Σβηστά φώτα, κεριά, φακοί, κρύα ντουζ και διπλά πουλόβερ αποτελούν τη θλιβερή ντιρεκτίβα επιβίωσης για τον χειμώνα που έρχεται και απειλεί να διαλύσει την ΕΕ «της αφθονίας και της ανεμελιάς». Μπορεί ο άνθρακας να ένωσε πριν 70 χρόνια τους Ευρωπαίους, αλλά το αέριο έμελε να είναι αυτό που θα τους διασπάσει…
Σπύρος Χριστόπουλος// Action Press
Το απόλυτο «τοτέμ» της Ευρώπης είναι το βιοτικό της επίπεδο, η διασφάλιση δηλαδή ενός μίνιμουμ αξιοπρεπούς και άνετης ζωής (τουλάχιστον σε σύγκριση με ό,τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο) σε ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της, παρά τις όποιες ανισότητες από χώρα σε χώρα. Όμως, αυτό το κεκτημένο κινδυνεύει να χαθεί.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε τον περασμένο Αύγουστο για το «τέλος της αφθονίας και της ανεμελιάς» ενώ πρόσφατα και ο πρώην ΥΠΟΙΚ της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κάλεσε τους «κακομαθημένους» Γερμανούς να βάλουν ακόμα και δύο πουλόβερ εάν χρειαστεί, και να έχουν σπίρτα, κεριά και φακούς στο σπίτι τους για να βγάλουν τον χειμώνα.
Ύστερα από δύο πρωτοφανή χρόνια φόβου και αδιανόητων – για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής – περιορισμών λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, οι Ευρωπαίοι βιώνουν deja vu, μια ακόμα κρίση που δεν είχαν φανταστεί ποτέ ότι μπορεί να έβρισκαν μπροστά τους, όπως το να «μείνουν» από ρεύμα και θέρμανση. Και απέναντι σε αυτή τη νέα «ανωμαλία» δεν έχουν πολλές εναλλακτικές, πέρα από το να κλείσουν τα φώτα και να περιμένουν.
Δύσκολοι χειμώνες
Η προειδοποίηση είναι γνωστή, σαφής και διατυπωμένη εδώ και μήνες. Η Ευρώπη οδεύει στο να βιώσει τον πιο δύσκολο ενεργειακά χειμώνα της από το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Παρά τις συνεχείς διαβουλεύσεις, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είναι σε θέση να δώσουν καμία διαβεβαίωση στους πολίτες τους, ότι τα χειρότερα – όπως εκ περιτροπής διακοπές ρεύματος ή ρεύμα με το δελτίο – δεν θα έρθουν ή εάν έρθουν, μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Τα ευρωπαϊκά κράτη, αν και έχουν δαπανήσει από το 2021 περίπου 500 δισεκατομμύρια ευρώ για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης, προχωρούν περισσότερο με προσδοκίες και ελπίδες, παρά με βεβαιότητες και σχέδιο. Προσδοκούν δηλαδή ότι ο χειμώνας δεν θα είναι τόσο βαρύς, ότι τα αποθέματα φυσικού αερίου θα αποδειχθούν επαρκή και ότι τα μέτρα εξοικονόμησης που ανακοινώνονται, αφενός θα εφαρμοστούν και αφετέρου θα αποδώσουν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ειδικοί επισημαίνουν ότι ο φετινός χειμώνας δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτόν που έρχεται του χρόνου, όταν ενδεχομένως η Ευρώπη δεν θα έχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί και να αποθηκεύσει τις ποσότητες αερίου που έχει καταφέρει να συγκεντρώσει σήμερα (λέγεται μάλιστα ότι θα πρέπει να περάσουν 5 με 10 δύσκολοι χειμώνες για να ομαλοποιηθεί η κατάσταση).
Και είναι τέτοιο το αδιέξοδο που πολλοί επισημαίνουν πως μπορεί ο άνθρακας να ήταν αυτός που πριν 70 χρόνια ένωσε τους Ευρωπαίους, αλλά το αέριο ενδεχομένως να είναι αυτό που θα τους διασπάσει.
Το μεγάλο στοίχημα εξοικονόμησης ενέργειας
Πολλά επί του σεναρίου διάλυσης και του εάν θα υλοποιηθεί ή όχι, θα κριθούν από την αντίδραση της ΕΕ και από το εάν οι στόχοι που έχει θέσει η Κομισιόν θα επιτευχθούν. Πέρα από τα εξαιρετικά κρίσιμα ζητήματα της συγκράτησης των τιμών και της διασφάλισης των αναγκαίων ποσοτήτων «καυσίμων» και ειδικά του αερίου, ένα τεράστιο «στοίχημα» είναι εάν πολίτες και κυβερνήσεις θα καταφέρουν να περιορίσουν την κατανάλωση ενέργειας.
Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Ενέργειας είχαν αποφασίσει αρχικά την υποχρεωτική εξοικονόμηση ενέργειας κατά 5% τις ώρες αιχμής και μια «εθελοντική» εξοικονόμηση 10% στο σύνολο της ενεργειακής ζήτησης, απόφαση που τροποποιήθηκε (όπως ανακοίνωσε στις 18/10 η Κομισιόν), καθιστώντας υποχρεωτική την εξοικονόμηση του 15%, όσο δηλαδή εκτιμάται πως θα είναι κατά μέσο όρο το έλλειμμα αερίου κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου τα κράτη – μέλη υιοθετούν μια σειρά μέτρων, τα οποία σε γενικές γραμμές είναι πανομοιότητα, αν και πολλά από αυτά μάλλον αμφίβολης αποτελεσματικότητας (άραγε πόσο μπορεί να αποδώσει το να σταματά στις 23:45 αντί για τη 01:00 τα ξημερώματα ο φωτισμός του Πύργου του Άιφελ;). Ενδεικτική πάντως του κλίματος είναι και η πρόταση να υπάρξει ένα σύστημα προειδοποίησης προς τους πολίτες, αντίστοιχο με τον χάρτη επικινδυνότητας για τις πυρκαγιές, το οποίο θα χωρίζει τις ημέρες σε τρεις κατηγορίες συναγερμού (πράσινο, πορτοκαλί και κόκκινο) ανάλογα με τη ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας και με το κατά πόσο αυτή έχει ξεπεράσει τα θεμιτά όρια.
Κλείσε το φως και το θερμοσίφωνα
Ήδη όλες οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη έχουν ανακοινώσει και λαμβάνουν μέτρα. Πέρα από την αλλαγή ενεργοβόρων λαμπτήρων με λαμπτήρες LED, το σβήσιμο των φώτων σε κυβερνητικά κτήρια, σε μουσεία, στις βιτρίνες καταστημάτων αλλά και στις διαφημιστικές επιγραφές, εξετάζεται μεταξύ άλλων και ο περιορισμός ή η ολική απαγόρευση ζεστού νερού σε μια σειρά από μεγάλες επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες.
Μια βασική οδηγία είναι να ρυθμιστεί ο θερμοστάτης στους εσωτερικούς χώρους πολλών κρατικών κτιρίων (υπουργεία, μουσεία, τράπεζες) στους 19 βαθμούς Κελσίου και να πέσει ακόμα και στους 17 βαθμούς Κελσίου σε μαγαζιά, mall, μεγάλες επιχειρήσεις και σε ξενοδοχεία, ειδικά εάν στα τελευταία δεν υπάρχουν πολλοί πελάτες και προσωπικό. Ωστόσο, προκύπτει το αμείλικτο ερώτημα ποιος πραγματικά θα ελέγχει αφενός το εάν τηρείται το μέτρο και αφετέρου εάν όντως εφαρμόζεται αποτελεσματικά.
Βάλε ζιβάγκο και μη γκαζώνεις
Εξίσου στον αέρα είναι και το μέτρο που ζητά από τους Γάλλους δημόσιους υπάλληλους, όταν πηγαίνουν στη δουλειά τους, να πατούν λιγότερο το γκάζι και να κινούνται με μια ταχύτητα της τάξης των 110 χιλιομέτρων την ώρα (από 130 χλμ/ώρα που είναι σήμερα) έτσι ώστε να εξοικονομούν αέριο, ενώ προτείνεται για ταξίδια διάρκειας λιγότερης των 4 ωρών να προτιμούν τα τρένα από τα αεροπλάνα.
Επιπλέον, ζητείται να βγαίνουν από την πρίζα όσες οικιακές συσκευές δεν χρησιμοποιούνται και να αποφεύγεται η χρήση πλυντηρίων κατά τις ώρες αιχμής, τη στιγμή που ως μέτρο για να βγει ο χειμώνας προκρίνεται η χρήση πουλόβερ και ζιβάγκο ενώ γίνονται και μαζικές αγορές κουβερτών για να δοθούν στους υπαλλήλους, προτάσεις που μάλλον «αναδύουν» ένα συναίσθημα απόγνωσης.
Ανάμεσα στις ιδέες της κυβέρνησης Μακρόν είναι να δοθεί έξτρα ποσό 2,88 ευρώ την ημέρα στους δημόσιους εκείνους υπαλλήλους που θα επιλέξουν να εργαστούν από το σπίτι, έτσι ώστε να μπορέσουν κάποιες υπηρεσίες να μείνουν κλειστές για ημέρες. Το μέτρο αυτό, αν και προτάθηκε, απορρίφθηκε από τον ιδιωτικό τομέα, με το επιχείρημα πως δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα σημαντικό ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας.
Κρύο ντους σε Δανία – Γερμανία
Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η απόφαση των αρχών του Ανόβερο, στη Γερμανία (και όχι μόνο), να «κόψουν» το ζεστό νερό στα αποδυτήρια και στα ντους σε πισίνες και αθλητικούς χώρους (όπως και σε όλα τα δημόσια κτήρια), ενώ σε πολλές πόλεις οι ιδιωτικές πισίνες δεν θα θερμαίνονται, εκτός και αν πρόκειται για κέντρα αποκατάστασης και ξενοδοχεία. Στο ίδιο μήκος κύματος και η σύσταση προς τους πολίτες στη Δανία, το ζεστό ντους να μην ξεπερνά τα 5 λεπτά ενώ στη Γερμανία υπάρχει και η πρόταση οι πολίτες να πλένονται μόνο με πανιά.
Εξίσου «στιβαρό» μέτρο που θεωρείται πως θα συμβάλει τα μέγιστα στην εξοικονόμηση ενέργειας είναι και αυτό στην Πολωνία που ζητά από τους υπαλλήλους να εκτυπώνουν μόνο τα άκρως απαραίτητα έγγραφα καθώς και να κλείνουν τους υπολογιστές τους φεύγοντας από το γραφείο ή στη Γαλλία που ζητείται από τους πολίτες να κλείνουν το wifi.
Απέναντι σε αυτόν τον ορυμαγδό «μέτρων», κάποια κράτη έχουν επιλέξει να μην προχωρήσουν σε κανένα περιορισμό, παρά μόνο να ανακοινώσουν κίνητρα, κυρίως φοροαπαλλαγές, για εκείνους που θα καταφέρουν να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας τους, ενώ η σκέψη που ξεχωρίζει είναι αυτή ορισμένων αγγλικών τραπεζών που μελετούν το ενδεχόμενο να στείλουν εργαζόμενους τους στο εξωτερικό και σε πιο θερμά κλίματα, όπως για παράδειγμα στη Νότια Αφρική.
