Χιλιάδες θάνατοι, χαμένες σοδειές, λειψυδρία, ξεριζωμός και μετανάστευση συνθέτουν το σκηνικό στο άμεσο μέλλον της χειρότερης περιόδου ανυδρίας των τελευταίων 500 ετών.
Σπύρος Χριστόπουλος/ActionPress
Πριν από έναν χρόνο, τον Σεπτέμβριο του 2021, επιστημονική έρευνα προειδοποιούσε πως η Ευρώπη οδεύει σε ένα μέλλον με αυξανόμενα ακραία φαινόμενα ξηρασίας που μπορεί να επαναλαμβάνονται κάθε δύο χρόνια, ιδίως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, επικεντρώνοντας την προσοχή της στις Άλπεις, στη Γαλλία, στην Ιβηρική Χερσόνησο και στη Μεσόγειο.
Και μπορεί να μην έγινε ιδιαίτερα αντιληπτό στην Ελλάδα, αλλά οι εκτιμήσεις έπεσαν μέσα, καθώς το φετινό καλοκαίρι, η Ευρώπη βίωσε την χειρότερη περίοδο ξηρασίας των τελευταίων 500 ετών, με επιστήμονες να την συγκρίνουν ακόμα και με το 1540, την χρονιά που για 11 μήνες δεν έβρεξε σχεδόν καθόλου και που καταγράφηκε η χειρότερη ξηρασία της χιλιετίας, αφήνοντας πίσω της τουλάχιστον ένα εκατομμύριο νεκρούς.
Μέχρι και στις Άλπεις
Το εντυπωσιακό είναι πως ό,τι αναφέρεται πως συνέβη το 1540, επαναλήφθηκε και φέτος, πλήττοντας ακόμα και κράτη «ξένα» σε συνθήκες ξηρασίας. Για παράδειγμα, υπήρξε ρεκόρ θερμοκρασιών (για πρώτη φορά η Μ. Βρετανία μέτρησε πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου), εκδηλώθηκαν τεράστιες πυρκαγιές (φέτος κάηκαν 6,6 εκατομμύρια στρέμματα στην Ευρώπη, αριθμός ρεκόρ), μεγάλα ποτάμια, όπως ο Δούναβης και ο Ρήνος, «έπιασαν πάτο», ενώ σοδειές καταστράφηκαν με συνέπεια τη μείωση της παραγωγής και την εκτόξευση των τιμών των προϊόντων.
Αυτήν άλλωστε την εικόνα περιέγραψε το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας, το οποίο ανέφερε πως τον Αύγουστο, το 64% της έκτασης της ΕΕ τελούσε υπό προειδοποίηση ή σε κατάσταση συναγερμού για συνθήκες ξηρασίας, κάτι που σημαίνει πως επηρεάστηκαν οι καλλιέργειες και η χλωρίδα. Ανάμεσα στις πλέον πληγείσες περιοχές ήταν Ισπανία, Γαλλία, κεντρική και βόρεια Ιταλία, κεντρική Γερμανία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Κροατία και Ρουμανία, αν και η χειρότερη «ανωμαλία» όσον αφορά τα επίπεδα υγρασίας εντοπίστηκε σε Άλπεις, δυτικά νησιά της Μ. Βρετανίας και νότια Σκανδιναβία.
Μάλιστα υπάρχει η πρόβλεψη ότι το φαινόμενο δεν πρόκειται να υποχωρήσει στη δυτική Ευρώπη και στη Μεσόγειο έως το Νοέμβριο, διατηρώντας το συναγερμό για τη διατροφική και ενεργειακή ασφάλεια ενόψει του πιο δύσκολου χειμώνα των τελευταίων δεκαετιών για τη Γηραιά Ήπειρο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Ζημιές στις καλλιέργειες
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η ξηρασία πέρα από το ότι επηρεάζει περίπου 55 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, συνιστά τον πιο σοβαρό κίνδυνο για τις καλλιέργειες. Ήδη η Ευρώπη αναφέρει μειωμένες αποδόσεις. Στην Ισπανία γίνεται λόγος για τεράστια καταστροφή στα ελαιόδεντρα (καλύπτει το 50% της παγκόσμιας ζήτησης σε ελαιόλαδο), με το συνολικό ύψος της ζημιάς στην αγροτική παραγωγή να υπολογίζεται ήδη σε 10 δισ. ευρώ, ενώ στη Γαλλία μόλις η μισή παραγωγή καλαμποκιού κρίνεται πως είναι σε καλή ή εξαιρετική κατάσταση.
Στην Ευρώπη αναμένεται μειωμένη απόδοση κατά 16% στο καλαμπόκι, κατά 15% στα ηλιοτρόπια και κατά 12% στη σόγια, ενώ προβλήματα θα υπάρξουν και με άλλα προϊόντα (όπως πατάτα, κρεμμύδια, λυκίσκο, κοκ) σε πολλές περιοχές (π.χ. σε βορειοδυτική Ιταλία, νότια και κεντρική Ισπανία, Μ. Βρετανία), μια και εγκαταλείφθηκε ακόμα και η άρδευση των καλλιεργειών λόγω των πολύ χαμηλών επιπέδων νερού.
Λειψυδρία…
Πράγματι, το νερό έχει καταστεί είδος υπό εξαφάνιση. Η Πορτογαλία, η οποία είδε τα αποθέματα νερού σε 10 από τα 61 φράγματα της να πέφτουν κάτω από το 20% της χωρητικότητας τους, απαγόρευσε το πότισμα σε δημόσια πάρκα και κήπους και ζήτησε από τους δήμους να σταματήσουν τον καθαρισμό των δρόμων.
Περιορισμοί στην κατανάλωση ελήφθησαν στις 93 από τις 96 επαρχίες της Γαλλίας, στη Μ. Βρετανία όπου έγινε και σύσταση για 4 λεπτά μπάνιο, όσοι πότιζαν με λάστιχο, απειλούνταν με πρόστιμο 1.000 λιρών, τη στιγμή που στην Ολλανδία, και συγκεκριμένα στο Άμστερνταμ, η υποχώρηση των υδάτων είχε ως συνέπεια να αποκαλυφθούν τα θεμέλια των σπιτιών, τα οποία απειλούνται με κατάρρευση λόγω της «επίθεσης» από μύκητες. Το κόστος αποκατάστασης τους υπολογίζεται στο αστρονομικό ποσό των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ υπάρχουν φόβοι για αντίστοιχα προβλήματα και στα ξύλινα σπίτια της Γερμανίας, της Σουηδίας αλλά και στη Βενετία.
Περπατώντας τον Δούναβη
Η ένταση του προβλήματος αποτυπώνεται κυρίως στην εικόνα από τα ποτάμια, τα οποία στην κυριολεξία έπιασαν πάτο. Ο Ρήνος, μέσω του οποίου μεταφέρονται καθημερινά 400.000 βαρέλια πετρελαίου, άνθρακας και εμπορεύματα απαραίτητα για τη βιομηχανία (η Γερμανία διακινεί μέσω των ποταμών της το 7,1% του συνόλου των εμπορευμάτων της ετησίως) είδε τη στάθμη του να μειώνεται σε ιστορικό χαμηλό, τόσο που σταμάτησε η κίνηση των φορτηγών – ποταμόπλοιων και των κρουαζιερόπλοιων.
Αλλά και ο Δούναβης, ο οποίος έπεσε σε χαμηλό 100 ετών, μετατράπηκε σε παραλία με απέραντες αμμουδιές στη Σερβία (όπου και αναδύθηκαν τα κουφάρια 20 γερμανικών πλοίων από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο) ενώ σε άλλα σημεία του σε Ουγγαρία, Βουλγαρία και Γερμανία, μπορούσε κανείς να τον διασχίσει με τα πόδια.
Πάτο έπιασε και ο Πάδος στην Ιταλία (ιστορικά χαμηλά εδώ και 70 χρόνια), όπου μεταξύ άλλων αποκαλύφθηκε και μια βόμβα 450 κιλών που δεν είχε εκραγεί, ενώ στον πόταμο Όντερ, στη Γερμανία, αναδύθηκε ένα βυθισμένο χωριό, το οποίο αν και πριν από μερικούς μήνες το επισκέπτονταν μόνο δύτες σε βάθος 12 μέτρων, τώρα μπορούσες απλά να το περπατήσεις.
Ενέργεια… στον αέρα
Η δραματική μείωση της στάθμης των ποταμών είχε σοβαρές συνέπειες και στην ηλεκτροπαραγωγή. Στην Ιταλία όπου το ένα πέμπτο της ενέργειας παράγεται από υδροηλεκτρικά εργοστάσια, η παραγωγή υποχώρησε κατά 40% τους τελευταίους 12 μήνες, μείωση κατά 44% κατέγραψε η Ισπανία και κατά 60% η Γαλλία, ενώ και η Νορβηγία γνωστοποίησε ότι δεν θα μπορούσε να εξάγει ηλεκτρική ενέργεια στη Μ. Βρετανία. Συνολικά η Ευρώπη ανακοίνωσε μια μέση μείωση της τάξης του 20% από τα υδροηλεκτρικά, γεγονός που αποτελεί ένα ακόμα πλήγμα στην ενεργειακή της ασφάλεια.
Τεράστιο θέμα όμως ανέκυψε και με τα πυρηνικά εργοστάσια, τα οποία χρησιμοποιούν τα νερά των ποταμών για να ψύχουν τους αντιδραστήρες τους, αρκεί η στάθμη των υδάτων να είναι υψηλή και η θερμοκρασία χαμηλή. Προϋποθέσεις ανύπαρκτες στην παρούσα συγκυρία, όπως φάνηκε και στη Γαλλία που αναγκάστηκε να «κλείσει» τους μισούς από τους 56 αντιδραστήρες της.
Που βαδίζουμε;
Όλα αυτά τα «σημάδια» προοιωνίζουν αυτό για το οποίο προειδοποιούν οι επιστήμονες, ότι δηλαδή έως το 2050 πολλές πόλεις στις οποίες ζούμε σήμερα, θα είναι αδύνατο να κατοικηθούν. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι τα επόμενα 30 χρόνια το αποτύπωμα της ξηρασίας θα επιδεινωθεί, με αποτέλεσμα να πλήττεται το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 4,8 με 5,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Δεκάδες εκατομμύρια θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν υπό την ασφυξία της ξηρασίας και της υγρασίας, αναζητώντας περιοχές με μέση θερμοκρασία 11 με 15 βαθμούς Κελσίου, εκεί όπου όλους αυτούς τους αιώνες η ανθρωπότητα κατάφερε να κάνει τα πιο μεγάλα βήματα προόδου.
Ειδικοί εκτιμούν πως αυτές οι συνθήκες θα διαμορφωθούν πλέον, πάνω από τον 45ο παράλληλο βόρεια, καθώς εκεί εκτιμάται πως θα είναι ο νέος «παράδεισος», αν και προειδοποιούν ότι δεν θα υπάρξει μέρος στον πλανήτη που θα είναι αλώβητο στην κλιματική κρίση.
Facts
- Φέτος η Ευρώπη βίωσε την χειρότερη περίοδο ξηρασίας των τελευταίων 500 ετών, μετά το 1540, την χρονιά που για 11 μήνες δεν έβρεξε σχεδόν καθόλου και καταγράφηκε η χειρότερη ξηρασία της χιλιετίας, αφήνοντας πίσω της ένα εκατομμύριο νεκρούς.
- Η συχνότητα και η διάρκεια της ξηρασίας έχει αυξηθεί κατά 29% σε σχέση με το 2000. Αν και αντιπροσωπεύει μόλις το 15% των φυσικών καταστροφών, είναι η πιο θανατηφόρα.
- Η ξηρασία ευθύνεται για το θάνατο 650.000 ανθρώπων από το 1970 έως το 2017.
- Εκτιμάται ότι η παγκόσμια οικονομία έχασε 124 δισεκατομμύρια δολάρια λόγω της ξηρασίας από το 1998 έως το 2017.
- Πέρα από την Ευρώπη και η Κίνα ήταν αντιμέτωπη φέτος με ξηρασία: Σε 70 ημέρες επηρεάστηκαν 900 εκατομμύρια άνθρωποι σε 17 επαρχίες στην Κίνα.
Αριθμοί
- 75% του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή 4,8 με 5,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι, θα πληγεί από την επιδεινούμενη ξηρασία μέσα στα επόμενα 30 χρόνια, σύμφωνα με τον ΟΗΕ
ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
- 20% η παραγωγή ενέργειας στην Ευρώπη από τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια μέσα στον τελευταίο χρόνο
- 60% η παραγωγή ενέργειας στη Γαλλία
- 44% η παραγωγή ενέργειας στην Ισπανία
- 40% η παραγωγή ενέργειας στην Ιταλία
