Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη του Γιάννη Καλαβριανού στην Ισμα Τουλάτου και το Action24Press.
Ο ταλαντούχος δημιουργός σκηνοθετεί την πολυαναμενόμενη «Μήδεια» του Μποστ που παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο και μιλά για την επικαιρότητα του έργου αλλά και για το κοινωνικό μήνυμα που οφείλει να εκπέμπει η Τέχνη ανεξαρτήτως εποχής…
Μια κατάδυση στο καλλιτεχνικό σύμπαν του Μποστ επιχειρεί φέτος το καλοκαίρι ο Γιάννης Καλαβριανός με τη σκηνοθεσία της «Μήδειας» του πολύπλευρου δημιουργού που εργάστηκε ως σκιτσογράφος, θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός αλλά και ζωγράφος. Η παράσταση, σηματοδοτεί την πρώτη παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου στην Επίδαυρο και αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον για λόγους πέρα από τους προφανείς.
Γραμμένη το 1993, η «Μήδεια» του Μέντη Μποσταντζόγλου ή Μποστ (1918-1995) είναι μια εκρηκτική κωμωδία για τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Οι ήρωες του έργου ανησυχούν για τον πληθωρισμό και την ανεργία, τη λιτότητα και τη δημόσια διαφθορά, τα δάνεια και τα επιδόματα, καθυστερούν στα ραντεβού τους γιατί πέφτουν επάνω σε πορείες και λατρεύουν τα αρχαία ελληνικά. Αρκεί, βέβαια, να μη χρειαστεί να τα διαβάσουν…
Σκηνοθέτης, συγγραφέας, δραματουργός, για όσους παρακολουθούν τα θεατρικά πράγματα ο Γιάννης Καλαβριανός δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Μιλά μ΄ενθουσιασμό για τη «Μήδεια» και για τον 20μελή θίασο με τον οποίο συνεργάζεται, αλλά και για την επικαιρότητα του έργου, το πώς αντιμετωπίζει ο ίδιος την Επίδαυρο και το κοινωνικό μήνυμα που οφείλει να εκπέμπει η Τέχνη…
Πώς σας προέκυψε η «Μήδεια» του Μποστ;
Κατά κανόνα κάνω προτάσεις πρωτότυπου υλικού, ελάχιστες φορές έχω κάνει πράγματα κατόπιν ανάθεσης, χωρίς να είναι δικά μου έργα. Δεν εννοώ θεατρικά, αλλά δημιουργίες. Η «Μήδεια» είναι μια τέτοια περίπτωση. Η πρόταση ήρθε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού, τον Γιάννη Μόσχο. Πρόκειται για ένα έργο που μου ταιριάζει. Μου αρέσει ο Μποστ και καθώς η «Μήδεια» βασίζεται στην γλώσσα, στον λόγο, είπα το «ναι». Μια παράμετρος που έπαιξε ρόλο στο να με κεντρίσει αυτή η πρόταση είναι γιατί συνεχίζει τη συζήτηση ως προς τη χρήση της Επιδαύρου, αφού πρόκειται για έργο που δεν ανήκει στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Το να κάνει το Εθνικό Θέατρο μια πρόταση για την Επίδαυρο που αφορά σ΄ένα νεοελληνικό έργο δεν είναι σύνηθες. Όταν μάλιστα είδα ότι όλα όσα θεωρούσα προϋποθέσεις για να προχωρήσω στο εγχείρημα ήταν εξασφαλισμένα, δεν είχα πλέον κανέναν ενδοιασμό…
Δηλαδή; Ποιες ήταν οι προϋποθέσεις για σας;
Το να γίνει μια επιλογή ηθοποιών τους οποίους εγώ θεωρούσα ταιριαστούς για τους ρόλους. Δεν υπονοώ ότι άλλοι διευθυντές θα ήταν παρεμβατικοί, παρόλ΄αυτά μιλάμε για μια μεγάλη παραγωγή της πρώτης κρατικής σκηνής της χώρας. Πραγματικά χαίρομαι που ζούμε σε μια εποχή που ηθοποιοί όπως η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, η Σύρμω Κεκέ, ο Στέλιος Ιακωβίδης, ο Θανάσης Δήμου και άλλοι ακόμη που τώρα δε συμμετέχουν στην παράστασή μας και που πριν από 10 χρόνια ίσως να μην ήταν τόσο αυτονόητο ότι θα έπαιρναν πρωταγωνιστικούς ρόλους όπως κινούνταν το αντίστοιχο σταρ σύστεμ, τώρα αναγνωρίζονται κι έχει έρθει η στιγμή τους. Είναι ηθοποιοί που κάνουν πολύ σοβαρά τη δουλειά τους, που είναι τέτοια η στάση ζωής τους και φέρουν την υπεραξία αυτής της αφοσίωσης στη δουλειά. Δεν είναι άνθρωποι που καταναλώνονται. Φιλτράρουν την πραγματικότητά τους, είναι πολύ ευαίσθητοι δέκτες στα πράγματα με αποτέλεσμα να γίνονται εξαιρετικοί πομποί, είναι γενναιόδωροι, συμμετοχικοί, ομαδικοί. Μόνο ένα τέτοιο είδος συνδιαλλαγής στο θέατρο μ΄ενδιαφέρει.
Να πούμε μια κουβέντα περί σύγχρονων έργων στην Επίδαυρο;
Είναι μεγάλη συζήτηση αυτή. Μιλάμε για θέατρα άλλης κλίμακας. Το σύγχρονο θέατρο των τελευταίων δεκαετιών μας μάζεψε σε έργα πολύ πιο μικρά, έργα δωματίου, ήρθε κι ένας ρεαλισμός που όλα είναι «να σου πω- να μου πεις»… Στην Επίδαυρο ταιριάζουν έργα που από την κατασκευή τους απευθύνονται σε μεγάλους χώρους, που η δομή τους η ίδια το επιβάλλει. Ένα μικρό οικογενειακό δράμα δωματίου δεν μπορεί να μεταφερθεί από το καθιστικό μας στην Επίδαυρο. Ισως γίνομαι αφοριστικός τώρα, όλα μπορούν, αλλά πέρα από το κύρος της Επιδαύρου δεν ξέρω τί λόγο θα είχε να γίνει κάτι τέτοιο. Η Επίδαυρος είναι ένας δύσκολος χώρος γιατί είναι συναισθηματικά φορτισμένος, ιστορικά επενδεδυμένος, υπάρχει η πατίνα, η σειρά των πραγμάτων. Από την άλλη, για τους ηθοποιούς είναι φοβερά φιλικός χώρος. Αν αφαιρέσουμε το δέος του αριθμού των θεατών, η υποδοχή του είναι φοβερά ησυχαστική. Στο Ηρώδειο, ας πούμε, βγαίνεις και είναι τέτοια η κλίμακα που βλέπεις θέσεις σε πολύ μεγάλη κλίση, οπότε δε βλέπεις ουρανό. Στην Επίδαυρο δεν είναι έτσι, έχει κάτι θερμό, στοργικό για τον ηθοποιό. Το ότι βρίσκεσαι στο σημαντικότερο θέατρο του κόσμου είναι αυτό που δημιουργεί τη δυσκολία. Γιατί αν είσαι σοβαρός, νιώθεις τη σπουδαιότητα της στιγμής. Ότι είσαι ένας κρίκος στην αλυσίδα πολύ σημαντικών πραγμάτων που έχουν παρασταθεί εκεί…
Για σας τί σημαίνει η Επίδαυρος; Πώς την αντιμετωπίζετε;
Αναφορικά με τις πρόβες, δεν αντιμετωπίζω διαφορετικά μια παράσταση που προορίζεται για το κτίριο του Τσίλερ, ένα μικρό θεατράκι ή την Επίδαυρο. Παντού δίνω το μέγιστο των δυνατοτήτων μου. Δεν θα κάνω οικονομία σ΄ένα μικρό θεατράκι ενώ εδώ θα τα δώσω όλα. Ισως επειδή δεν είχα καμιά φιλοδοξία, δεν έκανα ποτέ όνειρα με την έννοια της επαγγελματικής πορείας. Δεν μεθόδευσα τα πράγματα για να με φέρουν, τελικά, στην Επίδαυρο. Λειτουργούσα πάντα με το τί με συγκινεί, πού θέλω ν΄αφιερώσω τον χρόνο μου. Όταν πρωτοπήγα στην Επίδαυρο με το ΚΘΒΕ και την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», εκ των υστέρων ένιωσα τί συμβαίνει. Πέρα από την όποια υποδοχή έχει αυτό που κάνεις από κοινό, κριτικούς, ειδήμονες ή μη, μόνο και μόνο ότι γίνεσαι τμήμα της ιστορίας του χώρου είναι τιμητικό. Για να είμαι ειλικρινής, δεν μ΄ενδιαφέρει η γνώμη κανενός. Δεν ξέρω αν ακούγεται ελιτίστικο, σνομπ ή πραγματικό. Μ΄ενδιαφέρει μόνο η γνώμη όσων εκτιμώ. Αν έρθει ο Θόδωρος Τερζόπουλος, ο Βασίλης Παπαβασιλείου ή ο Γιάννης Χουβαρδάς και μου πουν «Γιάννη έκανες μια βλακεία» θα καταρρακωθώ. Ωστόσο, πάντα ξέρεις αν τα πράγματα που είχες στο μυαλό σου τελικά λειτούργησαν. Πάντα ξεκινάς με τις καλύτερες προθέσεις, κανείς δεν ξεκινά με σκοπό να κάνει μια απατεωνιά. Όμως, υπάρχουν φορές που δε σου βγαίνει…
Για να επιστρέψουμε στη Μήδεια, τί είναι αυτό που κάνει το έργο επίκαιρο στις μέρες μας;
Ο Μποστ έχει εντοπίσει τα διαχρονικά κακώς κείμενα, τα περίεργα της ελληνικής περίπτωσης που δεν έχουν να κάνουν με μια συγκεκριμένη δεκαετία. Όταν, δηλαδή, μιλά για διαφθορά, δεν αναφέρεται στενά στη δεκαετία του ’90 που γράφτηκε το έργο. Τα πράγματα που ήταν τελείως επικαιρικά- τις αναφορές στην κατασκευή του Μετρό, για παράδειγμα, ή κάτι για την Αλίκη Βουγιουκλάκη που παραμένει πάντα νέα- τα έχουμε αφαιρέσει. Χωρίς να τα έχουμε αντικαταστήσει από σημερινές αναφορές στην επικαιρότητα. Θεώρησα ότι, αν το κάναμε, το υπόλοιπο έργο, ξαφνικά, θα’ μοιαζε πιο παλιό. Είχε, ας πούμε, μια αναφορά στον πόλεμο Σέρβων-Κροατών, δε βάλαμε κάτι για τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας. Γενικά, επιλέξαμε να εντάξουμε πράγματα πιο οικουμενικά. Εκτιμώ τις περιπτώσεις των λαϊκών καλλιτεχνών και πιστεύω ότι είναι πολύπαθες. Δε νομίζω ότι χαίρουν της εκτίμησης που θα έπρεπε. Αντιμετωπίζονται κάπως μεροληπτικά, κι αυτό είναι αποτέλεσμα ημιμάθειας και σουσουδισμού. Ελπίζω η «Μήδεια» να είναι μια διασκεδαστική παράσταση που να μας κάνει να σκεφτούμε τί είμαστε τελικά, τί είναι η ελληνική περίπτωση. Να υπάρξει μια ανατροφοδότηση. Γιατί ποτέ η κωμωδία δεν είναι μόνο διασκεδαστική. Υπάρχει μια δομή, αλλιώς θα ήταν καλαμπούρι…
Πιστεύετε ότι σε μια εποχή αλλεπάλληλων κρίσεων όπως η σημερινή, η Τέχνη οφείλει να εκπέμψει ένα πιο έντονο κοινωνικό μήνυμα;
Πάντα όφειλε να το κάνει αυτό, αλλιώς γιατί να υπάρχει; Όχι με την έννοια της στράτευσης αλλά καταγωγικά, από τη δημιουργία της. Εφόσον απευθύνεται στην κοινότητα δεν μπορεί να μη παίρνει θέση στα ζητήματα που την απασχολούν. Και μόνο ότι σου απευθύνομαι, είναι μια θέση πολιτική. Δε λέω ότι τώρα έχει παραπάνω ρόλο σε σχέση με μια περίοδο ευδαιμονίας ή μη κρίσης, δεν ξέρω πότε υπήρξε κιόλας τέτοια περίοδος. Πάντα μας απασχολούν θέματα. Δε μου αρέσει το να προσπαθήσουμε να μιλήσουμε για την οικονομική κρίση με έργα που έχουν αντίστοιχο περιεχόμενο, ή το να μιλήσουμε για τον πόλεμο μόνο με αντιπολεμικά έργα. Αυτή η ταυτοσημία μου φαίνεται μπανάλ. Όχι, μπορεί να επιλέξουμε ν΄αφηγηθούμε μια ερωτική ιστορία. Κι αυτό από μόνο του είναι μια πρόταση απέναντι στον πόλεμο…
