Ο παγκόσμιος πόλεμος των Drones

Χιλιάδες μη επανδρωμένα αεροπορικά οχήματα στρατιωτικά και μη, μάχονται αυτή τη στιγμή στην πιο μαζική σύγκρουση μηχανών που έχει καταγραφεί παγκοσμίως – Η τεχνολογική έκρηξη

Σπύρος Χριστόπουλος//Action Press

Η τελευταία δεκαετία του 20^ου αιώνα άρχισε με τον πόλεμο του Κόλπου, τον πρώτο που καλύφθηκε σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση και έκλεισε το 1999 με τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία, οι οποίοι έμειναν στην ιστορία για τη βαρβαρότητα των ΗΠΑ και της Δύσης. Και ενώ ο 20^ος αιώνας έφυγε με τηλεοπτικούς πολέμους, fake news και παράπλευρες απώλειες, η πρώτη μεγάλη σύγκρουση του 21^ου αιώνα – στην Ουκρανία – διακρίνεται για την εκτεταμένη χρήση των UAV (μη επανδρωμένων αεροπορικών οχημάτων).

Οι ΗΠΑ ήταν αυτές που πρώτες προχώρησαν σε ευρεία χρήση drones – περίπου 3.000 – στον πόλεμο του Βιετνάμ, αν και η ανάπτυξη τους έμελλε να «εκτοξευτεί», όταν το Ισραήλ αγόρασε το αμερικανικό Firebee στα μέσα της δεκαετίας του ’70 για να διασφαλίσει την ασφάλεια των συνόρων του. Αν και η Λωρίδα της Γάζας (εκεί όπου οι Παλαιστίνιοι βάζουν πυρομαχικά σε μπαλόνια, τα οποία «σκάνε» για να προκαλέσουν φωτιές στα χωράφια των Ισραηλινών – η δική τους εκδοχή UAV), είναι το κατεξοχήν πεδίο όπου «δοκιμάζονται» τα ισραηλινά όπλα, η πραγματική δοκιμή των drones έγινε το 1982, στον πόλεμο του Λιβάνου. Η καταλυτική συνδρομή τους στη νίκη του Ισραήλ κατά της Συρίας ήταν το εφαλτήριο για την ανάπτυξη μιας τεχνολογίας, στην οποία οι Ισραηλινοί έγιναν παγκόσμιοι leaders, αποκομίζοντας κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ετήσια βάση από την εξαγωγή προϊόντων και γνώσης για τα UAV.

Από τους λίγους στους πολλούς

Έως τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21^ου αιώνα η πρόσβαση σε μαχητικά drones ήταν προνόμιο ελάχιστων. Το MQ-1 Predator ήταν το εμβληματικό όπλο των Αμερικάνων σε Αφγανιστάν και Ιράκ, έχοντας ως αποστολή αρχικά την επιτήρηση και την αναγνώριση πιθανών στόχων. Όταν σε αυτό προστέθηκαν οι πύραυλοι Hellfire, το status άλλαξε, ανοίγοντας το δρόμο για το «διάδοχο», το Reaper, το οποίο σχεδιάστηκε για να είναι «κυνηγός – δολοφόνος». Με μεγαλύτερη εμβέλεια και διάρκεια παραμονής στον αέρα, με ικανότητα μεταφοράς βαρύτερων πυρομαχικών, το Reaper έγινε ένας «υψηλής ακρίβειας δολοφόνος» που μπορούσε να χτυπήσει οπουδήποτε και οποτεδήποτε (αυτό φέρεται πως ήταν πίσω από τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασίμ Σολεϊμάνι στη Βαγδάτη το 2020).

Την τελευταία 15ετία η κατάσταση άλλαξε ραγδαία. Πολύ περισσότεροι απέκτησαν πρόσβαση στην τεχνολογία (κράτη όπως Ιράν, Τουρκία αλλά και τρομοκρατικές ή εγκληματικές ομάδες) ενώ άλλαξε και η χρήση τους, καθώς από μέσα για την εξολόθρευση μεμονωμένων τρομοκρατών ή ανταρτών, εξελίχθηκαν σε ένα άκρως απαραίτητο οπλικό σύστημα για ευρείας κλίμακας συγκρούσεις, το οποίο αρχίζει πλέον να συνδέεται και με την τεχνητή νοημοσύνη.

Στο πεδίο της μάχης

Αιθιοπία – Λιβύη – Νιγηρία- Μαρόκο: Drones έχουν χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα σε διάφορες συγκρούσεις, όπως στην Αιθιοπία χάρη στα οποία η κυβέρνηση κατάφερε να αντιμετωπίσει τους αντάρτες του TPLF (Tigray People’s Liberation Front), στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης όπου οι δύο αντίπαλες πλευρές είχαν προμηθευτεί τουρκικά, ιρανικά και κινεζικά UAV, σε Νιγηρία, Μαρόκο.

Ρωσία – Συρία: Αν και η Ρωσία υπολειπόταν κατά μια δεκαετία των ΗΠΑ σε τεχνολογία (και αριθμό) drones, ήταν αυτή που πρώτη τα ενέταξε στη δομή των στρατιωτικών της δυνάμεων και τα έβαλε στη μάχη στη Συρία, ως μέσα αναγνώρισης που ήταν σε real time συνδεδεμένα με το ρωσικό πυροβολικό.

Αζερμπαϊτζάν – Αρμενία: Εκεί όμως που έδειξαν πόσο καταλυτική είναι η συνδρομή τους, ήταν ο πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας το 2020. Οι Αζέροι εφοδιασμένοι με τα ισραηλινά Harop που δρούσαν ως «καμικάζι» (περιπλανώνται πάνω από το πεδίο της μάχης και μόλις εντοπίζουν το στόχο, τον εξολοθρεύουν) και με τα τουρκικά Bayraktar TB2 (επιτήρησης και αναγνώρισης που διαθέτουν πυραύλους) εξουδετέρωσαν σε χρόνο ρεκόρ τους Αρμένιους.

Και το εντυπωσιακό δεν ήταν μόνο το πόσο καταστροφικό ήταν το χτύπημα τους, όσο κυρίως η αδυναμία του αντιπάλου να αντιληφθεί και να προλάβει να αποτρέψει την εξολόθρευση του. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σύρραξη αυτή έγινε αντικείμενο μελέτης από το αμερικανικό Πεντάγωνο για το πώς τα drones μπορούν να αλλάξουν την φύση του πολέμου.

Φθηνή αεροπορική δύναμη

Αυτή τη στιγμή, εκτιμάται πως πάνω από 100 κράτη και μη κυβερνητικές ομάδες διαθέτουν στρατιωτικά drones. Τα UAV είναι μια φθηνή αεροπορική δύναμη, τα οποία αν και δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο τα μαχητικά, φέρουν σημαντική ισχύ πυρός κα μπορούν εάν συνδυαστούν με την ψηφιακή τεχνολογία και με την υψηλής ευκρίνειας παρατήρηση, να επιφέρουν θανατηφόρο χτύπημα ακρίβειας στις αντίπαλες χερσαίες δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο ότι ευρεία χρήση τους υπάρχει στη Μέση Ανατολή, όπου τόσο οι μεγάλοι «παίκτες» (Ιράν, Τουρκία, Σαουδική Αραβία, Ισραήλ) όσο και οι «παραφυάδες» τους (Χεζμπολά στο Λίβανο, Χούτι στην Υεμένη, Χαμάς στη Γάζα) έχουν αναπτύξει – κυρίως λόγω κόστους – το συγκεκριμένο μέσο ως βασικό τους «οπλικό σύστημα».

Η δυνατότητα τους να βλέπουν το πεδίο της μάχης από ύψος χιλιομέτρων, έχοντας μια πλήρη εικόνα, τη στιγμή που ανά πάσα στιγμή, μπορεί να πυροδοτηθούν πύραυλοι ή να ενημερωθούν σε real time άλλες δυνάμεις πυροβολικού για τη θέση του αντιπάλου, όπως και η ικανότητα τους να πετούν αργά και χαμηλά, διαφεύγοντας σε μεγάλο βαθμό από τα ραντάρ και την αεράμυνα (ή αναγκάζοντας την να δαπανά μεγάλο μέρος πυρομαχικών για να τα αναχαιτίσει), είναι κάτι που δεν έχει προηγούμενο στη στρατιωτική ιστορία, μια και επαναπροσδιορίζει όλη τη λογική και τη στρατηγική μιας μάχης (drones χρησιμοποιούνται εκτεταμένα και για ηλεκτρονικό πόλεμο).

Υπάρχουν όμως και κίνδυνοι, οι οποίοι αφορούν κυρίως τα εμπορικά drones, τα οποία, και παρά τις μετατροπές τους, μπορούν να δώσουν πολλές πληροφορίες για το ιστορικό από όλα τα μέρη που έχουν πετάξει καθώς και για την ακριβή θέση από όπου εκτοξεύθηκαν. Εκτιμάται πως μόνο τα εμπορικά drones που χειρίζονται οι Ουκρανοί, ξεπερνούν τα 6.000.

Πόλεμος μηχανών

Ρώσοι και Ουκρανοί χρησιμοποιούν χιλιάδες drones, των οποίων η συνεισφορά θεωρείται ανεκτίμητη σε αυτόν τον πόλεμο – κυρίως πυροβολικού – που εκτείνεται σε ένα μέτωπο 1.000 και πλέον χιλιομέτρων. Πρόσφατα, η Ρωσία κατηγορήθηκε ότι προμηθεύτηκε περισσότερα από 2.400 ιρανικά drones – καμικάζι, τα περίφημα Shahed 136s (η Μόσχα αρνείται, αν και λέγεται πως έχει παραλάβει και τα μεγαλύτερα ιρανικά Mohajer – 6), τα οποία φέρεται να χρησιμοποίησε στις πυραυλικές επιθέσεις στο Κίεβο και σε άλλες πόλεις, καταστρέφοντας τουλάχιστον το 40% των ενεργειακών υποδομών της Ουκρανίας.

Με αυτόν τον τρόπο, οι Ρώσοι έπληξαν κρίσιμες αστικές υποδομές, χωρίς να θυσιάσουν στρατιώτες και να προκαλέσουν μεγάλες ανθρώπινες απώλειες (ένα drone – καμικάζι μεταφέρει περίπου 40 κιλά πυρομαχικά έναντι 480 ενός πυραύλου και έχει μικρότερη ακτίνα έκρηξης), εξοικονομώντας παράλληλα χρήματα, καθώς το κόστος για κάθε Shahed υπολογίζεται σε 20.000 δολάρια, όταν ένας πύραυλος Kalibr – που χρησιμοποιούν ευρέως οι Ρώσοι εδώ και 8 μήνες – κοστίζει πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια. 

Δεκάδες εκατοντάδες drones διαθέτουν και οι Ουκρανοί. Μόνο από τις ΗΠΑ έχουν προμηθευτεί περισσότερα από 700 Switchblade, τα οποία είναι drones – καμικάζι, όπως και τα πάνω από 120 Phoenix Ghost Drones, ενώ έχουν λάβει και drones Puma που είναι επιτήρησης – αναγνώρισης. Πέρα από αυτά, οι Ουκρανοί έχουν τα τουρκικά Bayraktar (έλαβαν μυθικές διαστάσεις για τη συνεισφορά τους στην αρχή του πολέμου, αν και απομυθοποιήθηκαν όταν οι Ρώσοι βρήκαν πώς να τα εξουδετερώνουν), ενώ έχουν λάβει UAV από Πολωνία, Γερμανία, Ιαπωνία και Μ .Βρετανία.

Αν και τρόπος αντιμετώπισης των drones υπάρχει, το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς ακριβώς μια ανθρώπινη άμυνα θα μπορούσε να αντισταθεί σε μια επίθεση από ένα σμήνος drones που θα μπορεί να πολεμά αυτόνομα, χωρίς ανθρώπινη εμπλοκή. Σενάριο που αν και φαντάζει πρόωρο, ήδη υλοποιείται.