Διπλή απώλεια για το θέατρο και τον κινηματογράφο: ο θάνατος της «ιέρειας» του ελληνικού πολιτισμού την περασμένη Τετάρτη, αλλά και του κοσμαγάπητου πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη μία μέρα νωρίτερα προκάλεσαν πανελλήνια συγκίνηση.
Action 24Press Team
O θάνατος της Ειρήνης Παπά την περασμένη Τετάρτη, αλλά και του Κώστα Καζάκου την Τρίτη βύθισαν στο πένθος τον κόσμο του πολιτισμού και προκάλεσαν πανελλήνια θλίψη και συγκίνηση. Η «ιέρεια» του θεάτρου και του κινηματογράφου, που άσκησε γοητεία στα πέρατα του κόσμου με το ιδιαίτερο κάλλος, την προσωπικότητα και το ταλέντο της έφυγε απ’ τη ζωή ήσυχα, σε ηλικία 96 ετών στο σπίτι της στο Χιλιομόδι Κορινθίας, το χωριό όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζούσε τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγείας λόγω της ασθένειας του Αλτσχάιμερ.
Ο κοσμαγάπητος πρωταγωνιστής και σκηνοθέτης άφησε την τελευταία του πνοή στα 87 του χρόνια, στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» από πολυοργανική ανεπάρκεια, έχοντας εισαχθεί εκεί περί τα τέλη Ιουλίου με αναπνευστικά προβλήματα. Πιστός στα ιδανικά της κοινωνικής προσφοράς και της αλληλεγγύης, αποφάσισε να προσφέρει το σώμα του στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και στους φοιτητές της για την εκπαίδευσή τους, όπως έγινε γνωστό τις προηγούμενες ημέρες…
Είναι αδύνατον να μπει η Ειρήνη Παπά στη ζωή σου και να μην αφήσει ανεξίτηλα σημάδια μέσα σου» δηλώνει στο Action24Press ο γνωστός σκηνογράφος Γιάννης Μετζικώφ, ο οποίος συνδέθηκε στενά με την «ιέρεια» του ελληνικού πολιτισμού έχοντας υπάρξει στενός φίλος και συνεργάτης της. «Ημουν μικρό παιδί κι εκείνη επέστρεφε από μία εκπληκτική πορεία… Διδάχτηκα από κείνη ότι τα σπουδαία δεν πέφτουν απ’ τον ουρανό.
Εδωσε τεράστιο αγώνα για να δημιουργήσει το «Σχολείο-Ειρήνη Παπά» κι η διαδρομή δεν ήταν καθόλου εύκολη, χρειάστηκε να ξεπεράσει πάρα πολλά εμπόδια. Οραματίστηκε ένα πραγματικό σχολείο που θα έφερνε στην Ελλάδα τούς καλύτερους δασκάλους κι αγωνίστηκε με πείσμα κι αυταπάρνηση γι΄αυτό. Εζησα κοντά της κι είδα την αγωνία της, που δεν ήταν ούτε το γκρο πλαν, ούτε ο πλουτισμός. Την απασχολούσε πραγματικά η ουσία. Πολλοί είπαν ότι δεν ήταν καλότροπη και δεν ξέρω, ίσως και να ισχύει. Ωστόσο, ό,τι μου είπε στάθηκε για μένα ισόβιο δίδαγμα και προσπαθώ να το μεταφέρω τώρα στους νέους ανθρώπους. Το θάρρος, η πεποίθηση ότι μπορεί κανείς να τα καταφέρει πέρα από κάθε εμπόδιο, από κάθε δυσκολία…».
Γεννημένη στις 3 Σεπτεμβρίου του 1926 -κατ’ άλλους, όμως, το 1929- ως Ειρήνη Λελέκου, η μόρφωσή της επηρεάστηκε αποφασιστικά απ’ το εκπαιδευτικό οικογενειακό της περιβάλλον. Η μητέρα της ήταν δασκάλα κι απ’ αυτήν η νεαρή κοπέλα άκουσε πολλά παραμύθια και ιστορίες. Ο πατέρας της -καθηγητής στο επάγγελμα- τής εμφύσησε την αγάπη για τους αρχαίους Ελληνες συγγραφείς. Ωστόσο, όταν ανακοίνωσε στους γονείς της την επιθυμία της να γίνει ηθοποιός εκείνη εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους.
Σε ηλικία 15 μόλις ετών έκανε τα πρώτα της βήματα ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου -Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου εκείνη την εποχή- γεγονός που της έδωσε την ευκαιρία να βρεθεί δίπλα σε σπουδαίους δασκάλους, όπως ο Γιώργος Γληνός, ο Νικόλαος Παρασκευάς, ο Πέλος Κατσέλης, ο Δημήτρης Ροντήρης κ.ά.
Το 1947 παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Αλκη Παππά (1922-2018), με τον οποίον χώρισαν το 1951 (κατ΄άλλους ο γάμος αυτός υπήρξε μεταξύ 1943-1947). Παρά τη λύση του γάμου, διατήρησε το επώνυμό του προτιμώντας, ωστόσο, να το γράφει μ’ ένα «π». Το 1948 πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο με την επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου «Ανθρωποι… Ανθρωποι» στη Λυρική Σκηνή, παίζοντας δίπλα στους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής.
Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του Σακελλάριου στην αυτοβιογραφία του: γράφει ότι την πρωτοείδε στο Σύνταγμα. Λόγω της εμφάνισης, της ένδυσης και του τρόπου που περπατούσε τού φάνηκε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση το 1948, στην ταινία «Χαμένοι άγγελοι» του Νίκου Τσιφόρου.
Σύντομα ήρθε η διεθνής αναγνώριση: ήταν στα 1951 με την κοινωνική δραματική ταινία «Νεκρή Πολιτεία» του Φρίξου Ηλιάδη, σε παραγωγή της Φίνος Φιλμ, που διαδραματίζεται στον Μυστρά και προβλήθηκε, εκπροσωπώντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών. Τρεις απ’ τις ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε η Ειρήνη Παπά προτάθηκαν για Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας με το γαλλόφωνο «Ζ» του Κώστα Γαβρά να το κατακτά τελικά.
Συμμετείχε σε πολλές χολιγουντιανές παραγωγές, ενώ πρωταγωνίστησε στο θέατρο Μπροντγουέι το 1967. Σύμφωνα με τον κριτικό Ρότζερ Ιμπερτ είχε τρία «μειονεκτήματα»: το ύψος της, που έκανε πολλούς ηθοποιούς να μη θέλουν να σταθούν δίπλα της, την ομορφιά της, που ήταν ανταγωνιστική για τις άλλες ηθοποιούς και τη «βαριά» πελοποννησιακή προφορά της.
Στη διάρκεια της καριέρας της συνδέθηκε ιδιαίτερα με την Ιταλία -εκεί κατέφυγε στα χρόνια της χούντας λόγω των αριστερών πεποιθήσεών της κι όπου τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία, ενώ κι η ίδια είχε επανειλημμένως εκφράσει την αγάπη της για τη χώρα- και την Πορτογαλία. Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Μανουέλ ντε Ολιβέιρα είχε δηλώσει για την Ειρήνη Παπά ότι είναι «η πανέμορφη και μεγαλοπρεπής φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφρασή της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών».
Η Ειρήνη Παπά εμφανίστηκε δίπλα σε μύθους του παγκοσμίου κινηματογράφου: ήταν στα 2004, μετά τον θάνατο του Μάρλον Μπράντο, όταν η ίδια αποκάλυπτε στην ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera ότι μεταξύ τους υπήρξε μία μακρά και «μυστική αγάπη». Σύμφωνα με όσα είπε, οι δυο τους συναντήθηκαν το 1954 στη Ρώμη, τον εκτιμούσε πολύ, ήταν το «μεγάλο πάθος της ζωής της» και συναντήθηκαν για τελευταία φορά το 1999 στην Αθήνα…
«Ο κόσμος δε φοβότανε… Εμείς θα πάμε να δούμε τα παιδιά…»
Ο Κώστας Καζάκος γεννήθηκε στις 29 Μαΐου του 1935 στον Πύργο Ηλείας και πέρα από ηθοποιός και σκηνοθέτης εκλέχθηκε δύο φορές βουλευτής Επικρατείας (2007, 2009) με το ΚΚΕ, στο οποίο παρέμεινε πιστός κι αφοσιωμένος ως το τέλος της ζωής του.
Στα 18 του χρόνια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα με σκοπό να σπουδάσει παιδαγωγός: το γεγονός, ωστόσο, ότι δεν διέθετε πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων τού στέρησε την εγγραφή του στη σχολή κι έτσι φοίτησε στη Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου (1953-1956) και στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν (1954-1957).
Πέρα απ’ τους ρόλους που ερμήνευσε στο θέατρο και στον κινηματογράφο, ασχολήθηκε ποικιλοτρόπως με τα κοινά: υπήρξε αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ενωσης Ελεύθερου Θεάτρου και Πρόεδρος της Πανελλήνιας Πολιτιστικής Κίνησης, ιδρυτικό μέλος του Ελληνοαραβικού Συνδέσμου και μέλος της Επιτροπής Αδειας Ασκησης του Επαγγέλματος του Ηθοποιού. Τιμήθηκε επίσης με σημαντικά βραβεία τόσο για μεμονωμένες δουλειές, όσο και για το σύνολο της προσφοράς του.
Ο Κώστας Καζάκος παντρεύτηκε για πρώτη φορά το 1962 με την εικαστικό Νερίνα Λυμπεροπούλου, αδελφή της ηθοποιού Μάγιας Λυμπεροπούλου. Από το 1968 ως το 1992 υπήρξε παντρεμένος με την ηθοποιό Τζένη Καρέζη, με την οποία απέκτησε τον μεγαλύτερο γιο του, επίσης ηθοποιό, Κωνσταντίνο Καζάκο. Το ζεύγος Καρέζη-Καζάκου γνώρισε λαμπρές επιτυχίες τόσο στον κινηματογράφο («Κοντσέρτο για πολυβόλα», «Μια γυναίκα στην Αντίσταση» , «Ερωτική Συμφωνία» κ.ά.) όσο και στο θέατρο. Στο θεατρικό σανίδι εμβληματική στάθηκε η παράσταση του έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Το μεγάλο μας τσίρκο» (1973), που εξελίχθηκε σε θούριο της αντίστασης κατά της δικτατορίας.
Ο ίδιος είχε μιλήσει επανειλημμένως για την παράσταση αυτή τα κατοπινά χρόνια, ενώ είχε αναφερθεί στις πιέσεις που του είχαν ασκηθεί κατά τη διάρκεια των παραστάσεων και που οδήγησαν, τελικά, στη σύλληψή του μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου αλλά και στο γεγονός ότι ο κόσμος -το κοινό- αψηφούσε τον φόβο προκειμένου να ζήσει την εμπειρία της συγκεκριμένης παράστασης. «Ο κόσμος δε φοβότανε… Εμείς θα πάμε να δούμε τα παιδιά…».
Απ’ το 1997 ο Κώστας Καζάκος ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Τζένη Κόλλια, με την οποία απέκτησαν τέσσερα παιδιά: τον Αλέξανδρο, την Αρτεμη-Γεωργία (η οποία έχασε τη ζωή της τον Ιούνιο του 1999 σε ηλικία 8 μηνών λόγω σπάνιας ασθένειας), την Ηλέκτρα και τη Μάγια.
«Ολο το θέατρο πάλευε»
Χαρακτηριστική ήταν η συνέντευξη του Κώστα Καζάκου στην ΕΡΤ το 2019 όπου μεταξύ άλλων ερωτήθηκε πώς έγινε κατορθωτό το ανέβασμα της παράστασης «Το μεγάλο μας τσίρκο»: «Με μεγάλο αγώνα που ξεκίνησε απ’ την αρχή της Δικτατορίας απ’ ολόκληρο το θέατρο» απάντησε. «Σε τέτοιες περιόδους -πολέμους, δικτατορίες, κατοχές- οι καλλιτέχνες προσπαθούν να βρουν τρόπους επικοινωνίας με το κοινό. Ολο το θέατρο πάλευε…».
