Η πανδημία που βρίσκεται στην αποδρομή της μετά από δυο χρόνια σκληρού αγώνα της ανθρωπότητας να την αντιμετωπίσει, θα αφήσει πίσω της ανάμεσα σε πολλά και την εικόνα μιας περιόδου όπου δοκιμάσθηκαν και αξιολογήθηκαν νέοι τρόποι οργάνωσης της κοινωνίας, των ανθρώπινων σχέσεων, της εργασίας. Η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία με κεντρικό άξονα το διαδίκτυο, τους υπολογιστές και τα έξυπνα τηλέφωνα και θα έλεγε κανείς κινδυνεύοντας να χαρακτηρισθεί κυνικός ότι η πανδημία προσέφερε και την ευκαιρία για πειραματισμούς που δεν θα μπορούσαν να βρουν αλλιώς τόσο πρόσφορο έδαφος.
Αρθρο του Σπυρίδωνα Φλογαΐτη για το ACTION 24 PRESS
Σε κάποια εργασιακά περιβάλλοντα ο εξ αντικειμένου πειραματισμός έλαβε ιδιαίτερες μορφές, με έμφαση στους διεθνείς οργανισμούς. Οι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης , του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κλπ, βρέθηκαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα εκτός γραφείου, μακριά από τη συνήθη εργασιακή τους εστία. Τα γραφεία έκλεισαν κυριολεκτικώς και οι υπάλληλοι μπορούσαν να εργασθούν πολλές φορές από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, αρκεί να είχαν υπολογιστή, πρόσβαση στο διαδίκτυο και εργασιακή πειθαρχία. Βαθμηδόν έγινε αντιληπτό ότι για τους περισσότερους εργαζόμενους η καθημερινή παρουσία στο γραφείο ή η παρουσία καθ’ εαυτή δεν είχε καμμιά σημασία, ενώ πολλοί γονείς έλυσαν το πρόβλημα της παρακολούθησης διαφόρων οικογενειακών καταστάσεων δια της εργασίας από το σπίτι.
Η ώρα της επιστροφής στην κανονικότητα άρχισε σήμερα να έρχεται στις διάφορες κοινωνίες, σημειώνοντας και την ώρα της αλήθειας. Πολλοί γονείς που έμειναν σπίτι ασχολούμενοι και με άλλα ζητήματα της οικογένειας ανακάλυψαν ότι τελικά είναι καλλίτερα να πηγαίνουν στην εργασία παρά να βυθίζονται στα προβλήματα του σπιτιού, κάτοικοι των προαστίων βλέπουν ότι η ταλαιπωρία της δύσκολης πρόσβασης στην εργασία ίσως να είναι προτιμότερη από την κοινωνική απομόνωση. Από το άλλο μέρος, οι εργαζόμενοι, έχοντας εργασθεί σκληρά ή και ενδεχομένως βολευτεί πίσω από μια οθόνη υπολογιστή για δύο περίπου χρόνια, αρχίζουν τώρα να διαισθάνονται ότι το εργασιακό τους μέλλον ίσως να κινδυνεύει, ενώ πολλοί εργοδότες κατάλαβαν ότι μπορούν να απαλλαγούν από μεγάλα ενοίκια αν στείλουν μέρος των εργαζομένων στο σπίτι τους ή όπου αλλού θα ήθελαν, ή ενδεχομένως κατέληξαν στην σκέψη ότι μεγάλο μέρος της εργασίας μπορούν να το αναθέσουν σε εξωτερικό συνεργάτη απαλλασσόμενοι από εργοδοτικές υποχρεώσεις. Έτσι, πολλοί εργαζόμενοι άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι η εργασία όπως την γνώριζαν μέχρι τώρα μπορεί και να μην υπάρχει πλέον.
Τα 100 δολάρια στην Νέα Υόρκη γίνονται 70 στην Αθήνα
Και ενώ είναι εύκολο να σκεφθεί κανείς ότι οι ελαστικές σχέσεις εργασίας εξυπηρετούν και τους εργαζόμενους, και είναι βέβαιο ότι για κάποιους μπορεί να είναι και ευεργετικές, όμως επιστρέφοντας οι εργαζόμενοι στα γραφεία βρίσκουν μια νέα κατάσταση, όπου κυριαρχεί η ιδέα ότι το γραφείο είναι πλέον για τον κάθε συγκεκριμένο εργαζόμενο μόνο για όση ώρα το χρησιμοποιεί, δεν είναι πλέον το γραφείο «του», αλλά είναι ο ένοικός του για κάποιο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι πολλοί βρίσκονται σε μερική τηλεργασία.
Συγχρόνως, σκέψεις αρχίζουν να καλλιεργούνται για την αμοιβή της εργασίας, αφού η εργασία από το σπίτι απαλλάσσει τον εργαζόμενο μεταξύ πολλών, από έξοδα καθημερινής μεταφοράς ή μεσημβρινής σίτισης, ιδιαίτερα μάλιστα στις περιπτώσεις όπου αυτή εξαρτάται από τον τόπο εργασίας. Έτσι, στους διεθνείς οργανισμούς όπου ο μισθός είναι αποτέλεσμα και του κόστους ζωής στον κάθε συγκεκριμένο τόπο εργασίας, με άλλα λόγια για την ίδια εργασία ο μισθός διαφέρει ανάλογα με το αν αυτή παρέχεται στη Νέα Υόρκη, στη Γενεύη, στο Ναϊρόμπι, στη Μπανγκόκ, κλπ. Για την ακρίβεια του λόγου ο υπολογισμός γίνεται με βάση τον μισθό Νέας Υόρκης ώστε, ο υπάλληλος της Νέας Υόρκης να λαμβάνει το 100% του μισθού, ο αντίστοιχος που εργάζεται στην Αθήνα το 70%, εκείνος της Ρώμης το 74%, της Λισσαβόνας το 73,6% και ούτω καθεξής. Τίθεται λοιπόν φυσικά το ερώτημα κατά πόσο ο εξ αποστάσεως εργαζόμενος πχ. της Νέας Υόρκης θα συνεχίσει να αμείβεται με τον ίδιο μισθό ανεξαρτήτως του τόπου στον οποίο βρίσκεται εργαζόμενος.
Οι διεθνείς οργανισμοί και μάλιστα ο ΟΗΕ είναι τα εργαστήρια όπου δοκιμάζονται τα νέα μοντέλα εργασιακών σχέσεων. Πολύ σύντομα οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου θα έχουν να αντιμετωπίσουν νέες προκλήσεις και ενδεχομένως η εποχή όπου ο τόπος εργασίας ήταν ο χώρος ανάδειξης και κοινωνικής καταξίωσης των ανθρώπων, εκεί όπου οι άνθρωποι ωρίμαζαν από τη ζωή και ενδεχομένως συναντούσαν τους ανθρώπους της ζωής τους θα αποτελεί παρελθόν. Αυτά που μας ενθουσίασαν ή μας βόλεψαν για δυο χρόνια πανδημίας ίσως ήταν εξ αντικειμένου ο πειραματικός διάδρομος προς εποχές και καταστάσεις που αναγκαστικά θα προβληματίσουν και θα προσφέρουν πεδίο για κοινωνικές αντιπαραθέσεις.
Σπυρίδων Ι. Φλογαΐτης
Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου
Επίτροπος, Διεθνής Επιτροπή Υπαλληλίας, ΟΗΕ
