Στην ενεργειακή σύγκρουση με τη Ρωσία, η Ευρώπη δεν έχει να επιδείξει ούτε μία επιτυχία. Επέβαλε κυρώσεις για να σταματήσει να χρηματοδοτεί τη ρωσική στρατιωτική μηχανή κι η Ρωσία ανακοίνωσε έσοδα 93 δισ. ευρώ τις πρώτες 100 ημέρες του πολέμου, με τους καλύτερους πελάτες να είναι οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι πλήρωσαν το αέριο με τιμές αυξημένες ακόμα και πάνω από 300% σε σχέση με πέρυσι.
Σπύρος Χριστόπουλος//ActionPress
Το γεγονός προκάλεσε ένα πρωτόγνωρο εδώ και δεκαετίες κύμα ακρίβειας και πληθωρισμού, που γίνεται ολοένα και πιο δυσβάσταχτο οικονομικά για την τσέπη του μέσου Ευρωπαίου πολίτη και πολιτικά για όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Η ενεργειακή πολιτική που ανακοίνωσε πριν από περίπου 45 ημέρες η Κομισιόν -το πρόγραμμα REPowerEU ύψους 300 δισ. ευρώ που στοχεύει στη σταδιακή απεξάρτηση απ’ το ρωσικό αέριο και στην αυτονομία- αποδεικνύεται ότι δεν μπορεί να προσφέρει άμεσα καμία προστασία εάν η Μόσχα αποφασίσει να εκβιάσει, διακόπτοντας πλήρως την παροχή αερίου.
Ετσι, η Ευρώπη που έχει θέσει ως στόχο να καταστεί «πράσινη ενεργειακή δύναμη», αναγκάζεται να επιστρέψει στα βρώμικα ορυκτά καύσιμα, στον άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια για να βγάλει τον χειμώνα, αν και δεν αποκλείεται να καταφύγει στη λύση της ενέργειας με το δελτίο.
Το πόκερ
Το σενάριο η Ρωσία να κλείσει πλήρως τη στρόφιγγα παροχής αερίου, κάτι για το οποίο προειδοποιεί με ιδιαίτερη έμφαση εδώ και μήνες ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (μέχρι πρότινος θεωρείτο απίθανο μια και δεν έχει συμβεί ποτέ ακόμα και στις πιο δύσκολες πολιτικές στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας τα τελευταία πενήντα και πλέον χρόνια), επανήλθε στο προσκήνιο μετά την απόφαση της Gazprom να παρέχει αέριο στο 40% της χωρητικότητας του αγωγού Nord Stream που καλύπτει την κεντρική και βόρεια Ευρώπη (συνολικά 10 απ’ τα 27 κράτη της ΕΕ έχουν αποκοπεί πλήρως ή δέχονται μειωμένες ροές ρωσικού αερίου).
Αν και η Μόσχα υποστηρίζει πως η μειωμένη παροχή οφείλεται σε προβλήματα που αφορούν στην επισκευή μιας απ’ τις τουρμπίνες του αγωγού (με υπαιτιότητα της Siemens), οι Ευρωπαίοι κατηγορούν τη Ρωσία για εκβιασμό. Μάλιστα, αναφέρουν ότι η Μόσχα προχωρεί εσκεμμένα στη σταδιακή μείωση της παροχής αερίου για να αυξήσει τις τιμές.
Υπάρχει όμως ένας σοβαρότερος κίνδυνος, δηλαδή η κίνηση αυτή να εντάσσεται σε μία ευρύτερη στρατηγική του Πούτιν, η οποία αποσκοπεί στο να παρεμποδίσει τους Ευρωπαίους απ’ το να επιτύχουν την αποθήκευση των ποσοτήτων αερίου που έχουν θέσει, έτσι ώστε να τους έχει… στο χέρι πολιτικά και οικονομικά εν όψει του χειμώνα.
Το απόλυτο στοίχημα
Η αποθήκευση αερίου θεωρείται στρατηγικής σημασίας για τη βραχυπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Η Κομισιόν έχει θέσει ως στόχο οι αποθηκευτικοί χώροι αερίου να έχουν γεμίσει κατ’ ελάχιστο στο 80% έως την 1η Νοεμβρίου (στις 27 Ιουνίου οι αποθήκες ήταν γεμάτες στο 55,7%), με τις εκτιμήσεις να αναφέρουν πως εάν συνεχιστεί αυτή η ροή αερίου (να λειτουργεί δηλαδή στο 40% της χωρητικότητας του), τότε τα επίπεδα αποθήκευσης θα μπορούσαν να φτάσουν στο 67% στα τέλη Οκτωβρίου. Αυτό συνεπάγεται τον κίνδυνο εξάντλησης των αποθεμάτων στα τέλη του χειμώνα.
Μέσα στην ευρύτερη ενεργειακή ανασφάλεια θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η παράμετρος του υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG, απ’ το οποίο και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η Ευρώπη για να επιτύχει τον έτερο στόχο, αυτόν της μείωσης εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου κατά 66% έως τα τέλη του 2022.
Σύμφωνα με το σχέδιο, η Ευρώπη θα κάλυπτε την ποσότητα αυτή κυρίως με την εισαγωγή 50 δισ. κ.μ. αερίου LNG και με 10 δισ. κ.μ. αερίου από άλλους αγωγούς π.χ. από Νορβηγία, Αλγερία (αλλά και με 3,5 δισ. κ.μ. από βιομεθάνιο και 35 δισ. κ.μ. από ΑΠΕ και εξοικονόμηση ενέργειας). Ωστόσο, το πρόσφατο ατύχημα με την τεράστια καταστροφή του σταθμού LNG, στο Φρίπορτ του Τέξας των ΗΠΑ (επρόκειτο να προμηθεύσει με 15 δισ. κ.μ. αερίου την Ευρώπης) σε συνδυασμό με τον εντεινόμενο παγκόσμιο ανταγωνισμό, αποδεικνύουν πόσο εύθραυστο είναι το ευρωπαϊκό σχέδιο.
Εκτακτα σχέδια
Εφόσον η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με αυτό το ενεργειακό σοκ (όμοιό του δεν υπάρχει απ’ τις κρίσεις πετρελαίου της δεκαετίας του ’70), θεωρείται απόλυτα δικαιολογημένο και επιβεβλημένο να προσφύγει στα μόνα «όπλα» που διαθέτει, στην καύση άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια.
Ενδεικτικά, η Ολλανδία ανακοίνωσε την άρση περιορισμών στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα έως το 2024 (ενώ μελετά να μην κλείσει στα τέλη Σεπτεμβρίου, όπως είχε προγραμματίσει το κοίτασμα φυσικού αερίου στο Χρόνινχεν, που ευθύνεται για την πρόκληση σεισμών), η Αυστρία (αγοράζει τα τέσσερα πέμπτα των αναγκών της σε αέριο απ’ τη Ρωσία) είπε ότι θα επαναλειτουργήσει έναν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, η Γερμανία -όπου οι Πράσινοι είναι στην κυβέρνηση- πέρασε στο δεύτερο στάδιο συναγερμού και στην ενεργοποίηση αντίστοιχων σχεδίων, με την Πολωνία, την Ιταλία και τη Γαλλία να κινούνται κι αυτές σε αντίστοιχη κατεύθυνση.
Μάλιστα, η Ιταλία (το 50% των αναγκών της σε αέριο έρχεται από τη Ρωσία) αναζητεί εναλλακτικές πηγές αερίου από Κατάρ, Ανγκόλα και Αλγερία και είναι έτοιμη να θέσει σε εφαρμογή μέτρα μείωσης της κατανάλωσης στη βιομηχανία, ενώ έκκληση για μείωση στην κατανάλωση ενέργειας απευθύνεται και στη Γαλλία, η οποία αν και ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού αερίου το 2020, βασίζεται στα πυρηνικά της εργοστάσια για την κάλυψη του 70% των ενεργειακών της αναγκών.
Το χειρότερο σενάριο
Στόχος της αναγκαίας «στροφής» στον ρυπογόνο άνθρακα και στην επικίνδυνη πυρηνική ενέργεια -η ΕΕ λέει πως είναι προσωρινή και πως ο στόχος για πλήρη απεξάρτηση απ’ τον άνθρακα έως το 2030 θα επιτευχθεί, κάτι που επιβεβαιώνει και έρευνα του think tank Ember, βάσει της οποίας η Ευρώπη θα έχει καταφέρει έως το 2035 ένα καθαρό ηλεκτροπαραγωγικό σύστημα χωρίς περαιτέρω κόστος- είναι να εξοικονομηθούν οι απαραίτητες ποσότητες αερίου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού με φόντο τον ερχόμενο χειμώνα.
Συνεπώς, το χειρότερο σενάριο είναι να κλείσει τελείως ο αγωγός Nord Stream κι η Ευρώπη να μην καταφέρει να πιάσει τα επίπεδα αποθήκευσης αερίου που έχουν τεθεί. Αυτό μπορεί να σημάνει -ανάλογα με την ποσότητα του αποθηκευμένου αερίου αλλά και των άλλων δράσεων που θα έχουν αναληφθεί- να μείνει χωρίς αέριο η Ευρώπη ακόμα και μέσα στον Ιανουάριο του 2023.
Εξέλιξη πρωτόγνωρη μια και θα χρειαστεί να υπάρξει κατανομή της ζήτησης με δελτίο, γεγονός με ανυπολόγιστες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις αλλά και με έναν τεράστιο συμβολισμό για την απώλεια ισχύος του ευρωπαϊκού μπλοκ. Κι αυτό θα είναι μόνο η αρχή.
Οι βασικοί αριθμοί:
285
δισεκατομμύρια ευρώ τα έσοδα της Ρωσίας από πετρέλαιο και φυσικό αέριο το 2022
20% αύξηση εσόδων από πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε σχέση με το 2021
96 δισ. δολάρια
το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας στο α’ τετράμηνο του 2022 – Υπερτριπλασιάστηκε από πέρυσι – Το υψηλότερο από το 1994
ΡΕΚΟΡ 100ΕΤΙΑΣ για τις μεγαλύτερες ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες στο α’ τρίμηνο του 2022
