Τις τελευταίες ημέρες άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση για την πρόληψη με αφορμή το πρόγραμμα για τις προληπτικές μαστογραφίες. Δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι η πρόληψη αποτελεί μια καθημερινότητα για την υγεία στη χώρα μας. Οι ανάγκες της διάγνωσης και της θεραπευτικής και οι αλλεπάλληλες κρίσεις, δεν επιτρέπουν παρά ελάχιστες σκέψεις για πρωτοβουλίες και ολοκληρωμένα προγράμματα αφιερωμένα στην πρόληψη.
Δημήτρης Α. Κουντουράς/ ActionPress
Για την επίτευξη των στόχων μιας αποτελεσματικής τακτικής πρόληψης, έχει πολύ μεγάλη σημασία να οριστεί με σαφήνεια η φύση των κινδύνων για την υγεία του πληθυσμού και τα χαρακτηριστικά τους, ώστε κάθε μέτρο που θα ληφθεί να έχει αποτέλεσμα στην πρωτογενή ή τη δευτερογενή πρόληψη. Οι παρεμβάσεις δηλαδή είναι αναγκαίο να γίνονται είτε σε καίριο σημείο της παθογένειας του νοσήματος, πριν την έναρξή του, αναιρώντας τους παράγοντες κινδύνου ή πολύ νωρίς, κατά τα πρώιμα στάδια της νόσου, όταν είναι εφικτή η ίαση και η αποφυγή απώλειας υγείας.
Δεν τελειώσαμε με τις λοιμώξεις
Μπορεί στην εποχή μας και στο Δυτικό Κόσμο να τα έχουμε ξεχάσει, αλλά είναι αλήθεια ότι ο έλεγχος της ποιότητας του πόσιμου ύδατος, η υγειονομική διαχείριση των αστικών λυμάτων, η αντιμετώπιση της περιγεννητικής και βρεφικής θνησιμότητας και ο εμβολιασμός των παιδιών έναντι πολλών θανατηφόρων και χρόνιων νοσημάτων, έχουν αλλάξει τελείως το χάρτη της Δημόσιας Υγείας και το προσδόκιμο επιβίωσης. Η πρόσφατη πανδημία του κορονοϊού μας υπενθύμισε ότι οι λοιμώξεις και η πρόληψή τους θα απασχολούν και στο μέλλον την ανθρωπότητα. Μια από τις σημαντικότερες πράξεις πρόληψης είναι η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών και του βιοτικού επιπέδου, για την αντιμετώπιση του υποσιτισμού και των ατυχημάτων.
Στο Δυτικό Κόσμο οι συχνότερες αιτίες θανάτου είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, δηλαδή τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και η στεφανιαία νόσος και ακολουθεί ο καρκίνος διαφόρων συστημάτων και οργάνων. Στην ουσία πρόκειται για νοσήματα φθοράς, ως αποτέλεσμα της γήρανσης, αλλά και της επίδρασης πολιτισμικών παραγόντων όπως ο τρόπος ζωής και διατροφής, η μόλυνση του περιβάλλοντος και η έκθεση σε παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ.
Η σημασία της εξατομίκευσης
Μαζί με όλα αυτά είναι αναγκαίο να επισημανθεί η σημασία της γενετικής προδιάθεσης, που καθιστά κάθε άτομο χωριστά ευάλωτο, λιγότερο ή περισσότερο, σε κάθε παράγοντα κινδύνου. Για παράδειγμα, δεν αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα όλοι οι καπνιστές, όπως δεν είναι όλοι οι πάσχοντες από καρκίνο του πνεύμονα καπνιστές.
Όσο και αν είναι αναγκαίο να υπάρχουν μεγάλα και καθολικά προγράμματα πρόληψης για νοσήματα με μεγάλη συχνότητα και με σαφείς δυνατότητες αποτελεσματικής πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης, η σύγχρονη τάση στην Ιατρική είναι αυτή της εξατομικευμένης Ιατρικής και της Ιατρικής Ακριβείας, που σκοπό έχει να προσδιορίσει με ακρίβεια τον ατομικό κίνδυνο κάθε ατόμου και να μην επαναπαυθεί στα γενικά πρότυπα, επιτρέποντας συχνά σπατάλη πολύτιμων πόρων.
Αν τα νοσήματα φθοράς προληφθούν σε νεαρότερες ηλικίες και με πιο εξατομικευμένη προσέγγιση, το όφελος είναι πολλαπλάσιο και είναι εφικτή η ουσιαστική πρωτογενής πρόληψη, με αποφυγή ακόμη και της παραμικρής απώλειας υγείας, πράγμα σύνηθες σε τακτικές μαζικών ελέγχων για την πρώιμη ανάδειξη ενεργών νοσημάτων, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μεν, αλλά με επώδυνες και δαπανηρές θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Η πρόληψη θα πρέπει να ξεκινάει νωρίς, σε όσο το δυνατόν νεαρότερη ηλικία, με προσεκτική ανάλυση του οικογενειακού ιστορικού, με αξιοποίηση των δυνατοτήτων για γονιδιακή ανάλυση των προδιαθέσεων, με εξατομίκευση των διατροφικών αναγκών και της μεταβολικής ιδιαιτερότητας, με εκτεταμένες και βαθιές έρευνες για την καταγραφή, ανάλυση και κατανόηση των συμπεριφορών του πληθυσμού και των αναγκών του.
Είναι οπωσδήποτε καλύτερο το να προλαμβάνεις, παρά να θεραπεύεις, αλλά είναι ακόμη σημαντικότερο να ξέρεις το πότε και το πώς.
Τα πρωτόκολλα πρόληψης των μεγάλων κινδύνων για την Υγεία του πληθυσμού είναι αναγκαίο εφαρμόζονται, όχι ως ευκαιριακά προνόμια ή δράσεις, αλλά ως υποχρεώσεις της Δημόσιας Υγείας, που είναι αναγκαίο να προσαρμόζεται στις εξελίξεις.
O Δημήτρης Α. Κουντουράς είναι Παθολόγος – Ηπατολόγος και Ιατρικός Διευθυντής στο Τμήμα Προληπτικής Ιατρικής και Μακροβιότητας – Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ
