουμπλικάνων και των Ενωτιστών, αλλά τελικά «στρογγυλεύτηκαν» (με τη βοήθεια του μπασίστα της μπάντας Ανταμ Κλέιτον και του ντράμερ Λάρι Μάλεν Τζούνιορ) ώστε η μπάντα να κρατήσει μία πιο «ουδέτερη» και «ασφαλή» στάση.
Το «Sunday Bloody Sunday» αφορούσε τόσο τα γεγονότα της «Ματωμένης Κυριακής» του 1920 στο Δουβλίνο κατά τη διάρκεια του Ιρλανδικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας όσο και «τη σφαγή του Ντέρι» το 1972, όταν ειρηνικοί διαδηλωτές δολοφονήθηκαν από τον Βρετανικό στρατό.
Η μπάντα υποστήριζε ότι παρά τις ιρλανδικές της ρίζες, το κομμάτι ήταν μία έκκληση (προς τους Ρεπουμπλικάνους) για λήξη της βίας και επανένωση της Ιρλανδίας. Ο Μπόνο πολύ συχνά διευκρίνιζε ότι δεν πρόκειται για ένα «αντάρτικο κομμάτι», ενώ σε πολλές περιπτώσεις κουνούσε μία λευκή σημαία επί σκηνής για να αναδείξει το ειρηνικό μήνυμα του κομματιού.
Οι U2 είχαν εξαρχής διαχωρίσει τη θέση τους από τον IRA, κάνοντας μάλιστα προσπάθειες να «αποσυνδέσουν» την επιτυχία της μπάντας από τις καμπάνιες χρηματοδότησης του IRA στις ΗΠΑ. Το 1982, ακύρωσαν συναυλία τους στη Νέα Υόρκη ανήμερα του Αγίου Πατρικίου (προστάτη της Ιρλανδίας), αφού συνειδητοποίησαν ότι η εκδήλωση ίσως συνδεόταν με τον Μπόμπι Σαντς, φυλακισμένο μέλος του IRA που είχε πεθάνει έναν χρόνο νωρίτερα μετά από 66 ημέρες απεργίας πείνας.
«Το κοινό πέταγε χρήματα πάνω στη σκηνή κατά τη διάρκεια της απεργίας πείνας του Μπόμπι Σαντς» είχε δηλώσει το 1984 ο Μπόνο μιλώντας στο Newsweek. «Που πάνε όμως αυτά τα χρήματα; Αυτά τα δολάρια καταλήγουν στους δρόμους του Μπέλφαστ και του Ντέρι ως όπλα και βόμβες».
Μία μερίδα του IRA θεωρούσε τη στάση της μπάντας «προδοτική» και δεν δίσταζε να το εκφράσει.
Στο βιβλίο «Bono: In Conversation with Michka Assayas» ο Μπόνο θυμάται ένα περιστατικό της δεκαετίας του 1980 όπου υποστηρικτές του IRA είχαν περικυκλώσει το λεωφορείο της μπάντας αποκαλώντας τους «Βρετανούς» και «προδότες», ενώ ένας εξ αυτών είχε προσπαθήσει να σπάσει τα τζάμια του λεωφορείου.
Αργότερα μέσα στη δεκαετία άγνωστοι απείλησαν ότι θα απαγάγουν τα μέλη της μπάντας, με αποτέλεσμα να επέμβει η αντιτρομοκρατική υπηρεσία. «Θυμάμαι ότι μας έπαιρναν τα δακτυλικά αποτυπώματα από τα χέρια και τα πόδια» είχε δηλώσει ο Μπόνο. «Αυτό άφησε τη φαντασία μας να οργιάζει… Θα μας έσπαγαν τα πόδια ή θα τα (έκοβαν) και θα έστελναν με το ταχυδρομείο;».
Σύμφωνα με τον Τζοάνου, η συζήτηση για το αν πρέπει να αφήσουν το επίμαχο σημείο στο τελικό μοντάζ του «Rattle and Hum» κράτησε περίπου έξι μήνες.
«Στο τέλος ο μόνος τρόπος για να αποφασίσει ο Μπόνο ήταν να ρωτήσει τη σύζυγό του, Αλι» λέει ο Τζοάνου. «Ηταν άλλο πράγμα να θέσει τον εαυτό του σε κίνδυνο και άλλο να διακινδυνεύσει και εκείνη. Ο Μπόνο τελικά ήρθε και μου είπε “προχώρα”, αλλά η δυσφορία ήταν μεγάλη».
Λίγους μήνες πριν την πρεμιέρα του «Rattle and Hum» είχε γίνει και ένα ακόμη περιστατικό που είχε ανησυχήσει τους U2. Ο Ντέιβ Μαστέιν των Megadeth σε μία συναυλία στο Μπελφαστ το 1988, έχοντας πιει λίγο παραπάνω φώναξε «δώστε την Ιρλανδία πίσω στους Ιρλανδούς» πριν αφιερώσει ένα τραγούδι «στον αγώνα». Μέσα σε λίγα λεπτά το κοινό χωρίστηκε σε Καθολικούς και Προτεστάντες (Ρεπουμπλικάνους και Ενωτιστές) και παρά λίγο δεν ξέσπασαν επεισόδια. «Φύγαμε από τη Βόρεια Ιρλανδία μέσα σε ένα αλεξίσφαιρο λεωφορείο» είχε δηλώσει ο Μαστέιν στο περιοδικό Loudwire το 2016.
Η ταινία έκανε πρεμιέρα τον Οκτώβριο του 1988 και σύμφωνα με τον Τζοάνου ο Μπόνο δεν άντεχε να βλέπει τη συγκεκριμένη σκηνή, φεύγοντας πολλές φορές μέσα από την αίθουσα.
Οι αντιδράσεις ήταν οι αναμενόμενες. «Υπήρχαν δημόσιες απειλές κατά της ζωής του Μπόνο και της οικογένειάς του από τον IRA. Υπήρχαν φήμες ότι ο Μπόνο ήταν στην μαύρη λίστα του IRA. Το γεγονός αυτό ακολούθησε την μπάντα για μερικά χρόνια και έπρεπε να αυξήσουν το προσωπικό και τα μέτρα ασφαλείας».
Ο Ντάνι Μόρισον, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων του Σιν Φέιν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, αναφέρει ξεκάθαρα ότι ο Μπόνο δεν αποτέλεσε ποτέ «στόχο».
«Είναι απόλυτη βλακεία να θεωρείτε ότι ήταν υπό κάποια απειλή» λέει ο Μόρισον στην New York Post. «Ως Ιρλανδός Ρεπουμπλικάνος, δεν θα ενέκρινα καμία επίθεση σε οποιονδήποτε ασκούσε κριτική στην επίθεση στο Enniskillen. Μπορείτε να σκεφτείτε τα δημοσιεύματα των εφημερίδων αν ο IRA αναλάμβανε δράση κατά του Μπόνο επειδή είπε κάτι για αυτούς όντας επί σκηνής στην Αμερική;»
Εν τέλει τα πράγματα ηρέμησαν και η δεκαετία του 1990 έφερε την ειρήνη μεταξύ των δύο στρατοπέδων. Το 1998 η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής (Good Friday Agreement) τέθηκε σε δημοψήφισμα στη Βόρεια Ιρλανδία και στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Οι U2 βοήθησαν μάλιστα την «καμπάνια του Ναι» δίνοντας μία συναυλία στο Μπέλφαστ με σκοπό να πείσουν τους νέους ψηφοφόρους να υπερψηφίσουν τη συμφωνία.
Το πέτυχαν και η συμφωνία βρίσκεται σε ισχύ μέχρι και σήμερα.
με πληροφορίες από New York Post
