Ο ρώσος υπερεθνικιστής διανοούμενος και πολιτικολόγος, πέρα από φανατικός πολέμιος της Ουκρανίας, θεωρείται μια προσωπικότητα με επιρροή στο ρωσικό πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι, τόσο σημαντική που ο πρόεδρος Πούτιν υλοποίησε στο ακέραιο το «όραμά» του.
Σπύρος Χριστόπουλος/ActionPress
Τον Ιούλιο του 2014, λίγους μήνες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν, η μορφή του οποίου παραπέμπει σε ήρωα από μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι, έλεγε μιλώντας σε δυτικά ΜΜΕ πως ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι αναπόφευκτος και πως είναι ηθική υποχρέωση της Μόσχας να εισβάλλει στην ανατολική Ουκρανία. Ύστερα από περίπου 8 χρόνια ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έκανε αυτό που φάνταζε απίθανο, υλοποιώντας στο ακέραιο το «όραμα» του Ρώσου «φιλοσόφου».
Ο νέος Ρασπούτιν
Ο 60χρονος Ντούγκιν ήρθε στο προσκήνιο όταν το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε η κόρη του Ντάρια και στο οποίο θα είχε επιβιβαστεί και ο ίδιος, αν δεν άλλαζε γνώμη την τελευταία στιγμή, ανατινάχθηκε από βομβιστική επίθεση, σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τη Μόσχα. Εκτιμάται πως αυτός ήταν ο στόχος, καθώς πέρα από φανατικός πολέμιος της Ουκρανίας, θεωρείται μια προσωπικότητα με επιρροή στο ρωσικό πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι.
Κατά πολλά δυτικά ΜΜΕ, αποτελεί τον «εγκέφαλο του Πούτιν», το νέο «Ρασπούτιν», τον de facto αρχιτέκτονα της ρωσικής στρατηγικής για την εισβολή στην Ουκρανία. Κατά άλλους, αν και είναι ένα από τα πιο προβεβλημένα πρόσωπα στα ρωσικά μίντια – προφανώς με την αποδοχή του Κρεμλίνου – δεν έχει αναλάβει ποτέ κάποιο κρατικό αξίωμα, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το μηχανισμό λήψης αποφάσεων ενώ δεν έχει να επιδείξει ούτε μια φωτογραφία με τον πρόεδρο Πούτιν.
Η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα;
Ανεξάρτητα από το ποια είναι η μεταξύ τους σχέση, η απόφαση εισβολής στην Ουκρανία είχε ως αποτέλεσμα να «επιβεβαιωθούν» θέσεις που ο Ντούγκιν διατύπωνε από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, πολύ πριν εμφανιστεί στην πολιτική σκηνή ο σημερινός πρόεδρος της Ρωσίας.
Στο περίφημο βιβλίο του «Τα θεμέλια της Γεωπολιτικής» που εκδόθηκε το 1997 – ο Πούτιν ανέλαβε την προεδρία το 1999 – ο Ντούγκιν αναφέρει πως «η Ουκρανία δεν έχει καμία γεωπολιτική σημασία, καμία ιδιαίτερη πολιτιστική σημασία, καμία γεωγραφική μοναδικότητα και καμία εθνική αποκλειστικότητα».
Επιχειρήματα που επικαλέστηκε στο διάγγελμα του ο Πούτιν λίγο πριν την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης του Φεβρουαρίου. Πιθανότατα όμως να ισχύει το αντίθετο. Δηλαδή ο Πούτιν, γνωρίζοντας την απήχηση των θέσεων του Ντούγκιν στη ρωσική κοινωνία, να τις χρησιμοποίησε για να επιτύχει τους πολιτικούς του στόχους.
Στο περιθώριο
Πρόκειται για ένα σενάριο βάσιμο, δεδομένου ότι ιδέες του Ντούγκιν δεν ήταν πάντα δημοφιλείς ενώ και ο ίδιος δεν κατάφερε ποτέ να βγει από το πολιτικό περιθώριο. Τα πρώτα χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν η Ρωσία αναζητούσε το ιδεολογικό στίγμα της, «φλερτάροντας» σχεδόν παθολογικά με τη Δύση και επιθυμώντας την «ένωση» με τον υπόλοιπο κόσμο, ο Ντούγκιν είχε συνιδρύσει με τον μυθιστοριογράφο Εντουάρντ Λιμόνοφ το Εθνικό Κόμμα των Μπολσεβίκων, ένα παράξενο πολιτικό σχήμα φασιστικής και κομμουνιστικής ρητορικής, που τελικά το 2007 κηρύχθηκε «εξτρεμιστική οργάνωση» και απαγορεύθηκε (ο Ντούγκιν το είχε εγκαταλείψει προ πολλού).
Η είσοδος του στην πολιτική ζωή ήρθε το 1999, όταν ανέλαβε σύμβουλος του συντηρητικού ρώσου βουλευτή Γενάντι Ζελέζνιεφ ενώ την ίδια χρονιά με τη βοήθεια του Βλαντίμιρ Ζιρινόφσκι έγινε επικεφαλής του τμήματος γεωπολιτικής του Συμβουλευτικού οργάνου της Δούμας για την εθνική ασφάλεια. Αυτή ήταν και η εμπλοκή του με την εξουσία, καθώς η προσπάθεια του να γίνει βουλευτής με το πατριωτικό κόμμα Ραντίνα (Πατρίδα) το 2003 ήταν ανεπιτυχής.
Το δόγμα
Όντας όμως ο πνευματικός ηγέτης της ακροδεξιάς στη Ρωσία από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90, ο Ντούγκιν (ίδρυσε το 2002 το Κόμμα Ευρασίας), συνέχισε να προβάλλει τις θέσεις του.
Βασικό του δόγμα η εκδοχή εκείνη του ευρασιανισμού (οι ρίζες του έχουν μακρά παράδοση στη ρωσική πολιτική), σύμφωνα με την οποία η Ρωσία αποτελεί ένα ξεχωριστό πόλο εξουσίας που πρέπει να επανακτήσει την επιρροή της στον ευρωπαϊκό και ασιατικό χώρο, ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται τόσο την κατάληψη της περιοχής της άλλοτε ΕΣΣΔ και των χωρών του πρώην σοσιαλιστικού μπλοκ όσο και την ενσωμάτωση εδαφών από την Κίνα και τη Μογγολία μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό ή τη δημιουργία προτεκτοράτων στην ΕΕ.
Εχθρός είναι οι ΗΠΑ, ο φιλελευθερισμός και η παγκοσμιοποίηση, ενώ «εργαλεία» για την τελική νίκη θεωρούνται η θρησκεία, η παράδοση και η προσήλωση, αν όχι η υποταγή, στην κρατική εξουσία.
Στο επίκεντρο
Η ιδεολογία αυτή δεν είχε απήχηση στις δύο πρώτες προεδρικές θητείες του Πούτιν, τότε που έκανε άνοιγμα στη Δύση, αλλά από το 2012 – κατά την τρίτη θητεία που συνοδεύτηκε και από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις -, όλα άλλαξαν. Με την οικονομία σε άνοδο και με την κοινωνία ασφαλή, ο ρώσος πρόεδρος έκανε μια δραματική στροφή από τον εκδημοκρατισμό στον απολυταρχισμό, και εκεί συναντήθηκε με τις ιδέες του Ντούγκιν.
Ήταν τότε που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και «τα ‘σπασε» οριστικά με τη Δύση, κινήσεις όμως που έγιναν αποδεκτές από τη πλειοψηφία των Ρώσων, οι οποίοι άρχισαν και πάλι να νιώθουν υπερήφανοι για την πατρίδα τους, να έχουν υψηλό πατριωτικό φρόνημα και να γαλουχούνται εκ νέου με την «κληρονομιά» του σοβιετικού έπους, προσαρμοσμένου στη νέα ρωσική πραγματικότητα.
Κάπως έτσι οι ιδέες του Ντούγκιν για ενοποίηση των ρωσόφωνων πληθυσμών, για προσάρτηση νέων εδαφών σε μια τεράστια νέα ρωσική αυτοκρατορία, άρχισαν να γίνονται αποδεκτές από τη ρωσική κοινωνία, η οποία πέρα από την περίφημη Νοβορωσία (Νέα Ρωσία), άρχισε να ακούει για το τέλος της μονοκρατορίας της Δύσης και για την ανάγκη μετάβασης σε έναν πολυπολικό κόσμο. Πολιτική επιχειρηματολογία που έχει υιοθετήσει το Κρεμλίνο και που εμπνέει τη ρωσική εξωτερική πολιτική.
Ιδεολογικός αχταρμάς
Και μπορεί στη στρατηγική αυτή να εντάσσεται το τέλος της παγκοσμιοποίησης και το πέρασμα στον κόσμο των εθνών, των πολιτισμών, των θρησκειών και της απελευθέρωσης από τον φιλελευθερισμό – έννοιες που έχουν βάση -, αλλά επί της ουσίας πρόκειται για έναν ιδεολογικό «αχταρμά». Είναι ενδεικτική η θέση του Ντούγκιν ότι Πούτιν και Τραμπ (υπενθυμίζεται πως οι ΗΠΑ είναι ο μέγιστος εχθρός) θα μπορούσαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να πολεμήσουν τον κοινό εχθρό, τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης, όταν τα περί πολυπολικότητας και αυτοδιάθεσης των εθνών «θάβονται» στην εξαφάνιση της Ουκρανίας και κάθε άλλου λαού και εθνότητας που δεν θέλει να γίνει κοινωνός της νέας αυτής τάξης πραγμάτων που επιδίωξη έχει τον αυταρχισμό και την επιστροφή στις ιδέες της «πατρίδας, θρησκείας, οικογένειας» υπό τη ρωσική εκδοχή.
