«Μετανιώνω» μου είπε πριν μερικές μέρες μία κρατούμενη «αφού ούτως ή άλλως είμαι φυλακή, έπρεπε να έχω κάνει κάτι πολύ χειρότερο να γίνω τουλάχιστον διάσημη σαν την Πισπιρίγκου».
Αρθρο της Τατιάνας Δουβαρά για το ACTION 24 PRESS
Κάπου εκεί είναι που αρχίζεις να καταλαβαίνεις το σκληρό domino και τις πολλαπλές όψεις και αναγνώσεις αυτής της κακόγουστης μόδας του τελευταίου διαστήματος που ονομάζεται τηλεδίκη.
Είναι αδιαμφισβήτητη η επίδραση που ασκούν τα ΜΜΕ στη διαμόρφωση στάσεων, τάσεων και συμπεριφοράς. Σαφώς είναι σπουδαίος ο ρόλος τους σε μία δημοκρατική κοινωνία, σαφώς ο παραδειγματισμός και η ενημέρωση αποτελούν πυλώνες του δικαιοπολιτικού μας γίγνεσθαι και σαφώς είναι αντισυνταγματική η στέρηση του δικαιώματος της πρόσβασης σε αυτήν.
Τείνει όμως η ενημέρωση μέσα στον υπερβάλλοντα ζήλο της, να γίνει καταστροφική όταν θυσιάζει το μέτρο για ένα σκοπό που «αγιάζει τα μέσα» και τη δημοσιογραφική δεοντολογία, στο βωμό της τηλεθέασης που θέλγεται από μελοδραματισμούς, suspense και κίτρινες τακτικές κλειδαρότρυπας.
Τείνει να γίνει επικίνδυνη όταν σφετερίζεται το ρόλο της δικαστικής εξουσίας ξεφυλλίζοντας κάθε λεπτομέρεια μιας καθ´ όλα απόρρητης δικογραφίας,- αφού οι ποινικές διώξεις αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα που χαίρουν αυξημένης νομικής προστασίας κατά τον ευρωπαϊκό κανονισμό GDPR-,διαμορφώνοντας την κοινή γνώμη, βγάζοντας δικαστικά πορίσματα σε τηλε-λαϊκά δικαστήρια και καταστρατηγώντας παντελώς, αν όχι άμεσα, σίγουρα έμμεσα το τεκμήριο αθωότητας.
Με λύπη μάλιστα παρακολουθώ τους όσους υποτιμούν τη σημασία του τεκμηρίου αθωότητας να διατυμπανίζουν αντεγκλήσεις ότι αποτελεί απλά ένα νομικό “τερτίπι” των ποινικολόγων. Παρενθετικά λοιπόν υποχρεούμαι να αναφέρω ότι το τεκμήριο αθωότητας έχει ιστορικά ριζωμένες τις καταβολές του στην Γαλλική Επανάσταση και συγκεκριμένα στο άρθρο 9 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789.Στην Ελλάδα κατοχυρώθηκε το πρώτον με το Ελληνικό Σύνταγμα της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης του 1827. Πανευρωπαϊκά εγκαθιδρύεται πλέον το 1950 με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ και ως δικαίωμα απορρέει από τη συνταγματική αρχή του κράτους δικαίου, αποτελώντας ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος των προσώπων στη δίκαιη δίκη, μετά από αιώνες σφοδρής καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιεροεξεταστικών πρακτικών.
Σήμερα το τεκμήριο αθωότητας προστατεύεται αυτοτελώς και στο άρθρο 71 του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ενώ και οι δημοσιογράφοι δεσμεύονται από αυτό, τόσο από το άρθρο 2 της Ε.Σ.Η.Ε.Α όσο και από τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.
Μάλιστα, επειδή το φαινόμενο της καταπάτησης του τεκμηρίου αθωότητας έχει πάρει τα τελευταία χρόνια μεγάλη έκταση, πρόσφατα προστέθηκε και ο νέος ν. 4596/2019 προς εφαρμογή της με αριθμ. (2016/343) Οδηγίας της ΕΕ, στο άρθρο 7 του οποίου αναφέρεται ότι ο «ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου προς αποκατάσταση της βλάβης, την οποία υπέστη εξαιτίας της προσβολής του τεκμηρίου αθωότητάς του από δηλώσεις δημόσιων αρχών … οι οποίες αναφέρονται κατά τρόπο άμεσο στην εκκρεμή ποινική διαδικασία και είτε παροτρύνουν το κοινό να πιστέψει στην ενοχή του είτε προβαίνουν σε εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών με την οποία προδικάζουν τη δικαστική κρίση της υπόθεσης».
Δε θα παραβιάσω ανοιχτές θύρες, με περαιτέρω αναλύσεις αφού ευτυχώς έχει εξαντληθεί το μελάνι από συναδέλφους νομικούς τόσο για το τεκμήριο της αθωότητας όσο και για τη μεσαιωνική πυρά μαγισσών, το βιβλικό «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» και την αναχρονιστική παθιασμένη ανάγκη για γκιλοτίνα και ανθρωποφαγία, που δυστυχώς αναβιώνονται ξανά και ξανά μέσα από την κατά Gustav Lebon «ψυχολογία των μαζών», την ανωνυμία του όχλου, του internet αλλά και του άκριτου καταγγελτισμού που κονσερβοποιούν οι “ιεροκήρυκες” των πολύχρωμων μεσημεριανών πάνελ.
Αυτό που δεν έχουμε όμως ακόμη αντιληφθεί είναι το μέγεθος του προβλήματος, που με τόσο απλό τρόπο σκιαγράφησε εκείνη η κρατούμενη στις φυλακές Θήβας. Η τάση να κάνουμε πρώτο θέμα σε πανελλήνιο επίπεδο, αναγνωρίσιμη φιγούρα και διάσημη persona, έναν φερόμενο εγκληματία.
Δεν έχουμε αναλογιστεί ότι στατιστικά ,ναι, στα περισσότερα υγιή και μη παθολογικά μυαλά το έγκλημα που φέρεται ότι τέλεσε η εκάστοτε Πισπιρίγκου προκαλεί αποτροπιασμό και αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή. Στα παθολογικά όμως μυαλά -που δεν είναι λίγα- ο κάθε εγκληματίας και το πολύκροτο έγκλημά του, μπορεί να αποτελεί μία διέξοδο από την αφάνεια στην επιφάνεια, από την αίσθηση του «τίποτα» στην αίσθηση του «κάτι», από την απλή φυλακή στη φυλακή με φλας, κάμερες και αναγνωσιμότητα.
Στην άλλη πλευρά του ποταμού, ο Μπάμπης, η Πισπιρίγκου, το lifestyle τους, η καθημερινότητά τους, το μενού τους στις φυλακές και το φως της δημοσιότητας που έχουν ελκύσει, ίσως, για κάποια παρεκκλίνοντα μυαλά αποτελεί πρότυπο και παράδειγμα προς μίμηση και ίσως, εμείς τελικά τρέφουμε αυτά τα μυαλά εν αγνοία μας, νομιμοποιώντας εμμέσως την αποκλίνουσα από τις νόρμες συμπεριφορά, μέσα από την ευρεία δημοσιότητα που γνωρίζουν οι εγκληματίες-πρωταγωνιστές.
Ας είμαστε λοιπόν μετριοπαθείς, ας μην δυσκολεύουμε το έργο της Δικαιοσύνης, τόσο ηθικά όσο και πρακτικά, ας αφήνουμε τον κόσμο να ενημερώνεται αντικειμενικά και ανεπηρέαστα και –λόγω των προσφάτων ημερών του Πάσχα- ας αποδίδουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, τα του Θεού τω Θεώ και τα του Δικαστού τω Δικαστή.
Τατιάνα Δουβαρά, Ποινικολόγος
