Όλα όσα θα έπρεπε να γνωρίζουμε για την Έκθεση που άλλαξε την φυσιογνωμία και την προοπτική της πόλης.
Ανέκδοτα περιστατικά και φωτογραφίες ή συμβάντα άγνωστα στους περισσότερους, με «πλοηγό» το λεύκωμα «75 χρόνια επί 15 ημέρες», που έγραψε και επιμελήθηκε ο Δρ.Κυριάκος Ποζρικίδης, έπειτα από τετραετή έρευνα σε αρχεία και υλικό εφημερίδων και φυσικά περιλαμβάνει πολύ περισσότερα στοιχεία, απ’ αυτά που επιλέξαμε.
Η αρχή
Το 1926 η Θεσσαλονίκη έχει περάσει τα πάντα. Πολέμους, ολοκληρωτική καταστροφή σε πυρκαγιά, αμέτρητα πλήθη προσφύγων στην πόλη. Ταυτόχρονα έχει όλα τα στοιχεία για να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον. Μακραίωνη ιστορία, λιμάνι σημαντικό, σύνδεση με τα Βαλκάνια και τη Δυτική Ευρώπη.
Σε μια τέτοια πόλη, πολυεθνική και πολύγλωσση και σε σημαντικότατη γεωγραφική θέση, μια διεθνής εμποροπανήγυρις δεν θα ήταν δυνατόν να σημειώσει αποτυχία.
1η ΔΕΘ 1926 (Διαβάστε εδώ όλη την ιστορία και το παρασκήνιο για να φτάσουμε στην 1η ΔΕΘ, με σπάνιες φωτογραφίες)
Ο Νικόλαος Γερμανός λοιπόν ανοίγει τις πόρτες της πρώτης Έκθεσης, η οποία στεγαζόταν κατόπιν παραχωρήσεως του στρατού στο πεδίο του Άρεως ακριβώς απέναντι από το κτίριο της Ηλεκτρικής Εταιρείας (έχει κατεδαφιστεί σήμερα) στην περιοχή Στρατηγείο. Kάλυπτε 7.000 τ.μ. Σύμφωνα με τα αρχεία της ΔΕΘ, στην πρώτη έκθεση συμμετείχαν 600 εκθέτες και είχε 100.000 επισκέπτες.
Η Nestle μοιράζει στους μικρούς επισκέπτες της έκθεσης δωρεάν γάλα. Η ανέχεια την εποχή εκείνη είναι τέτοια, που σχηματίζονται ουρές για το απρόσμενο δώρο.
Την ίδια χρονιά, η εταιρεία «Ε.Χριστοδούλου-Παστέρ» παρουσιάζει στη ΔΕΘ «θεραπεία συφιλίδος με το ελληνικό βισμούθιο».
Η επίσκεψη στη ΔΕΘ διαφημίζεται στις εφημερίδες ως ιστορικό καθήκον: «Κάθε Έλλην έχει ιστορικό καθήκον να επισκεφτεί την 1η ΔΕΘ που εμπνέει αληθινά αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας».
Είναι η εποχή που οι φίλοι της μπίρας μπορούν να απολαύσουν ένα παγωμένο ποτήρι «ΦΙΞ» στην τιμή της μίας δραχμής, ακούγοντας ραδιόφωνο, αφού ο ραδιοηλεκτρολόγος Χρήστος Τσιγγιρίδης ξεκινά τη λειτουργία του πρώτου ραδιοσταθμού Θεσσαλονίκης.
2η ΔΕΘ 1927
(Φωτ: Άποψη της ΔΕΘ, η εντυπωσιακή Πύλη και στο βάθος διακρίνεται το Στρατηγείο)
Αμέσως μετά την ίδρυσή της και από χρόνο σε χρόνο, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης μεγαλώνει σε έκταση, δύναμη και ακτινοβολία. Οι επίσημες κρατικές συμμετοχές αυξάνονται, οι ελληνικές επιχειρήσεις χτίζουν δικά τους περίπτερα, οι εμπορικοί επισκέπτες κάνουν χρυσές δουλειές και ο αριθμός των απλών επισκεπτών μεγαλώνει εντυπωσιακά φτάνοντας τις 200.000, αν και η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν τραγική καθώς την άνοιξη του 1927 η Ελληνική Kυβέρνηση προσέφυγε στην Kοινωνία των Εθνών για να πετύχει έκδοση δανείου υπό την εγγύησή της, αφού η πίστη της χώρας στις ξένες αγορές ήταν τότε χαμηλή.
Το κλίμα στην Έκθεση εορταστικό: στο περίπτερο του Αγίου Όρους, εκτός από αγιογραφίες, πωλούνται λάδια, μπαχαρικά και βότανα ως παυσίπονα και ιαματικά, ενώ στην είσοδο του περιπτέρου της οινοποιητικής «Αχάια», οι επισκέπτες μαγνητίζονται από μια φρουρά εντυπωσιακών φουστανελοφόρων.
Κυριαρχεί το περίπτερο 12 όπου συμμετείχε η περίφημη επιπλοποιία «Δ. Αθηναίου & Θ. Βαράγκη»
Όλα βαίνουν καλώς μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου, όταν αρχίζουν …τα παρατράγουδα. Όπως μαθαίνουμε από το λεύκωμα, το απόγευμα της 27ης διακόπτεται η ηλεκτροδότηση και η μισή έκθεση βυθίζεται στο σκοτάδι.
Αλλά… τα χειρότερα έπονται. Επικαλούμενη ανακοινωθέν του Γ΄ Σώματος Στρατού, η εφημερίδα “Φως” αποκαλύπτει ότι στις 28/9/27 «η Θεσσαλονίκη διέτρεξε μεγάλο κίνδυνο». Κι αυτό γιατί, ομάδα κομιτατζήδων σχεδίαζε να χτυπήσει την κατάμεστη ΔΕΘ, σερβικά ιδρύματα, το Κυβερνείο, το Στρατηγείο «και τας αποθήκας Πυρομαχικών».
(Φωτ: 1927, νυχτερινή 2η ΔΕΘ)
3η ΔΕΘ 1928
Ο Δάγκειος πυρετός θερίζει την Ελλάδα και η διοίκηση της ΔΕΘ αποφασίζει, για κοινωνικούς λόγους, να μειώσει το εισιτήριο. Ωστόσο, ξεχωριστό εισιτήριο 2 δραχμών απαιτείται για την επίσκεψη στο περίπτερο του Αγίου Όρους, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο λεύκωμα του κ. Ποζρικίδη.
Εντύπωση προκαλεί στους επισκέπτες το ομοίωμα του Λευκού Πύργου από σαπούνι, που παρουσιάζει η εταιρία «Οικονομίδου-Φλίσκου». Την ίδια χρονιά, γίνεται διάρρηξη στα γραφεία διοίκησης, αλλά ο διαρρήκτης εμφανίζεται πολύ επιλεκτικός, αφού αφαιρεί μόνο εκλεκτά πούρα!
Το 1928 είναι και η πρώτη φορά που Έλληνας πρωθυπουργός επισκέπτεται τη ΔΕΘ: ο Ελευθέριος Βενιζέλος κάνει μια στάση στη Θεσσαλονίκη, ερχόμενος από το Βελιγράδι. Στο περίπτερο της ταπητουργίας, οι Έλληνες πρόσφυγες ταπητουργοί τού δωρίζουν ένα χαλί.
Οι βιομήχανοι των Αθηνών εξακολουθούν να σνομπάρουν και την 3η ΔΕΘ
4η ΔΕΘ 1929
Οι επιχειρηματικές πράξεις θα ξεπεράσουν τα 40 εκατ. δρχ. Την πρώτη διάκριση παίρνει ο «Λουμίδης», η συμμετοχή των Ελληνικών μπισκότων «Παπαδοπούλου» θεωρείται λίαν αξιέπαινη, ενώ τις εντυπώσεις κερδίζει η πρώτη έκθεση Ελληνικού Τύπου με εφημερίδες και περιοδικά που κυκλοφόρησαν μετά την επανάσταση του 1821!
Η εταιρία «Λάιφ Σέιβερς» μοιράζει δωρεάν καραμέλες. Η στέρηση των Ελλήνων εκείνη την εποχή είναι τόση, που πιτσιρικάδες και γονείς συρρέουν κατά εκατοντάδες και οι υπάλληλοι της εταιρίας αναγκάζονται κάθε τόσο να κλείνουν τις πόρτες του περιπτέρου, για να ελέγχουν την κατάσταση.
5η ΔΕΘ 1930
Η 5η ΔΕΘ (1930), επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις στους επισκέπτες της. Πιτσιρικάδες με τους μπαμπάδες τους μαζεύονται σαν τις μύγες γύρω από το εντυπωσιακό νέο, εξακύλινδρο αυτοκίνητο της Dodge, το οποίο μάλιστα έχει υδραυλικά φρένα!
Για τις κυρίες, πιο θελκτική αποδεικνύεται η συμμετοχή της Ιαπωνίας. Στο ιαπωνικό περίπτερο, πωλούνται παραβάν έναντι 12.000 δρχ, κιμονό προς 4.000, ενώ η τρίτη και “φθηνότερη” εναλλακτική είναι τα μεταξωτά μανδήλια, προς 100 δρχ.
Τα φώτα της έκθεσης τα δίνει η Ελλάδα: ο φωτισμός είναι αμιγώς ελληνικός, με λαμπτήρες εγχώριας κατασκευής.
Στο περίπτερο του “Φυτριχ”! οι φαλακροί έκαναν ουρά για να μάθουν πως θα μπορούσαν να βγάλουν μαλλιά.
«Σκοτεινό» σημείο της διοργάνωσης του 1930, η κόντρα ΔΕΘ-δήμου Θεσσαλονίκης, όταν ο τελευταίος απαιτεί είσπραξη φόρου από τις διαφημίσεις εντός της ΔΕΘ.
Στις 29/9, μία ημέρα πριν από το κλείσιμο της έκθεσης, στους χώρους της γίνεται «χαμός». Ο λόγος; Είναι ο μόνος χώρος όπου μπορεί να πιει κάποιος μπίρα ή καφέ, γιατί λόγω δημοτικών εκλογών όλα τα κέντρα διασκέδασης είναι κλειστά με νόμο!
Οι βιομήχανοι παλαιάς Ελλάδας προσπαθούν να τορπιλίσουν τη ΔΕΘ για λόγους ανταγωνισμού, με εμπιστευτική εγκύκλιο του προέδρου του Συνδέσμου τους, Χατζηκυριάκου, αλλά τελικά …«δεν τους περνάει».
ΔΕΘ 1931 – 1940
Το 1931, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην έκθεση τα καλλυντικά της Elizabeth Arden, προκαλώντας κοσμοσυρροή από τις κυρίες της Θεσσαλονίκης (κι όχι μόνο).
Ανεξαρτήτως φύλου, οι επισκέπτες κοιτάζουν άναυδοι τον Γύρο του Θανάτου του Μπίλι Γουόρντ, την κυριότερη ατραξιόν του Λούνα Πάρκ της ΔΕΘ.
Εντυπωσιάζουν ακόμα το “γραντ-ρου”, προσομοίωση πτήσης , ο “οίκος του γέλωτος”, παραμορφωτικοί καθρέφτες και ο “χορός του τάπητα”, κάτι σαν το σημερινό “ταψί”. Τρία δυστυχήματα έγιναν στο λούνα-παρκ καθώς άτομα εκτινάχθηκαν από τις κούνιες!
Η ΔΕΘ δείχνει τα ρεφλέξ της το 1932, όταν η διεθνής κρίση θέριζε, θεσπίζοντας τη λαϊκή ημέρα με εισιτήριο 5 δρχ, ενώ «πατεντάρει» λαχείο στα πρότυπα του σημερινού ξυστού! Μεσούσης της έκθεσης ισχυροί σεισμοί προκαλούν τεράστιες ζημιές στη Χαλκιδική και μέρος των εσόδων διατίθενται υπέρ σεισμοπλήκτων.
Από μια άλλη σκοπιά, τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της, η ΔΕΘ είναι σωστό πανηγύρι. Τα καλύτερα κέντρα της πόλης είχαν εκεί παραρτήματα, όπου διασκέδαζαν οι επισκέπτες. Τα περίπτερα μοιράζουν για διαφημιστικούς λόγους σακουλάκια με σταφίδες, σύκα και άλλα γλυκίσματα. Kάθε χρόνο παρουσιάζονται νέες ατραξιόν, όπως ένας ποδηλάτης με μια κοπέλα στην πλάτη του διένυε μια απόσταση 50 μέτρων σε ένα σύρμα σε ύψος 20 μέτρων. Μετά το τέλος των ατραξιόν, έσβηναν τα φώτα και 2-3 φορές τη βδομάδα εκτοξεύονταν πυροτεχνήματα.
Το 1933 η ΔΕΘ προβάλλει τον ελληνικό τουρισμό και το μακεδονικό βιβλίο, έρχονται ειδικές αμαξοστοιχίες με επισκέπτες από το Μοναστήρι, γεμίζουν τα περίπτερα με Βαλκάνιους επιχειρηματίες και η εταιρία υπολογίζει την κατά κεφαλήν δαπάνη του μέσου επισκέπτη της ΔΕΘ μεταξύ 150 και 200 δρχ.
Το 1934 η ΔΕΘ ξεκινά τα road shows για την προβολή της ελληνικής οικονομίας και σε συνεργασία με το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Θεσσαλονίκης διοργανώνει μεταφερόμενη έκθεση στην Γιουγκοσλαβία. Στη ΔΕΘ συμμετέχουν μεταξύ άλλων η βιομηχανία «ΕΒΕΚ», η «Κολλινός» και η «ΑΒΕΖ», ενώ η εμπορική κίνηση στην πόλη ξεπερνά τα 200 εκατ. δρχ!
Στο περίπτερο του Ερυθρού Σταυρού πραγματοποιήθηκε εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας.
Ανταγωνιστική προς τη ΔΕΘ έκθεση διοργανώθηκε στο Ζηρίνειο Γυμναστήριο Κηφισιάς, με ελληνικά προϊόντα.
Η 10η ΔΕΘ του 1935 είναι η πρώτη που γίνεται χωρίς τον ιδρυτή της, καθώς ο Γερμανός είχε πεθάνει τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς. Λίγες ώρες προτού «φύγει», είχε εξασφαλίσει από την κυβέρνηση νέους χώρους για την επέκταση της ΔΕΘ. Σε τηλεγράφημά του έγραφε «Ζήτημα ετελείωσε σήμερον. Αύριον παραλαμβάνω έγγραφα χείρας μου, αναχωρώ Κυριακήν. Γερμανός». Η 10η ΔΕθ θα μετρούσε περισσότερους από 300.000 επισκέπτες.
Εντυπωσίασε ο “Θίασος των Νάνων” από τη Βουδαπέστη και ο “Γύρος του Θανάτου”.
Το 1936, επισκέπτεται την έκθεση ο διάδοχος Παύλος, ενώ ο Μεταξάς έχει ήδη ανέβει στην εξουσία.
Στην έκθεση παρουσιάστηκαν οι πρώτες μάσκες προστασίας από χημικό πόλεμο.
Το 1937, στο λούνα παρκ υπήρχε μέρος του Βιενέζικου Πράτερ, ενώ μεγάλη ατραξιόν ήταν ο “Ιπτάμενος Ίππος” με την όμορφη Αμαζόνα καθώς και η περιστρεφόμενη μοτοσικλέτα “Λούπινγκ δε Λουπ” με τον περίφημο Σερ Ρίκιγκ από την Νέα Υόρκη. Η επίδειξη όμως που έκοβε την ανάσα των επισκεπτών ήταν αυτή του “Φλεγόμενου Αερόστατου”.
Τέλος διοργανώθηκαν παραστάσεις της “Άιντα” του Βέρντι.
Το 1938, η ΔΕΘ βιώνει κι αυτή την αλματώδη άνοδο του Χίτλερ. Ανάμεσα στις σημαίες που κυματίζουν στις πύλες της είναι κι αυτή με τη σβάστικα. Το 1940 κι ενώ η ΔΕΘ έχει μετακομίσει από το Πεδίον του Άρεως όπου γινόταν μέχρι τότε, στον σημερινό της χώρο, η χιτλερική Γερμανία συμμετέχει επίσημα στην έκθεση.
Η Αλβανία κατασκεύασε περίπτερο, χαρακτηριστικό του οποίου ήταν ο Πύργος 23 μέτρων!
Το 1939 η Γερμανία είχε ήδη εισβάλει στην Πολωνία. Παρ’όλα αυτά η Γερμανία συμμετείχε στη ΔΕΘ και μάλιστα με δικό της περίπτερο.
Η 14η ΔΕΘ του 1939 ήταν η τελευταία που έγινε στο Πεδίο του Άρεως.
Στις 22/9/1940, ο Γερμανός πρόξενος παραθέτει δεξίωση, πλέκοντας εγκώμια για την Ελλάδα και την έκθεση, λίγες μόλις εβδομάδες προτού ακουστεί το «Όχι» της 28ης Οκτωβρίου.
(Φωτ: Τιμητικό άγημα στα εγκαίνια της 15ης ΔΕΘ)
(Φωτ: Η επίσημη κρατική συμμετοχή της Γερμανίας στην 15η ΔΕΘ)
Ο πόλεμος ξεσπά και πολλοί από τους εκθέτες δεν προλαβαίνουν καν να πάρουν τα πράγματά τους από τους χώρους της ΔΕΘ.
Την περίοδο της Κατοχής οι Γερμανοί χρησιμοποιούν τα περίπτερα σαν αποθήκες, ενώ πριν αποχωρήσουν από τη Θεσσαλονίκη ανατινάζουν τα κτίρια της ΔΕΘ. Η Έκθεση θα μείνει κλειστή για 10 ολόκληρα χρόνια.
ΔΕΘ 1941-1950
Με την αποχώρησή τους από την πόλη, οι Γερμανοί ανατίναξαν το κτίριο της ΔΕΘ κι έβαλαν φωτιά στις εγκαταστάσεις της. Ο πόλεμος τελείωνε, η Ελλάδα όμως, ενώ οι εμπόλεμοι, νικητές και νικημένοι, άρχισαν αμέσως τις προσπάθειες για την επούλωση των τρομακτικών τραυμάτων τους, θα γνωρίσει και τις καταστροφές του εμφύλιου σπαραγμού. Έτσι η Διεθνής Έκθεση θα μείνει κλειστή για δέκα συνολικά χρόνια. Την οκταετία που αρχίζει αμέσως μετά την απευλευθέρωσή της κατεστραμμένης Ελλάδας καταλήγει στην αναπροσαρμογή της εξωτερικής αξίας της δραχμής το 1953.
Με αφετηρία τη 16η διοργάνωση του 1951, η ΔΕΘ θα αποτελέσει -κι ούτε ήταν δυνατό να γίνει διαφορετικά- έναν πραγματικό καθρέφτη της ελληνικής οικονομίας, αλλά και γενικότερα της ζωής της χώρας. Η 16η ΔΕΘ, η πρώτη μεταπολεμική, εγκαινιάστηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 1951. Από τότε λειτουργεί κανονικά, περισσότερο πλέον ως χώρος οικονομικών συναλλαγών και λιγότερο ως λαϊκό πανηγύρι. Στους χώρους της θα κυριαρχήσουν: η προσπάθεια για ανοικοδόμηση, η ξένη βιομηχανική παρουσία, η ντόπια αγροτική και βιοτεχνική παραγωγή. Ταυτόχρονα και όσο οι συγκοινωνίες βελτιώνονται και οι Έλληνες αποκτούν αυτοκίνητα, ο αριθμός των επισκεπτών θα αυξηθεί πέρα από κάθε πρόβλεψη.
ΔΕΘ 1951-1960
Το 1951 ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας ανακοίνωσε ότι η ΔΕΘ θα επαναλειτουργούσε εντός του έτους. Για την αναδιάρθρωσή της διατέθηκαν 5 δις δρχ από τις Αμερικανικές Πιστώσεις και άλλο 1 δις για την διαφήμισή της.
Την 1η μέρα που άνοιξε δεν προβλέψανε να έχουν πολλά ταμεία με αποτέλεσμα με δυσκολία να μπουν 20.000 άτομα αφήνοντας έξω τουλάχιστον 5.000 επισκέπτες. Συνολικοί επισκέπτες 543.000, 100.000 εκ των οποίων ήταν από εκτός Θεσσαλονίκης. Το εισιτήριο ήταν 4000δρχ ένα το εργατικό-υπαλληλικό 2000δρχ.
Το 1952, 773.000 επισκέφτηκαν την έκθεση, ο μεγαλύτερος αριθμός επισκεπτών από 28 πόλεις της Ευρώπης που διοργάνωναν Εκθέσεις.
(Φωτ: 1952, 17η ΔΕΘ, η κεντρική λεωφόρος)
Το 1953 η λειτουργία της ΔΕΘ -της πρώτης που εγκαινιάζεται από πρωθυπουργό μεταπολεμικά- παρατείνεται επί διήμερο, προκειμένου οι εισπράξεις από την πρώτη ημέρα της παράτασης να διατεθούν για τη στήριξη των πληγέντων από τους σεισμούς σε Ζάκυνθο-Κεφαλονιά.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίαζε ένα σύστημα μικροσκοπίων με τα οποία οι επισκέπτες παρακολουθούσαν την κίνηση ζωικών σπερματοζωαρίων!
Το 1954, στο αμερικανικό περίπτερο κατασκευάζεται κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, σύμφωνα με το λεύκωμα. Οι επισκέπτες μετατρέπονται σε μικρά παιδιά, που κοιτάζουν όλο θαυμασμό και απορία, για πρώτη φορά, τον εαυτό τους σε μια οθόνη τηλεόρασης.
(1954, αεροφωτογραφία)
Στο πρόγραμμα της ΔΕΘ εντάσσεται η ενετική βραδιά: ο δήμος σβήνει όλα τα φώτα της παραλίας και των κάθετων προς αυτή οδών και ομάδες ανθρώπων, κρατώντας αναμμένους ενετικούς πυρσούς, περπατούν μέχρι το λιμάνι τραγουδώντας μπροστά από φωταγωγημένα πλοία, σε ένα φαντασμαγορικό θέαμα.
Οι επισκέπτες έφτασαν στον εκπληκτικό αριθμό 1.236.671 αποτελώντας ρεκόρ προσέλευσης.
(Φωτ: 1954, Αεροφωτογραφία το Λούνα Παρκ)
Η διοργάνωση του 1955, όπως και γενικότερα όλη η ελληνική ιστορία, σημαδεύεται από τον διωγμό των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη. Το περίπτερο της Τουρκίας στη ΔΕΘ κλείνει πριν από τη λήξη της έκθεσης.
(Φωτ: 1955, περίπτερο Γεωργικής Παραγωγής)
(Φωτ: 1955)
(Φωτ: 1956, τα συντριβάνια στην 21η ΔΕΘ)
Το 1957 Κίνα και ΗΠΑ συναγωνίζονται σε κινήσεις εντυπωσιασμού. Οι μεν Κινέζοι εκτοξεύουν παραδοσιακές κροτίδες, υποδεχόμενοι τον πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή, οι δε Αμερικάνοι ψήνουν κοτόπουλο σε ηλεκτρικό μαγειρείο που λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια, το οποίο είναι τμήμα ενός ολόκληρου συστήματος θέρμανσης με τη δύναμη του ήλιου.
Επίσης παρουσιάστηκε το “Μαγικό Σπίτι” όπου όλοι οι αυτοματισμοί του λειτουργούσαν με φωνητικές εντολές.
Κι αν η εφευρετικότητα των Αμερικανών δημιούργησε προϊόντα που μοιάζουν πρωτοποριακά ακόμη και σήμερα, ένας υπάλληλος «εφηύρε» κάτι που άλλαξε την καθημερινότητα των Ελλήνων. Επρόκειτο για τον Δημήτρη Βακόνδιο, που δημιούργησε τον πρώτο καφέ-φραπέ στην ιστορία!
(Φωτ: 1957, το περίπτερο της Εθνικής Γεωργικής Παραγωγής στην 22η ΔΕΘ)
1958: Τσιτσάνης, Καζαντζίδης και Μαρινέλλα ανεβάζουν στα τραπέζια τους επισκέπτες της ΔΕΘ
Λίγο μετά τα μέσα του αιώνα, για τους ξένους επισκέπτες της Θεσσαλονίκης, ιδίως δε τους Αθηναίους, η πόλη αποτελεί μεν δέλεαρ λόγω της ΔΕΘ, αλλά όχι μόνο χάρη σ’ αυτήν.
Γύρω στο 1958 ξεκινά αυτό που έκτοτε έγινε παράδοση: η νυχτερινή «επιδρομή» στα μπουζούκια, στη διάρκεια της ΔΕΘ.
Οι επιλογές, όπως μαθαίνουμε από το λεύκωμα, πολλές: το 1958, στο «Πανόραμα» παίζουν ο Βασίλης Τσιτσάνης και η Γιώτα Λύδια. Στους «Χορτατζήδες» ο Καζαντζίδης με τη Μαρινέλλα και στη «Χαβάη» ο Μαρούδας.
Παιδικά απογεύματα καθημερινά με το Κουκλοθέτρο του “Μπαρμπα-Μητούση”
(Φωτ: 1959, 24η ΔΕΘ)
1960: Ατραξιόν οι “Λευκοί Δαίμονες” που έκαναν ακροβατικές επιδείξεις με αιωρούμενα ποδήλατα, ενώ η παιδική σκηνή είχε “Ευγένιο Σπαθάρη”
Εκείνη την εποχή, κι ενώ πολλοί Έλληνες δεν έχουν ακόμη καλά-καλά ηλεκτρικό φούρνο, ο Ελληνοαμερικανός Γιώργος Κρισέρης παρουσιάζει στη ΔΕΘ ηλεκτρονικό μαγειρείο, που λειτουργεί με …μικροκύματα.
Κάποιοι έμειναν με το στόμα ανοιχτό. Άλλοι κράτησαν τον θαυμασμό τους για τη μεγάλη ατραξιόν της ΔΕΘ του 1960: τους Λευκούς Δαίμονες και τα ριψοκίνδυνα ακροβατικά τους με …αιωρούμενα ποδήλατα.
Μέσα στους χώρους της ΔΕΘ, ο αείμνηστος Ευγένιος Σπαθάρης κάνει το κοινό να γελάει ή να αναστενάζει όλο καημό με τις παραστάσεις του Καραγκιόζη, ενώ το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν ανεβάζει τις «Ορνιθες».
Το ίδιο έτος, κατεδαφίζονται τα περίπτερα Α’, Β΄ και εθνικής παραγωγής, προκειμένου στη θέση τους να κατασκευαστεί το «Αλεξάνδρειο Μέλαθρον», το γνωστό σε όλους «Παλέ Ντε Σπορ».
Το 1960 ξεκινάει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (αρχικά ως Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου). Ήταν μια ιδέα του Λίνου Πολίτη και του Παύλου Ζάννα που υιοθετήθηκε αμέσως από την ΔΕΘ
Στην πρώτη κριτική επιτροπή συμμετείχαν ο Στρατής Μυριβήλης, η Κατίνα Παξινού και ο Ιωάννης Βελλίδης. Το παρών έδωσαν στο Φεστιβάλ η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Τζένη Καρέζη, η Μάρω Κοντού και δεκάδες άλλοι καλλιτέχνες. Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου στον Δημήτρη Χορν και Α’ Γυναικείου στην Αλίκη Βουγιουκλάκη για την ταινία “Μανταλένα”.
Στηην τελετή απονομής βραβείων ο κονφερανσιέ Γιώργος Οικονομίδης έβγαλε σε δημοπρασία έναν χορό με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, υπέρ του Δημοτικού Βρεφοκομείου Θεσσαλονίκης, στον οποίο πλειοδότησε ο εφοπλιστής κ. Νομικός με 30.000δρχ!
ΔΕΘ 1961-1970
Η ΔΕΘ του 1961 από πολλούς μνημονεύεται για τον …θυμό του Φίνου, ο οποίος αποσύρει από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου την ταινία του «Ο Κατήφορος», γιατί του είπαν ότι θα προβληθεί Πέμπτη, αντί για Σαββατοκύριακο!
Πρώτο βραβείο ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ παίρνει ο Δημήτρης Χορν, ενώ η «Μανταλένα» εξασφαλίζει στην Αλίκη Βουγιουκλάκη την αντίστοιχη γυναικεία διάκριση.
(Φωτ δεξιά: 1961, 26η ΔΕΘ)
Το 1962 το φεστιβάν τραγουδιού μετακομίζει στη Θεσσαλονίκη. Τα εισιτήρια για τους τυχερούς στοιχίζουν 15, 20 και 50 δραχμές, ενώ μεταξύ των διαγωνιζόμενων συγκαταλέγονται οι Βογιατζής, Βάνου και Κουρούπη.
Η πολιτική ατζέντα της ΔΕΘ έχει να επιδείξει έναν επισκέπτη υψηλότατου επιπέδου: τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζόνσον.
Το 1963 αρπάζει φωτιά το περίπτερο της Πειραϊκής Πατραϊκής, λόγω βραχυκυκλώματος σε ηλεκτρικά καλώδια. Λιγότερο …εύφλεκτα αποδεικνύονται τον ίδιο χρόνο τα πυροτεχνήματα! Η προγραμματισμένη δεξίωση αναβάλλεται, καθώς λόγω της καταρρακτώδους βροχής, τα πυροτεχνήματα δεν ανάβουν…
Το 1964 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί για τη ΔΕΘ η χρονιά του ωραίου φύλου. Η Μις Κόσμος Κορίνα Τσοπέη, μαζί με τη Μις ΗΠΑ, Μπόμπι Τζόνσον, «καίνε» καρδιές στους χώρους της ΔΕΘ.
Το ίδιο κάνει και η Ελένη Ανουσάκη. Μάλιστα, το ντεκολτέ της γνωστής ηθοποιού είναι τόσο προκλητικό, ώστε αστυνομικοί προσπαθούν να την εμποδίσουν να εισέλθει στο κτίριο διοίκησης για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Το έκθεμα που τραβούσε την προσοχή ήταν ο θαλαμίσκος του διαστημοπλοίου “Σίγμα7” με τον οποίο ο Αστροναύτης Ουόλτερ Σιρά πραγματοποίησε πτήση στην τροχιά της Γης στις 3 Οκτωβρίου 1962.
(Φωτ: 1964, η μις ΗΠΑ Μπόμπι Τζόνσον και η μις Υφήλιος Κορίνα Τσοπέη, στην κοσμοπολίτικη 29η ΔΕΘ)
(Φωτ: 1964, και η Ξένια Καλογεροπούλου, 1ο βραβείο στο φεστιβάλ κινηματογράφου)
Το 1965 είναι η χρονιά των αστροναυτών και του …νομάρχη Κούρναβου. ΗΠΑ και Ρωσία διαγκωνίζονται ατύπως για τον τίτλο της διαστημικής δύναμης, στέλνοντας στη Θεσσαλονίκη το βαρύ πυροβολικό τους: οι μεν ΗΠΑ τους αστροναύτες Κούπερ και Κόνραντ, οι δε Ρώσοι τους συναδέλφους τους, Λεόνοφ και Μπελάγιεφ καθώς και ομοίωμα του διαστημοπλοίου “Σπούτνικ Βοστόκ”
Πίσω στη …γη, το τεταμένο πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα, μετά την πτώση του Γεώργιου Παπανδρέου, έχει αντίκτυπο και στη ΔΕΘ του 1965, μία από τις μεγαλύτερες μέχρι τότε. Κανένας πολιτικός δεν εμφανίζεται για να την εγκαινιάσει και το καθήκον αναλαμβάνει ο τότε νομάρχης Κούρναβος.
Ταυτόχρονα, ξεκινάει το πρώτο ράλι ΔΕΘ, το οποίο κερδίζει ένα Μίνι Κούπερ Ες (Mini Cooper S).
1966, νέος θεσμός στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου ΔΕΘ, η Μις Φεστιβάλ. Πρώτη νικήτρια η Βέρα Κρούσκα.
(Φωτ: 1966, πανοραμική άποψη της 31ης ΔΕΘ από το κτίριο της ΧΑΝΘ)
(Φωτ: 1966, κοσμοσυρροή στα τουρνικέ της ΔΕΘ)
Η ΔΕΘ του 1967 πραγματοποιείται λίγους μήνες μετά το πραξικόπημα και την εγκαθίδρυση της Χούντας στην Ελλάδα. Από το στρατιωτικό ραδιόφωνο ακούγεται: «Ολόκληρος ο κόσμος από την καρδιά της Θεσσαλονίκης». Μάλιστα, στην επιτροπή διοργάνωσης του Φεστιβάλ Τραγουδιού συμμετέχει και εκπρόσωπος του Γ΄ Σώματος Στρατού.
Από το 1968 άρχισαν οι φήμες περί μετακόμισης της Έκθεσης στο Καλοχώρι, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Μακεδονία” μετά από εισήγηση του ΔΣ της ΔΕΘ υπό την προεδρία του Υπουργού Συντονισμού Μακαρέζου.
Το 1969, εγκαινιάζεται ο πρώτος όροφος του πύργου του ΟΤΕ. Από τα 25 μέτρα του Πύργου, οι πρώτοι τυχεροί βλέπουν τα 8,40, ενώ το 1970 αυτός στέκεται, πλέον, σε όλο του το ύψος!
Στην Θεσσαλονίκη τις μέρες της ΔΕΘ συναρπάζουν οι “Olympians”.
Η ΔΕΘ συνεχίζει να συγκινεί το κοινό. Πολλά θεάματα, παραστάσεις, φεστιβάλ, διασκέδαση! Συναυλίες των Αλ Μπάνο και Ρομίνα Πάουερ, Άιντολς και το Παλέ ντε Σπορ κατάμεστο. (1970)
(Φωτ: 1970, 35η ΔΕΘ)
ΔΕΘ 1971-1980
1971, ο αγαπημένος της εποχής Νίκος Ξανθόπουλος για την περίοδο της Έκθεσης. Την ημέρα ωστόσο των εγκαινίων της 36ης ΔΕΘ, στην θάλασσα της Αδριατικής κάηκε το μεγαλύτερο Ελληνικό φέριμποτ με δεκάδες νεκρούς.
1972, Πάτι Μπράβο με το τραγούδι της “Λα Μπάμπολα” και 2 sold out στο Παλέ ντε Σπορ
(Φωτ: 1972, Το Διαρκές Εμπορικό Κέντρο ΔΕΚ στην 37η ΔΕΘ, σήμερα Περίπτερο 8)
Η φράση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη ΔΕΘ του 1974 έχει ήδη μείνει στην ιστορία. Αντί ομιλίας εγκαινίων, είπε: «Εγκαινιάζω την πρώτη μεταπελευθερωτική περίοδο της ΔΕΘ». Λίγο νωρίτερα, έχει κάνει 300.000 Έλληνες να παραληρούν από ενθουσιασμό στη διάρκεια ομιλίας του.
Η έκθεση και η Θεσσαλονίκη έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Μια νέα εποχή ξημερώνει. Τα ήθη και τα έθιμα εκσυγχρονίζονται, κοιτάζοντας προς Δυσμάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των νέων ηθών;
Στις 21/9, μία ημέρα προτού κλείσει η ΔΕΘ, η Θεσσαλονίκη αποκτά -πρώτη σε όλα τα Βαλκάνια- κινηματογράφο drive-in. Στην οθόνη, ο επιθεωρητής Κάλαχαν με το μάγκνουμ του.
Το 1979 εγκαινιάζονται 2 νέες διεθνείς εμπορικές εκθέσεις. η Furnidec και η Textilia.
ΔΕΘ 1980 μέχρι σήμερα
(Φωτ: 1984)
Στην συνέχεια οι μέρες διεξαγωγής της ΔΕΘ γινόταν συνεχώς λιγότερες, αποκτούσε περισσότερο εμπορικό χαρακτήρα, έγινε ακόμα και πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης μειώνοντας εντυπωσιακά τον καλλιτεχνικό και φεστιβαλικό χαρακτήρα της. Της ‘”Εκθεσης” δηλαδή των Θεσσαλονικέων και όχι μόνο που προήγαγε εμπορικές πληροφορίες, γνώση, καλλιτεχνικά θεάματα και διασκέδαση. Τα φεστιβάλ σβήσανε, νέες κλαδικές εμπορικές εκθέσεις εμφανίστηκαν για να φτάσουμε στη σημερινή της μορφή.
Όπως και να έχει όμως, είναι υποχρέωση του πολίτη της Θεσσαλονίκης η επίσκεψη στην ΔΕΘ έστω μία φορά κάθε χρόνο γιατή “Η ιστορία της ΔΕΘ είναι η Ιστορία της Θεσσαλονίκης”.
ΔΕΘ 2015 – 2017
Η ΔΕΘ αρχίζει να θυμίζει τις παλιές ένδοξες μέρες. Άνθρωποι με όραμα και τόλμη στο τιμόνι της, φέρνουν ξανά το κοινό μέσα στις πύλες της. Η Θεσσαλονίκη ξεκίνησε πάλι να “αστράφτει”, να διεθνοποιείται και μάλιστα εν μέσω κρίσης.
Ο Νικόλαος Γερμανός ήταν ένας άνθρωπος που “έβλεπε” πολύ μακριά και είχε τεχνογνωσία, ψυχή και πάθος. Ενέπνευσε πολύ κόσμο να δημιουργήσει αυτό το θαύμα με τα ασύλληπτα ρεκόρ.
Αυτό που αρχίζουμε και ζούμε και τώρα και ευχόμαστε να έχει συνέχεια.
Βιβλιογραφία: Ενημερωτικό υλικό καθώς και σπάνιες φωτογραφίες πήραμε από το βιβλίο «75 χρόνια επί 15 ημέρες» του Δρ. Κυρ. Ποζρικίδη. Ο Δρ. Ποζρικίδης πραγματοποίησε ενδελεχή έρευνα μέσα στα αρχεία της δημόσιας επιχείρησης, αλλά και σε άλλες πηγές, ταξινομώντας και παρουσιάζοντας τις σπουδαιότερες στιγμές, αλλά και άγνωστα γεγονότα κάθε Γενικής Έκθεσης από το 1926, όταν και διοργανώθηκε η 1η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης έως την 75η ΔΕΘ του 2010. Οι πληροφορίες που σας παραθέσαμε αποτελούν ένα μικρό μέρος σε σχέση με την ύλη του βιβλίου καθώς και του εκπληκτικού του φωτογραφικού υλικού που ζωντανεύει στα μάτια μας ολόκληρες εποχές. Τον ευχαριστούμε πολύ για την παραχώρηση μέρους του υλικού αυτού.
Πηγή: thessalonikiartsandculture.gr
