Πόσο κοντά είμαστε στο εφιαλτικότερο για το ανθρώπινο είδος, σενάριο; Είναι τόσο αβέβαια τα σενάρια για το κλίμα, που δεν μπορεί να αποκλειστεί η ολοκληρωτική καταστροφή του πλανήτη και η εξαφάνισης της ανθρωπότητας…
Σπύρος Χριστόπουλος / Action24Press
Το πρόσφατο κύμα καύσωνα στην Ευρώπη με τις θερμοκρασίες ρεκόρ, οι καταρρακτώδεις βροχές στη βόρεια Ιαπωνία που οδήγησαν στην εκκένωση 200.000 ανθρώπων, οι καταστροφικές πυρκαγιές σε ΗΠΑ και Ευρώπη (φέτος έχει καεί η δεύτερη μεγαλύτερη έκταση στην ιστορία της ΕΕ), η πρωτοφανής μείωση της στάθμης των υδάτων του ποταμού Ρήνου μέσω του οποίου μεταφέρονται προϊόντα στη Γερμανία και η έλλειψη νερού στα δύο τρίτα του Μεξικό λόγω ξηρασίας είναι μερικά από τα καιρικά φαινόμενα που αν και ακραία, επαναλαμβάνονται τακτικά, έστω και αν αλλάζει το γεωγραφικό τους στίγμα.
Πρόκειται για γεγονότα, των οποίων η συχνότητα και η ένταση, επιβεβαιώνουν πως κάτι δεν πηγαίνει καλά με τον πλανήτη. Κι όμως η συζήτηση για την κλιματική κρίση, παρά τις όποιες βαρύγδουπες διαπιστώσεις, «δεν πουλάει», με την έννοια ότι δεν ενδιαφέρει, μια και μάλλον αντιμετωπίζεται ως κάτι μακρινό, αν όχι γραφικό ή βαρετό.
Μέσα σε αυτή τη «ραστώνη», επιστήμονες από το Κέιμπριτζ χτύπησαν πρόσφατα το καμπανάκι, καλώντας την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα να κάνει κάτι που δεν έχει γίνει έως σήμερα: να εκπονήσει μια μελέτη που να διερευνά το σενάριο της ολοκληρωτικής καταστροφής του πλανήτη και της εξαφάνισης της ανθρωπότητας. Διότι, όπως λένε, είναι τόσο αβέβαια τα σενάρια για το κλίμα, που δεν μπορεί να αποκλειστεί τίποτα.
Η κρίση
Η κλιματική κρίση δεν έχει να κάνει με τα διάφορα καιρικά φαινόμενα (αν και η ένταση και η συχνότητα τους είναι μια έκφανση της κλιματικής αλλαγής) αλλά με την πρωτοφανή αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,1 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο (1850) που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες.
Πρόκειται για την περίφημη «υπερθέρμανση του πλανήτη», για το «φαινόμενο του θερμοκηπίου», για τον εγκλωβισμό της θερμότητας και τη συνεπακόλουθη αύξηση της θερμοκρασίας που ως επί το πλείστον οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών αερίων που είναι απόρροια της καύσης προϊόντων του άνθρακα (π.χ. λιγνίτης, πετρέλαιο, αέριο) στο πλαίσιο της έκρηξης της βιομηχανικής, παραγωγικής, μεταφορικής και ενεργειακής δραστηριότητας. Στην περαιτέρω επιβάρυνση συμβάλλουν μεταξύ άλλων η αποψίλωση των δασών, η ερημοποίηση και η εντατική αστικοποίηση.
Τα σενάρια
Το όλο ζήτημα λοιπόν είναι η συγκράτηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, άσκηση εξαιρετικά περίπλοκη, πάνω στην οποία βασίζονται όλα τα σενάρια για το μέλλον του πλανήτη. Η ανθρωπότητα μέχρι στιγμής έχει συμφωνήσει με πολλούς αστερίσκους να μηδενίσει τις καθαρές εκπομπές άνθρακα έως το 2050 με 2070, έτσι ώστε η μέση παγκόσμια θερμοκρασία να μην αυξηθεί έως το 2100 πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου, το οποίο θεωρείται ένα ασφαλές όριο για την επιβίωση της Γης.
Ωστόσο, οι περισσότερες επιστημονικές εκτιμήσεις κάνουν λόγο για μια αύξηση που κυμαίνεται από 2,1 έως 3,9 βαθμούς Κελσίου έως τα τέλη του αιώνα, αν και επισημαίνουν πως αν τα μέτρα τηρηθούν αυστηρά και έγκαιρα, τότε η άνοδος μπορεί να συγκρατηθεί στα επίπεδα των 1,9 με 3 βαθμών Κελσίου. Το πρόβλημα όμως είναι ότι όλα αυτά τα μοντέλα βασίζονται σε τόσες πολλές μεταβλητές και αστάθμητους παράγοντες που η λέξη-κλειδί είναι η αβεβαιότητα.
Αυτή η αβεβαιότητα είναι που ώθησε επιστήμονες από το Κέιμπριτζ να ζητήσουν από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ να εκπονήσει μια μελέτη με τα χειρότερα δυνατά σενάρια που θα μπορούσαν να οδηγήσουν από την απώλεια του 10% του παγκόσμιου πληθυσμού στην πλήρη εξαφάνιση της ανθρωπότητας.
Doomsday
Αν και η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή έχει εκπονήσει 14 ειδικές εκθέσεις για το κλίμα, δεν έχει συγγράψει ούτε μια που να εξετάζει καταστροφικά σενάρια, κάτι ενδεχομένως απαραίτητο αφενός για να προετοιμαστούν έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης αφετέρου για να αφυπνιστεί και να κινητοποιηθεί η κοινή γνώμη.
Ακαδημαϊκές μελέτες εκτιμούν ότι μια άνοδος της θερμοκρασίας πάνω από 5 βαθμούς Κελσίου θα είναι περισσότερο από καταστροφική ενώ πάνω από 6 βαθμούς θα συνιστά αναμφισβήτητα παγκόσμια καταστροφή, αν και ακόμα δεν έχει οριστεί τι ακριβώς σημαίνει μια καταστροφική κλιματική αλλαγή.
Και ενώ είναι προφανές το έλλειμμα στην εκπόνηση σεναρίων διαχείρισης κινδύνου, η επιστημονική ομάδα του Κέιμπριτζ, αφού υπενθυμίζει ότι η κλιματική αλλαγή ευθύνεται και για τις πέντε μαζικές εξαφανίσεις ειδών του πλανήτη αλλά και για την κατάρρευση πολιτισμών και αυτοκρατοριών, επισημαίνει ότι το αποτύπωμα του άνθρακα τρέχει σήμερα με τέτοια ταχύτητα που ενδεχομένως έως το 2100 να έχει ξεπεράσει τα ανώτατα όρια που οδήγησαν στις προηγούμενες εξαφανίσεις ειδών.
Κατάρρευση ισορροπίας
Όπως υποστηρίζουν, όλα τα διαθέσιμα σενάρια – και τα πιο αισιόδοξα – προβλέπουν πως η θερμοκρασία θα αυξηθεί πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου έως το 2100, κάτι που δεν έχει προηγούμενο εδώ και 2,6 εκατομμύρια χρόνια.
Μάλιστα, αναφέρουν πως ακόμα και αν αρχίσει από τώρα η μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, δεν μπορεί να αποκλειστεί να παραμείνουν υψηλές για μια σειρά από λόγους όπως π.χ. από το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική που θα απελευθερώσουν τεράστιες ποσότητες μεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα, από περαιτέρω απώλειες του δάσους του Αμαζονίου που αποτελεί μια από τις τελευταίες «άμυνες» του πλανήτη.
Επιπλέον, εκτιμούν πως εάν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 3 βαθμούς, είναι πιθανό να πυροδοτηθεί μια κλιμακωτή αντίδραση και να αρχίσουν να καταρρέουν κρίσιμες «σταθερές» που συντηρούν την ισορροπία του πλανήτη, οδηγώντας στην περαιτέρω αποσταθεροποίηση του.
Εφιάλτης
Οι ανθρώπινες κοινωνίες αναπτύχθηκαν σε περιοχές με μέση ετήσια θερμοκρασία της τάξης των 13 βαθμών Κελσίου, ενώ σε αυτές εντοπίζονται ακόμα και σήμερα τα πιο παραγωγικά κέντρα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ωστόσο, η άνοδος της θερμοκρασίας θα ανατρέψει τα πάντα. Εκτιμάται πως έως το 2070 περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι (από 30 εκατομμύρια σήμερα) θα ζουν σε περιοχές ακραίας ζέστης με μέση ετήσια θερμοκρασία άνω των 29 βαθμών Κελσίου – κάτι που συναντάται σήμερα στη Σαχάρα και στην περιοχή του Κόλπου -, σε πυκνοκατοικημένες και πολιτικά ασταθείς περιοχές, ενώ επιπλέον θα επηρεαστούν δύο πυρηνικά εργοστάσια και τουλάχιστον επτά εργαστήρια με επικίνδυνα παθογόνα βακτηρίδια.
Η εξέλιξη αυτή θα επιφέρει τεράστιες καταστροφές στην παραγωγή προϊόντων και τροφίμων, μεγάλες ελλείψεις σε νερό που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε νέες πανδημίες και αρρώστιες αλλά και σε γενικευμένες συρράξεις. Πρόκειται για τον ορισμό του εφιάλτη, αν εκτιμηθεί ότι το 50% με 75% του παγκόσμιου πληθυσμού θα μπορούσε να εκτεθεί σε απειλητικές για τη ζωή του κλιματικές συνθήκες λόγω της υπερβολικής ζέστης και της υγρασίας ή ότι η πιθανότητα απωλειών άνω του 10% στην παραγωγή αραβοσίτου στις τέσσερις μεγαλύτερες παραγωγούς χώρες μπορεί να εκτιναχθεί από το 7% με μια άνοδο της θερμοκρασίας της τάξης των 2 βαθμών Κελσίου στο 86% από μια αύξηση 2 έως 4 βαθμών Κελσίου.
ΑΡΙΘΜΟΙ
30% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι εκτεθειμένο σε θανατηφόρα κύματα καύσωνα για πάνω από 20 ημέρες ετησίως
2020 ήταν το θερμότερο έτος στη σύγχρονη ιστορία (από το 1900 που άρχισαν οι μετρήσεις) με ακραία φαινόμενα όπως συχνές καταιγίδες, καύσωνα και σφοδρές βροχοπτώσεις
- Ρεκόρ 59,1 γιγατόνων κατέγραψαν το 2019 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
- Για να μην αυξηθεί πάνω από 1,5 βαθμούς Κελσίου ηπαγκόσμια θερμοκρασία, θα πρέπει να μειώνονται ετησίως οι εκπομπές κατά 7,6% έως το 2030
- Εάν αυτό είχε γίνει πριν 10 χρόνια, οι μειώσεις αυτές θα έπρεπε ετησίως να είναι 3,3%
- Αντί οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα να μειωθούν κατά 45%, εκτιμάται πως θα αυξηθούν κατά 13% έως το 2030
- Εως το 2100 το αποτύπωμα του άνθρακα -που «τρέχει» τόσο πολύ – ενδεχομένως να έχει ξεπεράσει τα ανώτατα όρια που οδήγησαν στις προηγούμενες εξαφανίσεις ειδών κάτι που δεν έχει συμβεί εδώ και 2,6 εκατομμύρια χρόνια
