Αν και η πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί να αποτελεί ταμπού στη χώρα μας, πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες επανεξετάζουν τη χρήση πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής ως λύση στο πρόβλημα της ενεργειακής κρίσης που βιώνουμε. Συγκεκριμένα, δώδεκα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Φινλανδία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Σουηδία), καθώς και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν δηλώσει κατηγορηματικά την πρόθεσή τους να συμπεριλάβουν στα σχέδιά τους (Κροατία) ή να αναπτύξουν περαιτέρω (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο,) τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Η γειτονική μας Τουρκία κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στο Ακούγιου. Επιπλέον, στο νέο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενεργειακή ταξινόμηση η πυρηνική ενέργεια περιλαμβάνεται για πρώτη φορά με τον χαρακτηρισμό ως «βιώσιμη» πηγή ενέργειας.
Ιων Σταματελάτος. Αρθρο για το σαββατιάτικο έντυπο Action24Press.
Ένας πυρηνικός σταθμός παράγει ενέργεια μέσω της πυρηνικής αντίδρασης σχάσης. Κατά τη σχάση, πυρήνες βαρέων ατόμων, όπως για παράδειγμα το ουράνιο, χωρίζονται σε δύο ελαφρύτερους πυρήνες με ταυτόχρονη εκπομπή νετρονίων και έκλυση ενέργειας. Η ενέργεια που εκλύεται χρησιμοποιείται για την παραγωγή ατμού που περιστρέφει μια τουρμπίνα και παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Επομένως, μέσω της σχάσης παράγεται ενέργεια χωρίς την έκλυση αερίων του θερμοκηπίου. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ολόκληρο τον κύκλο παραγωγής, η πυρηνική ενέργεια συμπεριλαμβάνεται στις πηγές ενέργειας με τις χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και είναι συγκρίσιμη με τις εκπομπές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα μετά την υδροηλεκτρική. Η παραγωγή ενέργειας από τον ήλιο και τον άνεμο εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και απαιτεί την ύπαρξη εφεδρικής ισχύος για την κάλυψη των αναγκών όταν δεν υπάρχει ηλιοφάνεια ή ο άνεμος δε φυσάει.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πυρηνική ενέργεια μπορεί να καλύψει τις απαιτήσεις βασικού φορτίου ηλεκτρικής ενέργειας των μεγάλων πόλεων και της βιομηχανίας μέρα και νύχτα, χωρίς η παραγωγή να εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες. Επιπλέον, σημαντικό πλεονέκτημα της πυρηνικής ενέργειας είναι ότι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της χώρας δεν εξαρτάται από αβέβαιες πηγές εισαγωγής ενέργειας από το εξωτερικό, όπως – για παράδειγμα – συμβαίνει στις μέρες μας λόγω των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία και της κατακόρυφης αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου.
Ωστόσο, ένα σημαντικό πρόβλημα της πυρηνικής ενέργειας είναι η παραγωγή ραδιενεργών αποβλήτων. Περίπου το 3% του συνόλου των αποβλήτων ενός πυρηνικού σταθμού είναι ραδιοϊσότοπα με πολύ μεγάλο χρόνο ημιζωής που παραμένουν ραδιενεργά για πολλές χιλιάδες χρόνια. Η διεθνώς αποδεκτή λύση στο ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων υψηλών επιπέδων ραδιενέργειας είναι η επανεπεξεργασία του χρησιμοποιημένου καυσίμου, που έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του όγκου των αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας, και η τελική εναπόθεσή τους σε ειδικές εγκαταστάσεις που έχουν κατασκευαστεί σε μεγάλα γεωλογικά βάθη. Παράλληλα, αναπτύσσονται νέου τύπου πυρηνικοί αντιδραστήρες που έχουν βελτιωμένα χαρακτηριστικά ασφαλείας, μπορούν να λειτουργούν παράγοντας λιγότερα απόβλητα και σε ορισμένες περιπτώσεις επαναχρησιμοποιούν τα απόβλητα ως καύσιμα.
Σήμερα, το 11% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας και το 26% της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ παράγεται από πυρηνικούς αντιδραστήρες. Η Γαλλία συγκεκριμένα παράγει το 70,6% της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς. Τα ποσοστά αυτά αναμένεται να αυξηθούν καθώς ήδη κατασκευάζονται 54 νέοι αντιδραστήρες οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται στην Ασία.
Η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλη χώρα, έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και είναι λογικό λόγω γεωλογικών, γεωγραφικών και κλιματικών συνθηκών να δοθεί η έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, καινοτόμα ενεργειακά συστήματα όπως, για παράδειγμα, μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες, που προσφέρουν υψηλά επίπεδα ασφάλειας και μεγάλη ευελιξία στην τοποθεσία εγκατάστασης τους, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια βιώσιμη συμπληρωματική λύση όταν οι ανανεώσιμες πηγές δεν επαρκούν για την κάλυψη τοπικών αναγκών ή για άλλες εφαρμογές, όπως η παραγωγή υδρογόνου.
Σήμερα, οι πυρηνικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής αξιοποιούν την ενέργεια που εκλύεται κατά τις πυρηνικές αντιδράσεις σχάσης. Ενέργεια όμως εκλύεται και κατά τις πυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης ελαφρών πυρήνων, όπως το δευτέριο και το τρίτιο. Το μεγάλο πλεονέκτημα της σύντηξης, ως προς τη σχάση, είναι η μη παραγωγή μακρόβιων ραδιενεργών αποβλήτων. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη σύντηξη είναι στο επίκεντρο της διεθνούς έρευνας και η σύντηξη θεωρείται ως η πηγή ενέργειας του μέλλοντος.
Η ενεργειακή ασφάλεια μιας χώρας απαιτεί τη χρήση ενός μείγματος ενεργειακών πηγών και η πυρηνική ενέργεια θα μπορούσε ίσως να αποτελέσει μέρος της λύσης αυτού του προβλήματος συμβάλλοντας στη σταθερότητα του εφοδιασμού και των τιμών της ενέργειας στη χώρα μας.
O Ιων Σταματελάτος είναι διευθυντής Ερευνών και Προϊστάμενος του Εργαστηρίου Ερευνητικού Πυρηνικού Αντιδραστήρα του του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».
