Aν και η «καρδιά» του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού συνίσταται σε δύο αλληλεξαρτώμενες μονάδες – την αμερικάνικη που παράγει ηλεκτρική ενέργεια ώστε να τροφοδοτεί τη ρωσική, η Μόσχα απειλεί με αποχώρηση, «απαντώντας» στις κυρώσεις της Δύσης για την εισβολή στην Ουκρανία.
Σπύρος Χριστόπουλος / ActionPress
Εδώ και περίπου 25 χρόνια – και συγκεκριμένα από το 1998 που τέθηκε σε τροχιά – ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) αποτελεί το απόλυτο σύμβολο της διεθνούς συνεργασίας για την προώθηση της επιστήμης, της γνώσης και της προόδου της ανθρωπότητας. Όταν το 2000 άρχισε να φιλοξενεί τους πρώτους Αμερικάνους και Ρώσους αστροναύτες, σήμανε το τέλος του «σοβιετικού θαύματος», του διαστημικού σταθμού ΜΙΡ (μας αποχαιρέτησε το 2001 με μια προγραμματισμένη «βουτιά» στον Ειρηνικό) και μιας εποχής που σημαδεύτηκε από έναν τρελό ανταγωνισμό και μια ξέφρενη κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος. Ήταν εκεί, στον έξω κόσμο περίπου 400 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης, όπου σε αντίθεση με ότι στραβό μπορεί να συνέβαινε στο έδαφος, όλοι εργάζονταν παρά τις αντίξοες συνθήκες, για το επόμενο μεγάλο βήμα του ανθρώπου στην εξερεύνηση του Διαστήματος.
Κολλητοί
Η αλληλεξάρτηση και η κοινή προσπάθεια των ΗΠΑ και της Ρωσίας, των δύο μεγαλύτερων – τουλάχιστον τότε – διαστημικών δυνάμεων του πλανήτη, αποτυπώνεται στον ίδιο τον σταθμό. Αν και αποτελείται από δεκάδες τμήματα (για τα οποία έχουν συνεργαστεί επίσης Ευρώπη, Καναδάς και Ιαπωνία), η «καρδιά» του συνίσταται σε δύο μονάδες που δεν μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα. Στη μεν αμερικάνικη παράγεται η ηλεκτρική ενέργεια, από την οποία τροφοδοτείται η ρωσική, όπου βρίσκονται τα συστήματα πρόωσης που ρυθμίζουν την τροχιά του σταθμού, διατηρώντας τον στο ύψος του και «ζωντανό».
Ο ISS όλα αυτά τα χρόνια φιλοξένησε τουλάχιστον 200 αστροναύτες από 19 διαφορετικές χώρες ενώ αποτέλεσε ένα μοναδικό επιστημονικό εργαστήριο ερευνών και πειραμάτων – π.χ. για τις επιπτώσεις της έλλειψης βαρύτητας ή της ακτινοβολίας στην ανθρώπινη υγεία -, τα ευρήματα των οποίων θεωρούνται άκρως απαραίτητα για να σχεδιαστούν και υλοποιηθούν μακρύτερα ταξίδια στο σύμπαν.
Αποχώρηση ή τερτίπια;
Όμως, τα «στραβά» της Γης έφτασαν στο Διάστημα, και το εγχείρημα κινδυνεύει να λήξει πρόωρα. Ο νέος επικεφαλής της Roscosmos, της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας, Γιούρι Μπορίσοφ ανακοίνωσε, απευθυνόμενος στον Πούτιν, πως είναι ειλημμένη απόφαση να αποχωρήσει η Ρωσία από τον ISS μετά το 2024, έτσι ώστε να επικεντρωθεί στην κατασκευή ενός δικού της σταθμού (του ΡΟCC).
Οι ιδέες αυτές δεν είναι καινούριες. Το 2014 μετά τις δυτικές κυρώσεις για την προσάρτηση της Κριμαίας η Ρωσία εκτόξευε αντίστοιχες απειλές ενώ το 2015 η Roscosmos έλεγε ότι θα αποχωρούσε το 2024, αφαιρώντας τις μονάδες της για να φτιάξει με αυτές το δικό της σταθμό. Για αυτό πολλοί ειδικοί – κυρίως Αμερικάνοι – εκτιμούν ότι ούτε αυτήν την φορά η «ειλημμένη απόφαση» θα υλοποιηθεί και ότι οι Ρώσοι θα παραμείνουν τουλάχιστον έως το 2028.
Ρωσική ρουλέτα
Προφανώς, οι αποφάσεις αυτές σχετίζονται με τη γεωπολιτική και τις επιδεινούμενες σχέσεις με τη Δύση μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Αλλά είναι σαφές πως πρόκειται για μια προβληματική κίνηση. Καταρχάς για να κατασκευάσει η Ρωσία το δικό της σταθμό, χρειάζεται πρωτίστως, χρήμα και χρόνο που όμως δεν της περισσεύουν.
Η αποχώρηση από τον ISS σημαίνει ότι τερματίζονται οι αποστολές των Αμερικάνων αστροναυτών στο σταθμό με τα ρωσικά οχήματα Σογιούζ. Για κάθε μεταφορά αστροναύτη της η NASA πληρώνει από το 2011, όταν και παροπλίστηκαν τα διαστημικά λεωφορεία, περίπου 80 εκατομμύρια δολάρια. Σε αυτήν την απώλεια εσόδων, θα πρέπει να προστεθούν και τα χρήματα που χάνονται από την μη εκτέλεση αποστολών για τη μεταφορά δορυφόρων ευρωπαϊκών ή άλλων εταιρειών λόγω των νέων κυρώσεων της Δύσης.
Αλλά δεν είναι μόνο τα χρήματα, είναι ότι δεν υπάρχει ούτε ο χρόνος καθώς η αποχώρηση από τον ISS μετά το 2024, σημαίνει ότι η Ρωσία δεν θα προλάβει μέσα στα επόμενα τρία χρόνια να κατασκευάσει το δικό της σταθμό (εκτός και αν με το «μετά το 2024», εννοείται π.χ. το 2028 ή 2029). Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι για αρκετά χρόνια τίθεται εκτός επανδρωμένων διαστημικών προγραμμάτων και της εξερεύνησης, εκτός του συστήματος δορυφορικής πλοήγησης και του στρατιωτικού σκέλους εκμετάλλευσης του Διαστήματος.
Χωρίς εναλλακτική
Μια λύση για τη Ρωσία θα ήταν να ακολουθήσει την επίγεια τακτική, δηλαδή να κλείσει την πόρτα στη Δύση και να την ανοίξει στην Κίνα, η οποία αναμένεται ως τα τέλη του 2022 να έχει θέσει σε λειτουργία το δικό της διαστημικό σταθμό, τον Tiangong. Όμως ούτε αυτή η προοπτική μπορεί να αποτελέσει την χρυσή εναλλακτική για τη Μόσχα, καθώς η τροχιά του σταθμού δεν είναι προσβάσιμη από τα Σογιούζ, γεγονός που θέτει τη ρωσική διαστημική υπηρεσία σε παθητικό ρόλο και σε πλήρη εξάρτηση από την Κίνα. Κατά συνέπεια η αποχώρηση από τον ISS αποδυναμώνει και περιθωριοποιεί τη διαστημική Ρωσία.
Άρα είναι όλα λάθος (ή μήπως θέατρο) στη ρωσική συλλογιστική; Όχι απαραιτήτως. Η Ρωσία και πριν την εισβολή στην Ουκρανία και το «μακελειό» με τη Δύση, ήταν επιφυλακτική στην παράταση ζωής του ISS έως το 2030. Η Roscosmos προειδοποιούσε ότι χωρίς συντήρηση, η παραμονή των αστροναυτών στο σταθμό θα ήταν επικίνδυνη ενώ παράλληλα υπογράμμιζε ότι για την πραγματοποίηση αυτών των επισκευών, θα απαιτούνταν κολοσσιαία χρηματικά ποσά.
Επίσης, είναι σίγουρο πως η Μόσχα έχει συνυπολογίσει πως η ανάπτυξη ιδιωτικών εταιρειών – π.χ. SpaceX, Axiom – για τη μεταφορά αστροναυτών και φορτίων ούτως ή άλλως θα καθιστούσε τα Σογιούζ λιγότερο απαραίτητα για τη NASA, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη ενός νέου οράματος για το Διάστημα.
Hit and run
Λόγω όμως της αλληλεξάρτησης, η τυχόν αποχώρηση της Ρωσίας από τον ISS θα αποτελέσει τεράστιο πλήγμα και για τις ΗΠΑ, οι οποίες ενδεχομένως να μην καταφέρουν να το διαχειριστούν. Αν και επί προεδρίας Τραμπ, υπήρξε η σκέψη της διακοπής της χρηματοδότησης του σταθμού, αυτή «έσβησε» όταν ελήφθη η απόφαση να επιστρέψουν οι ΗΠΑ στη Σελήνη.
Και μπορεί η NASA να έχει υπογράψει συμβόλαια άνω των 415 εκατομμυρίων ευρώ με τρεις εταιρείες για την κατασκευή ισάριθμων διαστημικών σταθμών (πέρα από επαγγελματίες αστροναύτες, θα μπορούν να φιλοξενούν και τουρίστες με το ανάλογο αντίτιμο) αλλά κανείς δεν είναι βέβαιος ότι αυτοί θα υλοποιηθούν και θα παραδοθούν εγκαίρως. Για αυτό και η NASA θέλει να διατηρήσει ζωντανό τον ISS, εξετάζοντας ακόμα και το σενάριο να αγοράσει τη ρωσική μονάδα που ρυθμίζει την τροχιά του σταθμού.
Αλλά το θέμα δεν είναι μόνο η βιωσιμότητα του ISS, είναι ότι η αποχώρηση της Ρωσίας ενδεχομένως να ξανανοίξει το βιβλίο με τις μαύρες σελίδες, όπου η επιστήμη μπαίνει στην άκρη και γίνεται προτεραιότητα η στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος.
Σταθμός made in China
Εάν ο ISS δεν τα καταφέρει, η Κίνα θα είναι η μόνη χώρα που θα διαθέτει διαστημικό σταθμό. Πρόκειται για τον περίφημο Tiangong, το πρώτο κομμάτι του οποίου τέθηκε σε τροχιά το 2021. Έως τα τέλη του 2022 αναμένεται η δεύτερη μονάδα Mengtian που θα λειτουργήσει ως επιστημονικό εργαστήριο ενώ το 2023 θα προστεθεί το τηλεσκόπιο Xuntian. Κίνα και Ρωσία ήδη σχεδιάζουν τα επόμενα βήματα τους για την κατασκευή μιας βάσης στη Σελήνη, η οποία ευελπιστούν πως έως το 2035 θα μπορεί να φιλοξενεί ανθρώπους.
ISS – Διεθνής Διαστημικός Σταθμός:
- $ 3 – 4 δισ.
το ετήσιο κόστος συντήρησης του ISS - $ 150 δισ.
το συνολικό κόστος κατασκευής - 400 χλμ
η απόσταση που βρίσκεται πάνω από τη Γη - 450
τόνους το συνολικό βάρος του - 16
περιστροφές της Γης κάνει μέσα σε μια μέρα
